Та бе
аудандарда
Х
1. Ашық тест тапсырмалары
1.1. Оңтүстік Қазақстан өңірлері, Сырдария, Шу, Талас өзендері жағалауларын
тұрмыспен ұштастырған дәстүр кең тарады.
да мал шаруашылығын
1.2. Шөбі қалың, ауа райы салқын болғандықтан жайлау
орналасты.
1.3. XV-XVII ғасырларда киіз үймен бірге
үстіндегі үйлер де болды.
2. Жабық тест тапсырмалары
2.1. Қазақтар өмірінде маңызы жағынан жетекші орын алған шаруашылық
ба
K
А) құс
E
Ә) ешкі
Б) түйе
В) қой
Г) ірі қара малы
2.2. Көшпелілердің халық жиналыстарын өткізетін мезгіл
А) қыс
ә) көктем
Б) жаз
В) күз
г) кеш түскен көктем
854
Үхуш FАСЫРЛАРДАҒЫ КАЛАЛАР МЕН АУЫЛДАР
Атырауға барсаң да, Арқа мен Алтайға барсаң да алдыңнан Мұқағали шығады, Мұқағали жұлдызы жарқырайды.
Австралияның, не немістердің құйып қойғандай костюмін кимей-ақ, галстугін тақпай-ақ, біресе сәбише шаттанып, ақ түйенің қарны жарылғандай ақ жарқын, бірде қайғысын қара жерде ауырсынардай кейіпте, енді бірде ақылы мен сезімін көзінен ғана ұқтырған сәл мұңдылау түрінде қарсы алдында қасқая қарап тұрғандай. Мұнайшы да Мұқағали әнін салады, балықшы да, малшы да Мұқағали жырымен айта алмай жүрген ойларын жұртқа естіртеді, Катонқарағайда қалған қарындасының сағынышы ма, дауылы Махамбет боп дауыстаған құм Нарындағы ақын жанды бауыры ма, Асан қайғы аруанасының ізінен өнген Шардараның шарқ ұрған шағаласы ма, бұлттары өлең боп құшқан Оқжетпестің көк тасты қиясындағы қарағайы, әйтеуір бәрі Мұқағали болып сөйлейді, Мұқағали болып ән салады.Бұл – қапас қуыста демің тарылғанда төбедегі нүктедей тынысыңды кеңейтер таза ауа секілді құдірет. Нағыз өнер құдіреті деген осы. Бұл – поэзия құдіреті.
Ертеде бір перзент көрмеген әйел болды. Балам болса деген ой жатса-тұрса көкейінен шықпады. Бірақ жоқ баланы қайдан алады. :
– Несі бар, айтсам айтайын! – дейді сиқыршы кемпір. – Мә, мынау арпаның дәні, бұл жай дән емес. Диқан жерге сеуіп немесе тауығына беретін арпа деме; мұны гүл өсіретін құмыраға отырғыз, сосын не болатынын өзің-ақ көресің! Әйел сиқыршы кемпірге «рақметін» жаудырып, он екі скиллинг берді де, үйіне келіп, арпаның дәнін гүл егетін құмыраға екті. Сол сол-ақ екен, әлгі дәннен қызғалдаққа ұқсас ғажап гүл өсіп шыға келді. Гүлдің жапырақшалары әлі ашыла қоймаған гүл қауызы сияқты жиырылып тұрады.
– Қандай ғаламат гүл! – деді де әйел оның сарғылт жолақ түскен қып-қызыл жапырақшасынан сүйіп алды.
Сол мезет бірдеме тырс ете қалды да, гүл қауызы ашылып кетті. Бұл нағыз қызғалдақ екен. Оның нақ ортасындағы жасыл текшеде түймедей ғана қыз отыр. Өзі соншалық нәзік, үлкендігі түймедей-ақ. Оның Түйме қыз аты содан шығады.
Грек жаңғағының жалт-жұлт еткізіп лак жалатқан қауашағы оған бесік болса, көгілдір фиалка гүлі төсенішке жарады. Ал райхан гүлінің бір жапырақшасын көрпе етіп жамылды. Бесігіне ол түнде ғана жататын. Ал күн ұзын стол үстінде ойнап жүретін. Әлгі әйел стол үстіне тәрелкемен су қойып, оның ернеуіне гүл шоқтарын салып қояды. Гүлдердің ұзын сабақтары суға малшынып жатады. Ал судың жиегінде қызғалдақтың үлкен бір жапырақшасы қалқып жүреді. Түйме қыз сол гүл жапырақшасына мініп алып тәрелкенің ол шетінен бұл шетіне дейін жүзіп, ескек орнына ат құйрығынан жұлып алынған екі тал ақ қылды пайдаланды. Осының бәрі қандай керемет еді десеңдерші! Түйме қыз сызылтып ән де салатын. Мұндай нәзік те сүйкімді дауысты бұрын-соңды тірі жан естімеген еді! Бір күні түнде Түйме қыз қаннен-қаперсіз бесігінде ұйықтап жатқанда, өзі сондай ұсқынсыз, үсті-басы алпы-салпы үлкен бақа сынған терезенің тесігінен кіріп келді. Ол ал қызыл гүл жапырағын жамылып, Түйме қыз ұйықтап жатқан столдың үстіне секіріп түсті.
– Міне, міне, балама әйел де табылды! – деді де бақа жаңғақтың қабығын алды да, терезеден бауға қарай қарғып түсті.
Ол жақта үлкен, енді өзен бар еді. Оның жағалауы ылғи лайсаң болып, балдыр басып жататын. Бақа мен баласы осы жерде тұрады екен. О-ой! Баласы да сондай сиықсыз да жағымсыз екен! Тура шешесін сойып қаптап қойғандай.