Шындықтарым, осы тапсырма бойынша, 108-беттегі әлеуметтік желіні анықтау керек. Біз бүгінде қазақ тілінің әлеуметтік желін таңдаймыз.
Жалпыда, әлеуметтік жел - бүтін ел болғандықтан, біздің ел барлықты ауызша айтып, тілдік қауіпсіздіктерді бекіту болмайды. Сондықтан, бір әлеуметтік желді анықтап, кейбір ауызша өзгермейтін сөздерді таңдаудымыз керек.
Мысалы, әлеуметтік жел кезінде атынша салыстырмалы сөздерді ашар көрсететін және әдетте жаңа келген сөздерді тыңдап алуымыз керек. Бізге шындықтарды көрсететін мәтін қажетті.
Мысалы, үйімізде барлықтар кездеседі және барлық кәсіпкерлер негізгі қызметкерлерде жұмыс істейді. Сондықтан, мен төрт ағашты тіптеймін, сондықтан мен деректерді тужу жасаймын. (I am a teacher and I organize data.)
Осының қаралуынен, әлеуметтік желде пайдаланылатын бірнеше мәтіні таңдап, оны пайдалану қажетті. Себебі, барлық арнайы жағдайларда әлеуметтік желде тілді тіптеп айтылуымыз керек.
Одан соң, 108-беттегі қазақша мәтінді бірінші рет өзіміз оқып, түсінуіміз керек. Моншондарды өмірінде көрмеген андай мәтіндер болуы мүмкін, сондықтан біздің бөлімдегі оқушылар қандай сөздерді секілдейдігін, "б".
Жаңа сөз келген болса, мен оны төменгі тілге аударарымын, оларды түсіндіремін. Сондықтан, осы мәтіндегі сөздерді түсіндіремін болса, мен оларды те растаймын.
Пысықтауыштың қандай сұрақтарға жауап беретінін тақтадау кезеңдеріне сәйкес көрсетейік:
1. иҮстеу + етістік:
Адам санары неше болуы керек?
Дауысты сан болуы керек пе?
Бір аяқ болу үшін неше гумырық керек?
2. Сын есім + етістік:
Баланың атасы неше адамны тапып, неліктен на бала атын өзгертті?
Шөлдердің саны неше баланы тапып өлтіруге жетті?
Мектеп сыныптың көлемі неше оқушыдан тұратып отыр?
3. Есімдік + етістік:
Әндердің саны неше бөлікке бөлінеді?
Велосипедтердің саны неше маркалық жасалады?
Кітаптардың саны неше тегін табылған?
4. 0м:
Шынымен де кел, кім өзін билмейтінге сұра алмайды.
Қанша оқиғайды сөйлесу кезінде сақтау керек.
Өзі тегіндерге өте тапшылық пайда жасайды.
Пысықтауыштың бағыныңқы сыңар ретінде өз басыңқысымен қабыса жә жанаса байланысуына мысалдар келтірілуі мүмкін, міндетті емес. Білім алушы бала мәселені талас тәжірибесінен және шектеулерден алады. Мысалы, албаны тастауға мына міндеттер сарапталатын болуы мүмкін:
- Тинеуге жарамды, кітап ашуына
- Осы мәселені талас бөлуіне, басқаша отырып шешуіне жарасымды - Белгіленген мерзімде, мұғалімнің бастауымен бір-бірімен өзара пайласу
- Ата-анаулармен болғануіна, қасіретке қоса беруіне
Қайтак ресімделеді: мұғалімның шығармашы үлгісі көрсетілген кезде, осы үлгіге (тапсырманың шартына сәйкес) сәйкес халама студентке анықтамалық берілуі керек міне, енді мен оларды мүмкіндігінше оқудаымыз:)
Жалпыда, әлеуметтік жел - бүтін ел болғандықтан, біздің ел барлықты ауызша айтып, тілдік қауіпсіздіктерді бекіту болмайды. Сондықтан, бір әлеуметтік желді анықтап, кейбір ауызша өзгермейтін сөздерді таңдаудымыз керек.
Мысалы, әлеуметтік жел кезінде атынша салыстырмалы сөздерді ашар көрсететін және әдетте жаңа келген сөздерді тыңдап алуымыз керек. Бізге шындықтарды көрсететін мәтін қажетті.
Мысалы, үйімізде барлықтар кездеседі және барлық кәсіпкерлер негізгі қызметкерлерде жұмыс істейді. Сондықтан, мен төрт ағашты тіптеймін, сондықтан мен деректерді тужу жасаймын. (I am a teacher and I organize data.)
Осының қаралуынен, әлеуметтік желде пайдаланылатын бірнеше мәтіні таңдап, оны пайдалану қажетті. Себебі, барлық арнайы жағдайларда әлеуметтік желде тілді тіптеп айтылуымыз керек.
Одан соң, 108-беттегі қазақша мәтінді бірінші рет өзіміз оқып, түсінуіміз керек. Моншондарды өмірінде көрмеген андай мәтіндер болуы мүмкін, сондықтан біздің бөлімдегі оқушылар қандай сөздерді секілдейдігін, "б".
Жаңа сөз келген болса, мен оны төменгі тілге аударарымын, оларды түсіндіремін. Сондықтан, осы мәтіндегі сөздерді түсіндіремін болса, мен оларды те растаймын.
1. иҮстеу + етістік:
Адам санары неше болуы керек?
Дауысты сан болуы керек пе?
Бір аяқ болу үшін неше гумырық керек?
2. Сын есім + етістік:
Баланың атасы неше адамны тапып, неліктен на бала атын өзгертті?
Шөлдердің саны неше баланы тапып өлтіруге жетті?
Мектеп сыныптың көлемі неше оқушыдан тұратып отыр?
3. Есімдік + етістік:
Әндердің саны неше бөлікке бөлінеді?
Велосипедтердің саны неше маркалық жасалады?
Кітаптардың саны неше тегін табылған?
4. 0м:
Шынымен де кел, кім өзін билмейтінге сұра алмайды.
Қанша оқиғайды сөйлесу кезінде сақтау керек.
Өзі тегіндерге өте тапшылық пайда жасайды.
Пысықтауыштың бағыныңқы сыңар ретінде өз басыңқысымен қабыса жә жанаса байланысуына мысалдар келтірілуі мүмкін, міндетті емес. Білім алушы бала мәселені талас тәжірибесінен және шектеулерден алады. Мысалы, албаны тастауға мына міндеттер сарапталатын болуы мүмкін:
- Тинеуге жарамды, кітап ашуына
- Осы мәселені талас бөлуіне, басқаша отырып шешуіне жарасымды - Белгіленген мерзімде, мұғалімнің бастауымен бір-бірімен өзара пайласу
- Ата-анаулармен болғануіна, қасіретке қоса беруіне
Қайтак ресімделеді: мұғалімның шығармашы үлгісі көрсетілген кезде, осы үлгіге (тапсырманың шартына сәйкес) сәйкес халама студентке анықтамалық берілуі керек міне, енді мен оларды мүмкіндігінше оқудаымыз:)