Тірек сөздер мен жетекші сұрақтар арқылы негізгі ойды анықтайды. Cын есім, сан есімнің мағыналық түрлерін ажыратады. Көшпелі өмір салтын ұстанған ата-бабаларымыз ауа райын өздерінше болжап отырған. Ұшқан құстың, жүгірген аңның белгілерімен қатар, аспан денелерін де өздерінше зерттеген. Қазіргі уақытта (тамыз айының 22-нен қыркүйек айының 21-не дейін) түнгі аспандағы жұлдыздарға тағы бір жұлдыздың қосылатын шағы. Бұған дейін бұл жұлдыз болған , бірақ осыншалықты анық көрінбейтін. Бұл – Сүмбіле жұлдызы. Осы Сүмбіле жұлдызы туған шақтан бастап, өзен көлдердің суы салқындай бастайды. Қазақта «Сүмбіле туса, су суыр» деген сөз бар.
Бұдан кейін Таразы жұлдызы көрінеді. Бұл жұлдыз жайлы да «Таразы туса, таң суыр» деген қағида қалдырған екен бабаларымыз. Кейбіреулер «Тау суыр» деп те айтады. Расында да осы уақытта жайлауда, тау арасында болсаңыз, түннің де, таңның да салқындағанын байқауға болады.
1. Мәтінге тақырып қойыңыз.
2. Мәтіндегі тірек сөздер қатарын табыңыз.
А. Ата-бабаларымыз, жүгірген аң, өздерінше зерттеген, түнгі аспан.
В. Көшпелі өмір, ұшқан құс, тау арасында, қазіргі уақытта , байқауға болады.
С. Ауа райын болжау, аспан денелері, Сүмбіле жұлдызы, Таразы жұлдызы, суық түсу.
Д. Жүгірген аң, жұлдыздың қосылатын шағы, Таразы жұлдыз.
3. Негізгі ойды анықтайтын жетекші сұрақты табыңыз.
А. Жазда Сүмбіле жұлдызы неге анық көрінбейді?
В. Ата-бабаларымыз ауа райын қалай болжаған?
С. Ауа райының салқындағаны жайлауда ғана білінеді ме?
Д. Тау арасынан күн салқындағанын білуге болады ма?
4. Берілген сөйлемдегі сан есімнің мағыналық түрін ажыратыңыз.
Қазіргі уақытта (тамыз айының 22-нен қыркүйек айының 21-не дейін) түнгі аспандағы жұлдыздарға тағы бір жұлдыздың қосылатын шағы.
А. Есептік сан есім
В. Реттік сан есім
С. Жинақтық сан есім
Д. Бөлшектік сан есім
5. Қатыстық сын есімді тіркесті белгілеңіз.
А. Ауа райын болжау
В.Түнгі аспан
С. Салқын таң.
Д.Аспан денелері.
II .ЖАЗЫЛЫМ.
Жаздың шуақты күні жанұяңызбен бірге саяхатқа бардыңыз. Алған әсеріңізді сипаттап, жазылымның құрылымын сақтап, орфографиялық нормаға сәйкес сауатты мәтін жазыңыз. (Сөз саны 110-120)
ответ:Абай (Ибраһим) Құнанбаев — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер[1], либералды көзқарасын исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор.
Абай 23 тамыз 1845 ж. қазіргі Семей облысының Шыңғыс тауларында Қарқаралының аға сұлтаны Құнанбайдың төрт әйелінің бірі, екінші әйелі Ұлжаннан туған.
Көзімнің қарасы, Әсемпаз болма әр неге, Ғылым таппай мақтанба, Сегізаяқ, Құлақтан кіріп бойды алар, Өлең сөздің патшасы,сөз сарасы, Интернатта оқып жүр
Объяснение:
1) Мәтіннің тақырыбы:
Алакөл
Алакөл ауданы
2)Алакөл жайлы ақпарат бере отырып, табиғаттың ерекшелігін жеткізу. Алакөл туралы мағлұматтар берумен қатар, ерекшелігіне жол сілтеу болып табылады.
3). Үлкен Аралтөбе, Кішкене Аралтөбе, Белқұдық(аралдар).
Үржар, Еміл, Қатынсу, Жаманты, Жаманөткел, Тасты(өзендер).
Алабұға, сазан, көксерке(балықтар).
Аққу, қаз, бірқазан(құстар).
Теңбілмысық(жануар)
4)шағын,қамысты.
5)Зат атаулары(өзен, арал, балық, аң-құс)
Етістік:құйылады, ауытқып отырады, кездестіруге болады.
6)Алакөлдің қамысты жерлері жайлы ақпарат бере отырып, сонымен қатар сол Алакөлде кездесетін аң-құс атауларымен, ақырында теңбілмысық жайлы ақпармен аяқталады.
7)Алакөлдің аумағы қандай үлкен екенін білдім. Сонымен қатар сол жердегі аралдар жайлы, құятын өзендер туралы ақпарат алдым. Алакөлде кездесетін балық түрлерімен қатар, аң-құс түрлерімен таныстым. Сол ақпараттарды осы мәтіннен білдім.