ТАЕТІНМЕН ЖҰМЫС -тапсырма. Тыңда. Мәтінді оқы. Тақырып қой. «Байқоңыр- 12» өзіне жүктелген тапсырманы ойдағыдай орындады. Зии- пат немедегі жұмыстың бәрін автокосмонавңа жүктеп, үш айлық терең ұйқыға кеткен. Мұндай алыс жолдарды космонавтар анабиоздық ұйқыда өткізеді. «Байқоңыр- 12» кемесі космос әлемін жарықтандырып, үнсіз жүзіп келеді. Ең акыры жасанды адам физиомеханикалық Кибер де «шешініп» жатып қалған. кенет апат» аппаратының кернейі сарнап қоя берді. «Байқоңыр-12» жүрісін баяулатып қалыпты. Алдымен Кибер оянды. Ол жан ұшырып механин Осипов- ты жұлқылады. Әп-сәтте бүкіл экипаж аяғынан тік тұрды. Осипов электрондың, муды іске қосты. - Не боп қалды? Нақты айт! - «Байқоңырға» міндетті түрде қону керек! Электрондық ми аса бір үлкен қауіп болмаса, космос кемесіне қону керек екенін айтпайды Экспедиция жинап қайтқан материалдар тың және өте құнды еді. Оны аман- есен адамзат ұрпағына жеткізу бұлжымас борыш. Экипаж мүшелерінің әрқайсысы өзінің жұмыс орнында. Жинаған материалдарды сұрыптап, тіркеу- і космостың қобдиша-ракеталарға салып жатыр. «Байқоңыр» анау-мынау боп кетсе, материалдар өлмесін. Бәрінің ойы – осы. Т. Сұлтанбеновтен составить план побыстрей
Келер шақ (Будущее время)
Келер шақ выражает действие, которое происходит после момента речи.
Оно бывает трех видов:
1. Болжалды келер шақ - предположительно-будущее время (может быть) образуется от основы глагола с суффиксами -ар,/-ер/-р + личные окончания. Мысалы: Ол ертең кел-ер - Может быть, он придет завтра. Бүгін қар жау-ар - Может быть сегодня пойдет снег. Мен ертең бар-ар- мын - Может быть, я завтра пойду.
2. Ауыспалы келер шақ - переходно-будущее время. Ауыспалы келер шақ называется переходным, так как может употребляться как в настоящем, так и в будущем времени.
Образуется от деепричастия с суффиксами -а,-е,-й и личных окончаний. Мысалы: бар-а-мын - пойду, қара-й-мын - посмотрю, кел-е-мін - приду.
3. Мақсатты келер шақ - будущее время цели. Образуется от основы глагола + суффиксы: -мақ/-мек; -бақ/ -бек; -пақ/ -пек + личные окончания (по общему закона сингармонизма и ассимиляции). Мысалы: Бар-мақ-пын - я намерен поехать.
Өткен ша время)
Өткен шақ бывает двух видов:
Жедел өткен шақ - очевидное время, образуется путем прибавления к основе глагола суффиксов -ды/-ді; -ты/-ті и личных окончаний.
Бұрынғы өткен шақ - давно время образуется тремя
а) основа глагола + причастный суффикс -ған/-ген + вс тельное слово екен (для усиления значения). Мысалы: асыраған - воспитал. Асыраған екен - воспитывал.
б) основа глагола + причастный суффикс -ған/-ген + личные окончания. Мысалы: Мен асыра-ған-мын - Я растил. Сен асыра-ған-сың - ты вырастил. Сіз асыра-ған-сыз - вы вырастили.
в) основа глагола + деепричастный суффикс -п/-іп/ -ып + личные окончания. Мысалы: асыра-п-пын - я вырастил, асыра-п-ты - он вырастил. (Здесь: после деепричастий 3-е лицо имеет личные окончания -ты/-ті; -ды/-ді, которые по форме напоминают суффиксы времени).