Сылым МЕТІНМЕН МЫС
-тапсырма. Тыңда. Оны
Туранов аз-кем үнсіз отырды да сөз алды
Мен білсем, біз үлкен тағылымдамадан өтті. Біздің мергеніміз - кос-
мос әлеміндегі ең бір сирек ұшырасатын ғажайып құбылыс. Жаңағы бар
туындаған планетаның наны бар болып шықты.
— Жаны бар ма?
Барлық экипаж мүшелері айран-асыр болып үрпиісіп қалды.
Бүтіндей бір планетаның алып жануар болуы мүмкін бе? Бұл - анына
сыймайтын жағдай екен, - деді Мариям — Айтып отырғаныныз тіті ноомоста
тіршіліктің пайда болу заңына да қайшы ғой
Сіз өзіңіз қалай пайда болдыңыз? - деді Тұранов – Коомостың табиғат-
тың адам сияқты тірі организмді дүниеге тудыруы – зандылың емес пе? Бn
сондай бір құбылыс. Жер бетіндегі тіршілік ауа райына байланысты мын.

мәтінге ат қой. Өз пікірінді дәлелде. Мәтін мазмұнын кластер түрінде жүйелеп жаз.


​

"толағай"  - халық аңызы.  шығыс қазақстан облысы  тарбағатай ауданындағы тау атауына байланысты аңызда бұрынғы өткен заманда, үлкен өзен бойында саржан деген аңшы өмір сүргендігі, жылдар жылжып, күндер өткенде оның әйелі айсұлу өмірге ұл әкелгендігі, қуанған әкешеше дүбірлетіп той өткізіп, ға толағай деген ат қойғандығы айтылады. ертегі желісіндегідей  сюжеттер  бой көрсетіп, толағай ай санап емес, күн санап өседі. төрт жасында нағыз батырға айналып, жетіге келгенде белдесуге шақ табылмайды. әкесімен бірге аңға шығып, атақты аңшыға айналады. бірде олардың мекеніне жұт келеді. жауын жаумай, қуаңшылық болады. шөлден мал қырылып, өледі. күннің ыстығынан киіз үй- ді паналап, анасымен әңгімелесіп, толағай одан жаңбырлы жерді сұрайды. анасы қиыр шетте өткен жастығын еске алып, ешқашан  құрғақшылықты  білмейтін, шөбі шүйгін мекеннің бар екенін айтады, таулары аспан тіреген жер жаннатытарбағатай  жайлы ұзақ әңгімелейді. ол көп жүріп шыңдарын қар басқан асқар тауларды тауып алады, оған биік тоғайлы, құстары сайрап, төбесін бұлт жапқан бір ғана тау ұнайды. ол осы тауды құшағына алып, қатты ырғайды да арқасына салып, кері еліне қарай қайтады. ол шаршамай ұзақ жүреді. халық жылжып келе жатқан үлкен тауды көреді. оны көтеріп келе жатқан толағай екенін біледі.  найзағайойнап, күн күркіреп, жауын селде- теді. халық "толағай" деп ұрандап, қуанышпен қарсы алады. қуарған шөп көтеріліп, жан-жануар мөңіреп- азынап шулайды. шаршаған батыр тау астынан шыға алмай "апа! " деген жалғыз ауыз сөзге ғана шамасы келеді де, мәңгіге тау астында қалады. бақытты ана айғайлы жылауға басады, халық қайғы жамылып, тау да бұған шыдай алмай көзінен жас бұлақ болып ағады. содан бері бұл тау "толағай" деп аталады. аңызды шығыс қазақстан мемлекеттік университеті қазақ әдебиеті кафедрасының  фольклорлықэкспедициясы тарбағатай өңірінен жазып алған.  қолжазба  нұсқасы осы кафедраның арнайы қоры мен әдебиет және өнер институтының қолжазба және  мәтінтанубөлімінде сақтаулы

Қонақ күту.қазақ халқы – ежелден қонақ десе ішкен асын жерге қоятын халық. үй иесі бұрын танысын, танымасын «құдайы қонақпын» десе болды, жылы шыраймен қарсы алып отырған.келген қонақтармен жөн сұрасқаннан кейін үй иесі қонағына ең жақсы тамақтарын беріп, риза етуге тырысады. ең алдымен қонақтарға сусын, қымыз, шұбат, және т.б. беріледі. содан кейін шай ішіледі.әдетте шәйдi бойжеткен қызға құйдырады.оның себебi қыз келешек шаңырақ иесi, ас иесi болғандықтан жастайынан қонақ күтудi үйрене берсiн деген ниет болған.