ТАҚЫРЫБЫ Шалкиіз жырау «Би Темірге бірінші толғау» композициясы. 2-сабақ
Тапсырмалар:
1. Берілген үзінді бойынша автор бейнесін талдаңыз.
2. Түсініксіз сөздердің тілдік ерекшелігін анықтаңыз.
1. Жазылы, алтын, қол кескен
Алдаспаным өзіңсің!
Білерді білмес не демес,
Сұлтан ием, сен менің
Бармай тапқан Қағбамсың!
2. Аспанды бұлт құрсайды -
Күн жауарға ұқсайды.
Көлдерде қулар шулайды -
Көкшіліден ол айуан
Соққы жегенге ұқсайды.
Көп ішінде бір жалғыз
Көп мұңайып жылайды -
Күйбендескен көп жаман
Сөзі тигенге ұқсайды!
3. Еділден аққан сызашық
Біз көргенде тебінгіге
Жетер-жетпес су еді –
Телегейдей сайқалтып,
Жарқыраған беренді
Теңіз етсе, Тәңірі етті!
4. Бостаны бар-ды теректің,
Болаты бар-ды беректің,
Тұсыңдағы болған нартың қорлама,
Тұсыңдағы болған нартың қорласаң,
Табылмас-ты керекте.
Әр халықтың ұлттық танымын, көзқарасын, өзіне тән жеке ұлттық ерекшелігін білдіретін наным-сенімі, әдет-ғұрып, салт-дәстүрі бар. Ата-бабадан келе жатқан салт-дәстүрдің қаймағын бұзбай, ұмытылып кетуіне жол бермей, қазіргі қоғамда өте жарасымды етіп қолданып жүрген халықтың бірі – қазақ халқы. Халқымыз дәстүрге өте бай. Ал салт-дәстүрге бай болу - елдің мәдениетті әрі тәрбиелі екендігінің айғағы.
Салт-дәстүр деген не, соған тоқталып өтейін. Салт-дәстүр – ел өмірімен біте қайнасып кеткен рухани және мәдени азық. Біздің халқымыз өз ұрпақтарын қасиетті салт - дәстүрмен, өнегелі әдет-ғұрыппен, ырым-тыйыммен тәрбиелеп, ұлағатты ұл мен инабатты қызды теріс жолға түсірмей тәрбиелей білген. Бауыржан Момышұлы «мен өзімнің ұрыстағы тәжірибемнен жауынгерлік қасиетті тәрбилеуде ұлттық дәстүрдің маңызы зор екеніне көзім жетті» деп жазады. Бұдан отаншылдық, ерлік, мәрттік, жомарттық, адамгершілік қасиеттердің бәрі салт-дәстүр арқылы даритынын түсінуге болады. Яғни, салт-дәстүр адамды адастырмас тура жолмен жүруге, жөн-жосықты біліп, үйренуге және өмірде қолдануға үгіттейтін мызғымас заң іспетті десем де қателеспесім анық.
Халқымызда үйлену салтына, жаңа туған сәбиге байланысты, қонақ күту мәдениеті туралы маңызы мен мәнін әлі күнге жоймаы келе жатқан салт-дәстүрлер өте көп. Кейбірі заман талабына сай өзгерістерге ұшыраған болса, кейбірі еш өзгеріссіз бүгінгі ұрпағына жетіп, ұлтымыздың тарапынан қолданысқа ие болып отыр.
Сәрсеке М. Қаныш Сәтбаев: роман–эссе. – Астана: Фолиант, 2008. – 648 с.
Ұлтымыздың кемеңгер перзенті К. Сәтбаевтың ғұмыр жолын айшықтауға М. Сәрсеке қырық жылдан астам уақытын сарп етіп, осы жолда толғаған тартымды еңбегімен казақ қауымына танылған қаламгер. «Нартұлга» сериясымен жарыққа шығып отырған «Қаныш Сәтбаев» ғүмырнамасы – деректі жанырдың айтулы шеберінің осы саладағы көп жылдық еңбегінің тың деректермен толықтырылып, Мәскеудің «Молодая гвардия» ба лемге әйгілі «Жайсаң адамдар өмир» (ЖЗЛ) сериясымен 2003 жылы екінші мәрте жарияланған нұсқасымен мәтіні бірдей ең толымдысы.
Бұған дейін кұпияда ұсталып, «ақтандақ» калпында қалып келген мұрағат кұжаттарын, хаттар мен естеліктерді пайдаланып, ұлы ғалымның замандастары мен туыстарының, үйшінің жүрекжарды әнгімелерін арқау етіп қиял – қо рілген һәм ғалым өмірінің бел – белестерін букпесіз ашып, ұлағатты ғұмыр жолын саралап та, даралап та ұлықтаған ғұмырнама, сірә, Қаныш асылымызды ардақ тұтқан қауымды бей – жай қалдырмас деген үміттеміз.
Объяснение:удачи