Тілдік бағдар (Ереже) Себеп-салдар салалас құрмалас сөйлем Жай сөйлемдер бір-бірінің себебін білдіріп салаласқан құрмаласты себеп-салдар салалас құрмалас деп атаймыз. Мысалы: Ол кезде қазақ елінде кітап басылмайтын, сол себепті Әуез қарт өзінің сүйікті ақыны Абайдың өлеңдерін көшіртіп, түптетіп алады. “Сөйлемді толықтыр” әдісі І. 1.Тереңге балық уылдырық шаша алмайды, ... . 2. Сасық күзен, тышқан, жылан сияқты жәндіктер оқпанды жерден інді көп қазады, ... . 3. Есенқұл жауап қатқанша болған жоқ, ... . 4. Кей металдар табиғатта өте аз ... . ІІ. 1. жаңағы жүк машинаға да жеттік. ..., неге десеңіз ондай жердің асты ылғалсыз құрғақ болады. ... және таза түрінде кездесуі сирек. 4. ... неге десеңіз онда уылдырық оралатын не балдыр, не шөп, не қамыс жоқ. Дескриптор: -Сөйлемді толықтырады. -Баяндауышты анықтайды. -Өлең жолдарын салалас құрмалас сөйлем жасап жазады. -Жасалу жолын түсіндіреді.

1879 ж. оның «Қазақ хрестоматиясы» атты оқулығы және дидактик. оқу мәселесі жөнінде «Қазақтарға орыс тілін үйретудің бастауыш құралы» жарық көрді. Бұл екі кітап та қазақ балаларын кириллица негізінде оқытуға арналған тұңғыш оқу құралдары болды. Ыбырай – жаңа дәуірдегі қазақ әдебиетінің қалыптасуына қомақты үлес қосқан. Ол қазақ жастарын ең алдымен оқу, өнер-білім, тех-ны игеруге шақырады («Оқысаңыз, балалар, Шамнан шырақ жағылар. Тілегенің алдыңнан, Іздемей-ақ табылар»). Автор оқу-білімнің тек ізденіс, еңбекпен табылатынына мән берді. Бұған инемен құдық қазғандай ыждаһаттылық, талап пен сабырлылық қажет екенін ескертеді. Ал оқымаған надандарды ақын аз ғана сөзбен сынап, олардың ақ, қараны айырмайтын көрсоқыр екенін айтады («Оқымаған жүреді, Қараңғыны қармалап. Надандықтың белгісі – Еш ақылға жарымас»). Оқу, білімнің пайдасы қандай, ол неге керек деген мәселеге келгенде, оның өмір үшін, болашақ үшін қажет екенін талдап көрсетеді («Ата-енең қартайса, Тіреу болар бұл оқу. Қартайғанда мал тайса, Сүйеу болар бұл оқу»). Жастарды өнер-білім, тех-ны игеруге үндеу ақынның «Өнер-білім бар жұрттар» деген өлеңінде өз жалғасын тапқан. Ол өнер-білімі жетілген елдердің артықшылығы қандай, олар сол өнерімен нені игеріп отыр, ертеңгі өмірдің талап-тілектері не секілді күрделі мәселелерді жастар алдына көлденең тарту арқылы оларға ой тастап, өнер-білімді батыл игеруге шақырады («Адамды құстай ұшырды, Мал істейтін жұмысты, От пен суға түсірді. Отынсыз тамақ пісірді, Сусыздан сусын ішірді»).
Ы. Алтынсариннің әдеби мұрасы да едәуір елеулі. Ол И.А. Крыловтың мысалдарын, Л.Һ. Толстойдың әңгімелерін орыс тілінен қазақ тіліне аударумен қатар өзі де қысқа әдемі әңгімелер жазды. Ы. Алтынсариннің қаламынан туған аудармалар, өлеңдер, әңгімелер, мысалдар, этнографиялық очерктер мен ертегілер оқырман жүрегіне жол тапты. Оның шығармаларының тақырыбы да әр алуан. Ы. Алтынсаринді қазақ балалар әдебиетінің негізін қалааушы.

Бір күні бір Аяз ата болыпты.Ол унеми калтасына сикырлы китап салып журеди екен.Ол оте мейиримди болыпты,мейиримди болганы соншалык болалардын сураган сыйлыктарынын касына тагы бир сыйлык косып берипти.Аяз атага бир хат келеди ол Айдостын жазган хаты еди ,ол оте коп сыйлык сурапты.Аяз атанын сурасынтары коп болгансон сол бир хат кана калып окымай сыйлыктарды дайындай береди екен,Барык балаларга сыйлык келип жатыр тек Айдоска гана сыйлык келмейди.Аяз ата бир бурышта мунайып турган Айдосты корип,неболды деп сурайды мен сизге хат жазып едим :Ал сыйлыгым келмеди.Токтай тур деп калтасына унеми салып журетин сикырлы китабын береди.Айдос рахмет еп куанып жауап береди.