Суреттерге қарап, «Жердің Күнді айналуы және айнала қозғалуы күн, түн және түрлі жыл мезгілдерінің ауысуын тудырады» деген сөйлемді негізге алып, жыл мезгілдері туралы білетіндерін сұрақ-жауап түрінде жаз.
монумент был построен, как символ переноса столицы из алма-аты в акмолу в 1997 году.
значимость «байтерека», как символа нового этапа в жизни казахского народа, подчеркивается художественной композицией «аялы алакан» (каз. аялы алақан — «заботливые руки»), с оттиском правой руки президента, расположенной на высоте 97 метров, что символизирует собой 1997 год — год провозглашения астаны новой столицей государства и соответственно новую точку отсчета в страны.
в центре установлен деревянный глобус с автографами представителей 17 религий мира, символизирующий единство всех религий.
«байтерек» своим расположением и композиционным строением выражает космогонические представления древних кочевников, по преданиям которых на стыке миров протекает мировая река. на её берегу возвышается дерево жизни — байтерек (каз. бәйтерек — «тополь», также «опора, защитник»), корнями удерживающее землю, а кроной подпирающее небо. корни этого дерева, соответственно, находятся в подземном мире, само дерево, его ствол — земном, а крона — в небесном.
каждый год в кроне дерева священная птица самрук откладывает яйцо — солнце, которое проглатывает дракон айдахар, живущий у подножия дерева жизни, что символически означает смену лета и зимы, дня и ночи, борьбу добра и зла.
байтерек» означает молодое, крепкое, растущее дерево, символизирует собой государство, сохранившее свои корни, имеющее прочную опору и устремленность к будущему процветанию.
крупные парковые площади вокруг монумента «байтерек» в сердце города регулярно используются для проведения необычных мероприятий. в 2010 году по приглашению акимата здесь была организована международная выставка united buddy bears (содружество медведей) из берлина. этому 125 уникальных произведений искусства, созданные мастерами из разных стран мира, были продемонстрированы в мирном соседстве друг с другом.
монумент 1997 жылы астананы алматыдан ақмолаға көшірудің символы ретінде салынған.
қазақ халқының өміріндегі жаңа кезеңнің нышаны ретінде "бәйтеректің" маңыздылығы "аялы алақан" (қаз. 97 метр биіктікте орналасқан президенттің оң қолының бедері бар, бұл 1997 жылды — астананы мемлекеттің жаңа астанасы деп жариялаған жылды және тиісінше ел тарихындағы санаудың жаңа нүктесін білдіреді.
орталықта барлық діндердің бірлігін бейнелейтін әлемнің 17 дін өкілдерінің қолтаң бар ағаш глобус орнатылған.
"бәйтерек" өзінің орналасуымен және композициялық құрылысымен ежелгі көшпенділердің космогоникалық түсініктерін білдіреді, олардың аңыздары бойынша әлемдердің тоғысында әлемдік өзен өтеді. оның жағасында өмір ағашы — бәйтерек (қаз. сонымен қатар," бәйтерек " - "терек", "тірек, қорғаушы"), тамырымен жерді ұстап тұратын, ал ұшар басы тіреген аспан. бұл ағаштың тамыры, тиісінше, жер асты әлемінде, ағаштың өзі, оның діңі — жер, ал ұшасы-аспанда.
жыл сайын ағаштың ұшында самрұқ қасиетті құсы жұмыртқа — күн қояды, ол өмір ағашының етегінде өмір сүретін айдаһар айдаһарды жұтады, бұл жаз бен қыстың, күн мен түннің ауысуын, жақсылық пен зұлымдықтың күресін білдіреді.
"бәйтерек" жас, мықты, өсіп келе жатқан ағашты білдіреді, өзінің тарихи тамырларын сақтап қалған, берік тірегі бар және болашақ гүлденуге ұмтылған мемлекетті білдіреді.
қаланың жүрегінде "бәйтерек" монументінің айналасындағы ірі саябақ алаңдары ерекше іс-шаралар өткізу үшін үнемі пайдаланылады. 2010 жылы әкімдіктің шақыруы бойынша мұнда берлиннен келген united buddy bears (аюлар достастығы) халықаралық көрмесі ұйымдастырылды. осының арқасында әлемнің түрлі елдерінен келген шеберлер жасаған 125 бірегей өнер туындысы бір-бірімен бейбіт көршілестікте көрсетілді.
тыңдалым мен айтылым
1-мәтін
«астана операның» бас сахнасының көлемі – 935 шаршы метр. бас сахнаның ені
21 метрді, ал тереңдігі – 59 метрді құрайды. ал «ослодағы опералық театрдың үлкен
сахнасының ені небары 16 метр, ал тереңдігі 40 метр» , - дейді мұхтар абрарұлы.
астанадағы жаңа театрдың қосымша екі бүйірлік сахнасы бар. театр сленгінде «қалта» деп
аталатын бұл сахналар қажет кезде дайын декорацияларымен жылжи жөнеледі. сөйтіп,
қойылымдар циклінің үздіксіздігін қамтамасыз етеді. осының арқасында «астана операда»
ең күрделі спектакльдерді сахналауға мүмкіндігі мол.
«астана опера» залына 1 мың 250 көрермен сияды. оның партері 450 көрерменге
арналған. басты зал аттың тағасына ұқсас формаға ие, «ла скала» сынды әлемдік үздік опера
театрлары залына ұқсатып, бірнеше қабат етіп жасалған, бірақ ұлттық үлгіде өрнектелген.
мұның сыртында ғимаратта 8 қосымша зал, 11 репетициялық орынжай, 250 орындық
камералық музыка залы, баспасөз залы және басқа да функционалдық бөлмелер бар.
2-мәтін
«астана-бәйтерек» монументі – астана қаласының негізгі нышаны, оның
визитті карточкасы деуге болады. жалпы, бәйтерек - ежелгі таным бойынша, тылсым
қасиетке ие алып ағаш. бәйтерек байырғы орта түсінігінде жердің дәл кіндігінде өсетін,
тамыры жерасты, діңі әлемі, басы рухтар мекені болып табылатын көк тіреген алып
ағаш. бәйтерек ежелгі түркі сөзі, «бәй» - үлкен, алғашқы деген ұғымдарды, ал терек (парсы
тілінде - дарақ) «ағаш» деген ұғымды білдіреді. демек «бәйтерек » екі сөздің бірігуінен
жасалып, «зәулім ағаш» дегенді танытады. оның идеясында «самұрық» қасиетті құсы
туралы ежелгі қазақ аңызы жатыр. қанатымен аспанды жауып, «самұрық» тұр. бәйтерек
тіршілік тірегіне қарай ұшып келеді. бәйтеректің ортасында өмір мен үміт беретін алтын
жұмыртқа күнге негіз салуда. ал астында, тамырында айдаһар орналасып, түн мен қысты
шақыруда. монумент ұзын темірлі құрылымдардан, шыныдан, металдан, бетоннан
тұрғызылған. алып шардың түсі хамелеон шынылармен көмкерілген. күннің шапағына
шағылысып, әртүрлі түске құбылып тұрады.
оқылым
мәтінді оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз. [ 10]
тарихи ескерткіштер
ақтөбе өңірі, хромтау ауданында ойсылқара кесенесі бар. этнографиялық-тарихи
ескерткіш ретінде республикалық тізімге енген. аспан астындағы құнды жәдігер. бірақ мұны
жергілікті халықтың бірі білсе, бірі білмейді. ойсылқара - өркешті жануар пірі екенін
құмсай ауылының оқушылары тек кітаптан оқыған еді. енді жазғы демалыстарын тарихи
орында өткізіп, оның қорымын көзбен көрді. аңыз астарында ақиқат бар. есет осы уақытқа
дейін ойсылқараны қиялдан туған кейіпкер деп ойлаған. енді оның өзі туған өлкеге табаны
тиген екенін білді. танымын кеңейтіп, тарихи әңгімелерді таңдана тыңдады.
есет жақыбай, оқушы:
– көне дәуірдегі жазуларды оқығым келіп, ынтам туды және аз уақыттың ішінде
тарихшы не археолог болам деген де ойлар туды. былайша айтқанда, тарихи жерге к елуімнің
арқасында тарихқа деген қызығушылығым оянды. vi ғасырда бұл жерге ойсылқараның
түйесі шөгіп, кейін тасқа айналған. қорымы да осы жерде. аңызға арқау болған тас
археолог серік әжіғали бастаған топ зерттеп, тіркеуге алды. хромтау өңірінде бұдан өзге
оннан аса ашық ескерткіш аспан астында тұр.
мөлдір нұржанова, лагерь жетекшісі:
– мектеп бағдарламасы аясында ғана тоқтап қалмай, өзіміздің туған жерімізді әрі қарай
зерттеп, тарихи жерлерге келу әлі де жоспарда бар. хромтау жерінде этнографиялық -тарихи
ескерткіштер кезең-кезеңімен зерттеліп жатыр. қола дәуіріндегі қорымдар мен перм, карбон
дәуірлеріндегі жер қыртыстары сақталған «айдарлы аша» да шетел тарихшыларының
таңдайын қақтырған.
1. мәтінде неше ң пікірі бар?
a) 1 b) 2 c) 3 d) 4 [1]
2. мәтін мазмұнына қатысты мақал-мәтелді табыңыз.
а) өткендерін ескерген - өскендіктің белгісі.
өткендерін жек көрген - өшкендіктің белгісі.
в) толған ел — тарихын таспен жазады,
тозған ел — тарихын жаспен жазады.
с ) тәуелсіздік – тарих тұлпарының қос тізгіні.
d) бұл заманның ісін есті бітірмейді, епті бітіреді.
[1]
3. берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.
аймақ
түйе
шындық
заман
[2]
4. мәтіндегі негізгі және қосымша 3 ақпараттарды ажыратыңыз.
негізгі ақпарат қосымша ақпарат
1.
2.
3.
1.
2.
3.
[3]
18
5. мәтінге қатысты ой-тұжырымыңызды жазыңыз.
[3]
жазылым
төменде берілген екі тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз.
жазылым жұмысында тақырыптан ауытқымай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып,
көркемдегіш құралдарды, көнерген сөз, эвфемизм, дисфемизм, табу сөздерді орынды
қолданып жазыңыз.
[10]
1. астана – мәдениет пен өнер ордас ы екендігін дәлелдеп, келісу -келіспеу себептерін
жазыңыз .
2. кез келген тарихи тұлға туралы эссе ж азыңыз.
монумент был построен, как символ переноса столицы из алма-аты в акмолу в 1997 году.
значимость «байтерека», как символа нового этапа в жизни казахского народа, подчеркивается художественной композицией «аялы алакан» (каз. аялы алақан — «заботливые руки»), с оттиском правой руки президента, расположенной на высоте 97 метров, что символизирует собой 1997 год — год провозглашения астаны новой столицей государства и соответственно новую точку отсчета в страны.
в центре установлен деревянный глобус с автографами представителей 17 религий мира, символизирующий единство всех религий.
«байтерек» своим расположением и композиционным строением выражает космогонические представления древних кочевников, по преданиям которых на стыке миров протекает мировая река. на её берегу возвышается дерево жизни — байтерек (каз. бәйтерек — «тополь», также «опора, защитник»), корнями удерживающее землю, а кроной подпирающее небо. корни этого дерева, соответственно, находятся в подземном мире, само дерево, его ствол — земном, а крона — в небесном.
каждый год в кроне дерева священная птица самрук откладывает яйцо — солнце, которое проглатывает дракон айдахар, живущий у подножия дерева жизни, что символически означает смену лета и зимы, дня и ночи, борьбу добра и зла.
байтерек» означает молодое, крепкое, растущее дерево, символизирует собой государство, сохранившее свои корни, имеющее прочную опору и устремленность к будущему процветанию.
крупные парковые площади вокруг монумента «байтерек» в сердце города регулярно используются для проведения необычных мероприятий. в 2010 году по приглашению акимата здесь была организована международная выставка united buddy bears (содружество медведей) из берлина. этому 125 уникальных произведений искусства, созданные мастерами из разных стран мира, были продемонстрированы в мирном соседстве друг с другом.
монумент 1997 жылы астананы алматыдан ақмолаға көшірудің символы ретінде салынған.
қазақ халқының өміріндегі жаңа кезеңнің нышаны ретінде "бәйтеректің" маңыздылығы "аялы алақан" (қаз. 97 метр биіктікте орналасқан президенттің оң қолының бедері бар, бұл 1997 жылды — астананы мемлекеттің жаңа астанасы деп жариялаған жылды және тиісінше ел тарихындағы санаудың жаңа нүктесін білдіреді.
орталықта барлық діндердің бірлігін бейнелейтін әлемнің 17 дін өкілдерінің қолтаң бар ағаш глобус орнатылған.
"бәйтерек" өзінің орналасуымен және композициялық құрылысымен ежелгі көшпенділердің космогоникалық түсініктерін білдіреді, олардың аңыздары бойынша әлемдердің тоғысында әлемдік өзен өтеді. оның жағасында өмір ағашы — бәйтерек (қаз. сонымен қатар," бәйтерек " - "терек", "тірек, қорғаушы"), тамырымен жерді ұстап тұратын, ал ұшар басы тіреген аспан. бұл ағаштың тамыры, тиісінше, жер асты әлемінде, ағаштың өзі, оның діңі — жер, ал ұшасы-аспанда.
жыл сайын ағаштың ұшында самрұқ қасиетті құсы жұмыртқа — күн қояды, ол өмір ағашының етегінде өмір сүретін айдаһар айдаһарды жұтады, бұл жаз бен қыстың, күн мен түннің ауысуын, жақсылық пен зұлымдықтың күресін білдіреді.
"бәйтерек" жас, мықты, өсіп келе жатқан ағашты білдіреді, өзінің тарихи тамырларын сақтап қалған, берік тірегі бар және болашақ гүлденуге ұмтылған мемлекетті білдіреді.
қаланың жүрегінде "бәйтерек" монументінің айналасындағы ірі саябақ алаңдары ерекше іс-шаралар өткізу үшін үнемі пайдаланылады. 2010 жылы әкімдіктің шақыруы бойынша мұнда берлиннен келген united buddy bears (аюлар достастығы) халықаралық көрмесі ұйымдастырылды. осының арқасында әлемнің түрлі елдерінен келген шеберлер жасаған 125 бірегей өнер туындысы бір-бірімен бейбіт көршілестікте көрсетілді.
удачи