Түріктер туралы тарихи деректер. 2-сабақ Дерекке сәйкес келмейтін ақпаратты анықта. Ышбара баға (Ешбар) қағаны Қытай императорына былай деп хат жолдады: «Көк Тәңірі Түрікті құрғалы 50 жыл уақыт өтті. Осы уақыт аралығында кең даланы иеленіп, жеке дара билік етіп келеміз. Мемлекетіміздің жер ұзындығы 10 мың лиден асады. Әскеріміз бен жылқымыздың саны 10 млн-ға толады. Көшпелілер арасында біздің елден күшті ел жоқ». «Суйшу» кітабы, 84 тарау, «Түрік тарихы».
достық[1] – ң бір-біріне адал, қалтқысыз сеніп, бір мүдделі, ортақ көзқараста болатын қасиеті. достық өзара жауапкершілік пен қамқорлықтың, рухани жақындықтың белгісі. нағыз достық кісіге шабыт беріп, өмірде кездесетін түрлі сәтсіздіктерге мойымауға, басқа түскен қайғы мен қиыншылықты бірге көтеруге жәрдемдеседі. дос-жарандардың мінездері әр түрлі болып келуі мүмкін. мысалы, біреуінде ққ не шабандық, екіншісінде тұйықтық не жігерсіздік байқалса да, бұлар достыққа кедергі бола алмайды, қайта нағыз достық осындай кемшіліктерден арылуға көмектеседі. сатқындық, екі жүзділік, өтірікшілік, өзімшілдік достықпен сыйыспайды. қазақтың дәстүрлі әдеп жүйесінде достыққа үлкен көңіл бөлінеді. халық арасында достық туралы мақал-мәтелдер жеткілікті: “дос жылатып, дұшпан күлдіріп айтады”, “досы жақсының, өзі де жақсы”, “дүниеде ң жалғыз қалғаны — өлгені, қайғының бәрі соның басында”. достыққа қарама-қарсы ұғым — қастық пен күншілдік. мұндай сезімге ерік алдырғандар басқаның қуаныш-қызығын, ырыс-бағын көтере алмайды, дос дегеннің не екендігін білмейді. дұрыс дос таңдай білу — өмірлік мақсаттардың бірі; саясаттанудағы достық ұғымы мемлекеттер арасындағы саяси, қ, мәдени мүдде тұрғысынан ынтымақтастық орнату шараларын бейнелеу үшін қолданылып жүр.[2]
нағыз достық кісіге шабыт беріп, өмірде кездесетін түрлі сәтсіздіктерге мойымауға, басқа түскен қайғы мен қиын-шылықты бірге көтеруге жәрдемдеседі.
«жібек жолы» (ұлы «жібек жолы») — қытайдың ши-ан деген жерінен басталып, шинжәң, орталық азия арқылы таяу шығысқа баратын керуендік жол бағыты. атауды алманиялық ғалымдары ф. фон рихтһофен (f. von richthofen) бен а. һерман (а hеrman) 19 ғасырда ұсынған.[1] ұлы жібек жолы- өркениеті жасағын тарихи ескерткіштердің бірі. біздің дәуірімізден бұрынғы ii ғасырдан басталған бұл жол еуропа мен азияның-батыс пен шығыстың арасын жалғастырғын көпір болғын.оның қазақстан жерін кесіп өтетін тұсында vi ғасырдан бастап, екі бағыт: сырдария және тянь-шань жолдары бағыттары кең өрістелген. бірінші жол қытайдан басталып,шығыс түркістан қашғар арқылы жетісуға, содна сырдарияны жағалап, арал маңынан әрі қарай батыс елдеріне өткен.ұлы жібек жолы i. біздің заманымызға дейінгі ii ғасырдың ортасында еуропа мен азияны біріктірген ұлы жібек жолы пайда болды. ұлы жібек жолы - қытай мен еуропаны байланыстырған сауда жолы. осы уақытқа дейін негізінен, «лазурит жолы», «нефрит жолы» және «құндыз жолындағы» сауда қызып тұрды. «лазурит жолы» - мысыр, иран, вавилон елдеріне памир тауларында өндірілген лазурит тасы тасымалданған жол. «нефрит жолымен» қытай патшалары мен бай-шонжарларына арналып жасалатын зергерлік бұйымдарға қажетті гауһар тас, нефрит қашқардан қытайға тасымалданған. «құндыз жолымен» бағалы аң терілері әртүрлі елдерге таралған. ii. біздің заманымызға дейінгі мыңжылдықтың ортасында «дала жолы» іске қосылды. «дала жолы» арқылы қытай жібегі мен иран кілемі жеткізіліп тұрды. ұлы жібек жолы еуропа мен азия елдерінің бір-бірімен қарым-қатынас жасауына мүмкіндік туғызып, ондағы халықтарды біріктірді. жолдың бұлай аталуына сауданың негізгі заты - қытайдан шығарылатын жібек мата себеп болды. еуропа мен азияны біріктірген бұл жол ғажайып жетістіктерге жеткізді. ған елдердің сауда мен айналысуына, ғылымның , дін мен мәдениеттің қалыптасуына ықпал етті. iii. ұлы жібек жолы ежелгі қазақстан жері менің де өткен. ең негізгі сауда жолы сырдария, талас, шу, iле арқылы қытайға ұласқан, жолдың ендігі бір бөлігі «яқсарт», «сейхун» деп аталған сырдария, орал (жайық) өзендерін жағалап, ары қарай қара теңіз маңы, византия мен батыс еуропа жерлеріне дейін созылып жатты. жібек жолы орталық қазақстан далаларына, сарыарқа мен ертіске, алтай мен моңғолияға қарай жалғасты. осы жолдардың бойында испиджаб, усбаникент, отырар, түркістан, тараз, сауран, сығанақ, сарайшық, жаңакент сияқты ірі қалалар болған. бұл қалалардың өркендеуіне члы жібек жолының тигізген әсері мол.