Сырым Датұлының нақыл сөздерін талдау

Суатпын деп мақтанба: су жаманы суат - басынан соқпақ кетпейді; қазықпын деп мақтанба: мүлік жаманы қазық - басынан тоқпақ кетпейді.

Біреудің түйе жаятын кісісі жоқ,

Біреудің намаздан басқан ісі жоқ.

Табалдырықтан биік тау жоқ,

Жаман ағайыннан асқан жау жоқ.

Таудан биік көңіл бар, теңізден терең ғылым бар, оттан бетер - қайғы-зар.

Халық — көл, хан — құс.

Мен ағайынды екеумін: біреуі - өзім, екіншісі - халқым.

Бір аяқ сусын екі кісінің құны: су табылмаса шөлдеген өледі, ұяттан — тауып бермеген өледі.

Дәурені озса — жасы жеткені болар, қамқа тозса — күтімі кеткені болар.

Қарадан хан болсам — халқым қалаған болар,

Айырдан нар болсам — атам жараған болар,

Жоқтан бар болсам — құдайым қараған болар.

Ешкісі семіз, қойы арық-мал сорлысы,

Топырағы сортаң, суы ащы — жер сорлысы,

Әйелі семіз, ері арық — ел сорлысы.

Азамат жетім болмайды - халықтан болса панасы, халық жетім болмайды - басшы болса данасы.

Ағаңнан айырылсаң — қанатыңның қайырылғаны,

Әкеңнен айырылсаң — асқар тауыңның шағылғаны,

Сүйген жарыңнан айырылсаң— жапырағыңның қуарғаны,

Анаңнан айырылсаң — ағып жатқан бұлағыңның суалғаны.

Ілмектер: аға, әке, сүйген жар, ана, айрылу

Ата тұрып ұл сөйлесе — ер жеткені болар,

Ана тұрып қыз сөйлесе — бой жеткені болар.

Ілмектер: ата, ана, қыз, ұл, ер жету, бойжеткен, сөз, сөйлеу

Кәрінің үш түрі болады: біріншісі - қадірлі қария, екіншісі - қазымыр кәрі, үшіншісі — қадірі жоқ қыдырма шал.

Ат - шабысына қарай шабады, ер - намысына қарай шабады.