СОР Мәтін: Алматының көрікті жерлері алматы - қазақстанның оңтүстік-шығысында орналасқан алып шаһар. қала мен кала маңында жанға жайлылық сыйлайтын демалыс орындары жетерлік. жыл сайын алматыға келетін туристердің қатары да артып жатыр. назарларыңызға алматы шаһарына табаныңыз тиіп жатса, бару керек жерлердің тізімін ұсынамыз! медеу - жасанды мұз айдыны бар дүниежүзіндегі ен ірі спорт кешені.медеу мұз айдыны алматыдан 18 шакырым жерде орналаскан. сәулет өнерінің ерекшелігі мен табиғи ерекшелігінің аркасында мелеу мүз әлемге танымал. шымбұлақ 2510 метр биіктікте орналасқан «шымбұлак» тау- шаңғылык курорты - алматының інжу-маржаны. бұл жерде таудың таза ауасымен тыныстаумен қатар шаңғы тебуге болады. көктебе алматының онтүстік шығысында орн аласкан төбе, биіктігі 1070 метр. «көктөбе» теле-мұнарасы түрлі түсті жарықпен қала тұрғындары конақтарын өзіне тартып тұрады. көктөбеден алматының сұлулығын тамашалауға әбден болады. алмарасан алматының оңтүстік батысында орналасқан тау шаткалы. демалыс күндері жаяу қыдырып, әдемі пейзаждың куәгері болғыңыз келсе, алмарасанға барыңыз! шатқалдың жоғары жағында теңіз деңгейінен 2500 метр биіктікте үлкен алматы көлі орналасқан. гвардияшы-панфиловшылардың паркі алматының медеу ауданында 6орналасқан саябактың аумағы - 18 гектар. Аталған саябақ XIX ғасырдың соңында іргесі қаланған қаладағы ең алғашкы саябақ. Парк ортасындағы
«Мәнгілік алау» - соғыс кұрбандарын мәңгі есте сақтау мақсатында лаулап
тұратын от. Алматы зоопаркі Алматы қаласындағы Орталық саябағында
орналасқан зоопарк Орталық Азиядагы үлкен зоопарктердің қатарына кіреді.
Жылдың кез келген мезгілінде жануарларды көруге әрі серуендеуге мүмкіндік
береді. Тұңғыш Президент паркі ҚР Бірінші Президенті атындағы саябак -
дендропаркі Алматы қаласы Бостандык ауданының Навои және әл-Фараби
көшелер қиылысында орналасқан. (225 сөз)
https: //qamshy.kz/article/35641-almatynynh-korikti-dgerleri-foto
2-тапсырма. Тындалым материалдары бойынша негізгі ойды білдіретін сөйлемдерді іріктей отырып, жинақы мәтін жазыңыз. (80-90 сөз)
Түйелер (лат. Camelus) – сірітабандылар отряд тармағының түйетәрізділер тұқымдасына жататын сүтқоректі ірі жануарлардың бір туысы. Түйелер шөлге де, қатты аязға да төзімді, күшті көлік малы. Мұның екі түрі бар: қос өркешті түйе (Бактрия түйесі) — негізгі өсірілетін жерлері: Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Астрахан, Сталинград, Саратов және Чита облыстары, бұрынғы КСРО-да мұның Астрахан түйесі, Қазақстан түйесі, моңғол түйесі деп аталатын негізгі үш тұқымы өсіріледі; бір өркешті түйе (дромедар), — Түрікменстанда, көбінесе Тәжікстанда, Өзбекстанның оңтүстік аудандарында және Қазақстанның кейбір жерлерінде өсіріледі. Ең көп өсірілетін жері — Қарақұм. Қоспақ түрлеріне, пайдалануына, қанына қарай: аруана, желмая, нар деп аталады. Түйенің еті мол, жүні биязы болады.
Түйе ежелден шөлді-тұзды аймақтардың табиғат жағдайларына жақсы бейімделген, аптап ыстықтарда апта бойына сусыз тіршілік ете алатын бірден-бір түлік. Соған қарамастан оларды жазда күніне 2 рет, қыста 1 рет суару қажет, тұзды-кермек суды жақсы ішеді. Қолайсыз табиғат жағдайларында азық ретінде пайдалану үшін өркешіне артық май жиналады. Кеудесіндегі, табандарындағы, шынтағындағы, тізесіндегі қажау сүйелдерінің арқасында ыстық жерде, құмда жата алады. Түйенің тағы бір биол. ерекшелігі – қыста қолда бағуды, сапалы азықтандыруды және жылы қораны керек етпейді. Бірақ Түйелер жүні қырқылған алғашқы аптада өкпек жел мен жоғары ылғалдылыққа төзімсіз, осы мезгілде олардың жауын-шашын мен суыққа ұрынбауын қамтамасыз ету керек.
Қос өркешті қазақ Түйелері дене бітімдерінің ерекшеліктері, ірілігі, өнімділігі бойынша 3 тұқымдық типке бөлінеді: оралбөкей, Қызылорда және оңтүстік Қазақстан Түйелері. Орал-бөкей типінің басқаларынан тірілей салмағы мен жүн өнімділігі 5 – 10%-ға жоғары болғандықтан, асылдандыру жұмыстарында тұқым жақсартушы ретінде пайдаланылып келеді. Дара және қос өркешті Түйелерді бір-бірімен будандастырудан алынған будандар дене бітімінің беріктігі, ірілігі, қоршаған ортаның қолайсыз жағдайлары мен ауыр жұмысқа төзімділігі бойынша таза тұқымды Түйеден айтарлықтай ерекшеленеді. Тірілей салмағы бойынша артықшылығы 20 – 25%-ға дейін жетеді. Будандардың үлектерін нар, інгендерін мая деп атайды. Нарлар тек жұмыс күші мен өнім алу үшін пайдаланылып, жұптастыруға жіберілмейді. Маялар әдетте қос өркешті үлектермен шағылыстырылып, аталық тұқымға ұқсас ұрпақ алынады. Түраралық будандастыру тек таза қанды дара және қос өркешті Түйелер пайдаланылғанда ғана жақсы нәтиже беретіндігі, будандардың асыл тұқымды мал ретінде маңыздылығы жоқ екендігі ескерілуі қажет.
Түйенің сүті, еті, жүні пайдаланылады. Сүтінен емдік қасиеті бар шұбат, май, сыр, дайындалса, еті тағамға қолданылады, ал жүнінің 85%-ы таза, өте бағалы түбіт.