СОР по Казахскому Языку. 1-тапсырма. Мәтінді мұқият оқы. Мәтінге тақырып қой.
Абай Құнанбайұлы — қазақтың ұлы ақыны, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер. Шын есімі – Ибраһим. Анасы оны Абай деп еркелеткен. Содан бері бұл есіммен Абай тарихқа енді.
Абайдың әкесі — Құнанбай оқуды, білімді бағалаған. Ол өзінің балаларын қалаға жіберіп оқытқан. Анасы — Ұлжан сабырлы, тапқыр адам болған.
Абай өлеңді он екі жасынан бастап шығарған. Әкесі Абайды он жасында оқуға берген. Ол Ахмет Риза медресесінде үш жыл оқиды. Кітапты бір рет оқып, екінші рет кітапқа қарамай, жатқа айтып шығатындай зерек, ұғымтал бала болған. Ол көп талаптанған. Абай медреседе Науаи, Сағди, Физули сияқты ақындардың шығармаларымен танысқан. Ол мұсылманша оқумен шектелмей, Семей қаласындағы Приходская школаға түсіп, орысша да оқи бастаған. Сабақтарды оқып, білу Абайға оңай болған. Сондықтан барлық уақытты өз бетімен кітап оқуға жұмсаған.
2-тапсырма. Мәтін бойынша алты сұрақ құрыстырып жаз
1
2
3
4
5
6
3) Мәтін бойынша берілген ақпараттардың дұрыс-бұрыстығын анықта.
Ақпарат
Дұрыс
Бұрыс
1
Абайдың шын есімі – Ибраһим.
2
Әкесі еркелетіп Абай деп атап кеткен.
3
Абай – қазақтың ұлы жазушысы.
4
Абай он жасынан бастап өлең шығара бастаған.
5
Ахмет Риза медресесінде бес жыл білім алады.
6
Приходская школаға түсіп, орысша оқи бастады.
4) Сөздерді ретімен орналастырып, сөйлемдерді дұрыс құра.
1. Абай / жазба / негізін / қазақтың / қалады / әдебиетінің.
2. Қазақ / тұрмысқа / халқы / заттарды / қажет / қолдан / жасаған / күнделікті.
3. Даласында / ерте / қолөнер / дамыған / қазақ.
4. Әйелдердің / көбіне / жасайды / сәндік / зергерлер / бұйымдарын.
5. Мәдениетін / бұйымдар / қазақ өнері / паш етеді / бұйымдар / мен / зергерлік.
6. Сыр шертеді / халқының / тарихынан / әшекейлер / қазақ.
5) Берілген кестені толтыр
Сөз
Аудармасы
Синонимі
Сөз тіркесі
Сөйлем
Сұлу
Халық
Ескі
Рас
Қашық
Жолығу
Дыбыс үндестігі сөз ішіндегі қатар келген 2 дыбыстың бір-біріне ықпал етуі. Дыбыс үндестігі 3-ке бөлінеді: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал
Мен: Анашым, Наурыз мерекесінің шығу тарихын білесіз бе?
Анашым: Әрине, айтып берейін бе?
-Ия, айтып беріңізші.
-Наурыз деген сөз бірнеше халықтың сөзінен аударғанда Жаңа жыл деген мағынада екен. Сонау ғасырлар бұрын халқымыз көктемнен аман-есен шыққанын бүкіл халық, барлық ауыл болып тойлап, нешетүрлі қызықты ойындар өткізіп, дастархан жайған. Наурызда барлық реніш ұмытылып, бір-бірін кешіретін күн. Маңыздылығыда осында. Сен Наурыз туралы қандай ақпарат білесін?
- Наурыз да наурыз көже жасалады, оның құрамында 7 түрлі нәрсе қосады. Олар: су, тұз, май, бидай, жүгері, арпа, сұлы, ет тағы да басқа заттарды салып жасайды. Бұл мейрамда барлык халық болып тойлап, қазақша киімдер киіліп, күн көңілді өтеді.
-Жарайсың, отбасымызбен бірге өтетін бұл Наурыз мейрамы салт-дәстүргеде бай. Өнерлі қыз- жігіттер өз өнерін ортаға салып, бір-біріне Ұйқыашар мен Селт еткізер силап, Алтыбақан ойналады, Ақсүйекті ойнайды.
-Және де Киіз үй тігіліп, ою- өрнектермен көрнекіленген неше түрлі заттармен безендіріледі, ыдыс-аяқ қойылады. И тогда ли