Составьте предложения, используя следующие словосочетания прямого и переменного значения. открытый характер, открытое окно, острые ножницы, язык техники, теплое слово, глубокое озеро, широкая улица.
Үкі  үкі - негізінен орманды мекендеп, жемін көбіне түнде аулайтын жыртқыш құс. басы үлкен, көздері бақырайған, қауырсындары жұмсақ. ұшқанда дыбыссыз қанат қағады. ұясын жасыруға болатын жерге салады. жұптарын өмір бойы сақтайды. дене мөлшеріне қарай 2-12-ге дейін жұмыртқа басады. саны кеміп келе жатқан, сирек кездесетін түр. евразияда, сондай-ақ қазақстанда кең тараған. шөлді, далалы, таулы орманды жерлерді мекендейді. санының қанша екені белгісіз, бірақ, көпшілік жерлерде сирек. санын шектеуші себептер: электр сымдарында және уланған жемді жеп өлгенінен басқа, кауырсынынан ұлттық әшекейлер мен бой тұмарлар жасау үшін ұядағы алудың да кері әсері үлкен. сондықтан оны қорғаудың тағы бір жолы - оның қауырсынын пайдалану үшін қолдан өсіру керек. жалбағай  жалбағай, қалбағай (лат. platalea leucorodia) — ескекаяқты құстар отрядының тырна-құтан түқымдасына жататын құс. қанатының ұзындығы 39 см, салмағы 1,5 кг. ақ құс, басында сарғылт айдары бар. сирақтары ұзын, қара. тұмсығы жалпақ, қалақша тәрізді. ақ мамықты. жыл құсы: наурыз-сәуірде келіп, қыркүйекте қайтады. сәуірде 3-4 жүмыртқа салады. оны мекиені жалбагай мен қоразы 3 аптадай кезектесіп басады. су жәндіктерімен, олардың дернәсілдерімен, қпен, бақамен қоректенеді. қазақстанның «қызыл кітабына» енгізілген.  кейбір жерлерде бұл құсты қалбағай деп атайды. жалбағайдың қанатының ұзындығы 35 – 40 см, салмағы 1,7 кг-дай. жалбағай ақ түсті, басында сарғыш ұзын қауырсындардан тұратын кекілі және мойнының төменгі жағында сарғыш қоңыр түсті дағы болады. басқа, өзіне ұқсас құстардан бір ерекшелігі – тұмсығы. ол тік әрі ұзын, ұшы күрек тәрізді жалпақ; тұмсықтың негізі – қара, ұшы сарғыштау. сирағы – қара түсті. қамысты, бұталы тайыз суларды мекендейді. топталып, шоғыр (колония) құрып тіршілік етеді.  судағы қ шабақтарымен, бақалармен және омыртқасыздармен қоректенеді. жалбағай – жыл құсы. қазақстанға наурызда ұшып келеді, тамыз – қыркүйек, кейде қараша айында да кездесе береді. ұясын қамысты қопаға, бұта мен ағаш басына салады. ақшыл түсті 3 – 5 жұмыртқасын сәуір – мамырда аталығы мен аналығы кезектесіп, 3 аптадай шайқайды. жалбағайдың құтан, қарабай, үлкен су құзғындары немесе қарақаздармен бірге ұялайтыны туралы жаңа деректер белгілі болды. саны жылдан-жылға азаюда. 1990 жылдардың аяғында республика жерінде 400 – 650 жұбы ғана ұялаған. жалбағай сирек кездесетін құс болғандықтан қорғауға алынып, қазақстанның «қызыл кітабына» енгізілген. қоқиқаз  қоқиқаздар (лат. phoenicopterus)[1] - дене бітімі ерекше, тұмсығы имек, сирек кездесетін құстар. қоқиқазтәрізділер сабы (лат. phoenicopteriformes) және қоқиқаздылар тұқымдасының (лат. phoenicopteridae) жалғыз туысы. қызыл қанат деп те аталады. қорғалжын қорығындағы теңіз көлінде ғана ұялап, жұмыртқалайды. ол басын суға батырып, түбін қопарып, судағы жәндіктерді аузына толтырып сүзіп алып қоректенеді. ұя жасауға да су түбіндегі тұнбаны пайдаланады. ұшып бара жатқан қоқиқаздың қанаттары лапылдап жанған оттың жалынына ұқсас болғандықтан оларды кей халықтар “от немесе жалын құс” деп те атайды.
Жіңішке сымға тартқан әні қандай. ған тәні қандай. ақыл, ой, мінез, көрік түгел келіп, толықсып толып тұрған сәні қандай. еріткен іші-бауырыңды көзі қандай, тамған майда бұлбұл сөзі қандай. жұп-жұмсақ, бып-биязы ішке кіріп, жайтаңдап жан күйдірген көзі қандай! күлгенде көзіңді алып кірсіз тісі, қайнамас оны көріп кімнің іші? алмас қылыш жүзіндей аударылған, сүйгізіп көлеңкесі әрбір ісі. нұрлы жүз жан-жағына сәуле шашып, бойының мінсіздігі онан асып. өзгеден сып-сыпайы һәм сүйкімді, ең арты жүрсе-дағы аяқ басып. толған ай шілдедегі жалт-жұлт еткен, мүбәда көрген кісі қиыр шеттен. көлеңкесі күйдіріп күні-түні, есінен екі-үш айда әрең кеткен. талайы ң болған ғашық, уай шіркін! болсайшы деп бізге нәсіп. егерде қамарменен тіл қағысса, құдай ұрып жым болар қара басып. омар да қоя берді бетін қақпай, жүрсе де сонысынан жұртқа жақпай. әркімдер құдалықты ойланса да, қамар қыз қайдан көнсін теңін таппай. қамар осындай сәулетпен бұлғақтап болып тұрған кезінде құдай берген дәулеттің арқасында абырой, атақ бірдей келіп толықсып тұрған кезінде: сұлу қамар, ақын қамар, жаным қамар, қамаржан, сені ойласам, ішім жанар. үлбіреген аузыңнан бір сүйгізсең, ішкендей кәусар суын мейірім қ дегендей өлеңдер сол маңайдағы ң аузынан екі елі тастамайтын тәсбиғы еді. және бір нәрсені көңілдері ұнатып, мақтағысы келсе: "уай, шіркін! мынау қамардай екен! " десуші еді. кей уақыт қамардың көзіне жазатайым көздері түсіп кеткендері де әлдеқандай көтеріліп, қуанып қалушы еді. қамар біреуінен әншейін бір істің жөнін сұраса да: "қамар маған сүйдеді, бүйдеді" деп, неше күндей әркімге бір әйгілетіп, даурығуға со да жетуші еді. қамар осылай әркімнің көзіне күйік болған қалпымен күннен-күнге құлпырып, он бес жасына жетті. бұл кездері баяғы теңмін деп құмартып, құлқынын құртып жүретін замандастарынан жоғары секілді телміріп жазған өлеңдер, хаттар судай ағылып келсе де, кейбіреулерін жауапсыз жыртып, кейбіреулерін өзінің шешендігімен жебедей жерге енгізіп, енді қайтып бас көтеруге жаратпай тастай беруші еді. сол кезде аса жақын болмаса да, омарларға үш-төрт атадан барып қосылатын сарбас деген ауылда жәуке деген кісінің оқу соңында жүрген жиырма бір жаста ахмет есімді бір жақсы зерек бар еді. жәуке өзі нашар кісі болса да, бар тапқан-таянғанын жалғыз ахметтің оқуына салып, жасынан олай сүйреп, былай сүйреп жүріп, әйтеуір молда атына іліктіріп еді. бертін келген кездерде жәукенің ол бейнеті босқа кетпей, ахметтің арқасында аузы асқа, ауы атқа тиіп, есіктегі басы төрге жетті. аса байып кете қоймаса да, өзіне-өзі тоқ, жақсы ғана дөңгелек ауқат та бітті. бұл сарбас ауылы осы омекеңдермен ыңғайлас, жазғы, қысқы қоныстары бір, аралас-құралас еді. ахметпен омардың үлкен - қасен құрдас һәм жасынан бірге өсіп, бірге оқып, біте қайнаған сырлас еді. бірінсіз бірі тыншып тұрмас еді. мұсылманша оқуды екеуі сабақтас болып оқып рушді сыныфтарын* бітіріп, онан соң ауылнай школда оқып тәмамдаған соң қасенді әкесі гимназияға енгізіп, ахмет қолының қысқалығынан онан артық ұзай алмай қалғандығына бірсыпыра жыл болып еді. ахмет онан соң да тағы талпынып оқып, иғдади сыныфтарын** бітірді. бертін уақыттарда үлгілі жерлерді аралап, тәртіп, дүние танығысы келсе де, қартайған әкесін қимай, өзі жалғыз болған соң қайтерін білмей қарайлап жүрген жайы бар еді.
