Тапсырма 1. Мәтіндегі орфографиялық пунктуациялық қателерді тауып, түзету жасаңыз. Мәтіннің ой жүйесі бойынша құрылымына түзету жүргізіп, қайта көшіріп жазыңыз. Келіннің тапқырлығы Сөйтсе, келіншек не істепті десеңші шапшаң төбеге жүгіріп шығып, күйеуіне «Шарқау тігеды, шапшаң кел. Саркыраманың ар жағында сылдыраманың бер жағында маңыраманы ұльма жеп жатыр. Атам: «жаныманы білемеге жанып әкелсін» дейді. Өзі ұлыманы қуып кетті», депті. Ертеректе бір қарианың балаларының аты қамыспай қасқырбай койбай қубай қубай қайрақпай пышақбай баубай балтабай екен. Мұнысы - «Қысылтаяң шакта келінім кергенсіздік танытып, өзінің қайын аға, қайын атасының атын атап қояр ма екен?» деген ойы ғой. Балтабайы үйге келін түсіріп, сол жаңа түскен жас келінді сынамақ болғаз атасы өзенінің ар жағынан сасқалақтағансып жүгіріп келіп: «Келін ау келін судың ар кагыла камыстың бер жағында қойды қасқыр жеп жатыр. тез ауылға бар да хабар бер. Балтабай пышак кайрап әкеліп, қойды адал бауыздап алсын. Мен қасқырды қуып кеттім. Шүу», - депті.
Тамыры терең текті тіл эссе
Үніме үн қосып,саралы-сапалы , көркем, тамыры кеңге жайылып, тарихтың әр қилы кезеңінен сыр шерткен қазақтың тілі -текті тіл. Шыр етіп жарық әлемге қадам басқан сәттен бастап, Ана үнімен бойыма дарыған мына менің тілім, құдды бір ат дүбіріндей денедегі сезім мүшелерін оятқандай күшті дермісің! 42 әріп, 42 дыбыс менің тілімде хорда тұрған әнші бұлбұлдар ұқсап сайрап тұр.
XIV-XVI ғғ. аралығында жалпы Дешті Қыпшақ даласын шарлаған қазақ жұртының ру-тайпаға жіктелуі қазақ тілінің алғашқы іргетасын қалап үлгерді. Сол дәуірден бастау алған бұл процесс кейінгі "Желтоқсан" оқиғасына дейін жалғасты. Орыс отаршылдарының құрығына түскен қазақтар , қазақ зиялылары "Казак" сөзін "Казах" етіп ауыстыру жолында да , "Халық жауы" атағын алып, шейіт болғандығын бірі білсе, бірі білмес. Ендігі сол қилы заманнан бірден біздің заманға оралайық. Бауыржан атамыз : "Екі қазақтің бір-бірімен орысша сөйлесіп тұрғанын қорқамын" дегеніндей, дәл қазір осы сөз тіркесі шындықпен тұспа-тұс келіп отыр. Үйде де,түзде де өзімізше орысшаны қазақшаға шұбарлатып сөйлейтініміз қанша жасыруға тырысқанымызбен қолдан келмейтін іс. Иә,айналаға зер салып қараңыз. Нені көрдіңіз не болмаса нені естідіңіз? Әрине,өз тілін ерікті түрде қолданбай,орыс тілінде масаттана сөйлеп отырған қазақ жастарының үні . Бірі үшін бұл типте сөйлеу заман талабына сай сөйлеу мәнері болып табылуы мүмкін және бұл дәл солай. Ал енді қарасаңыз бұл орны толмас-қасірет. Біз өз тілімізді өзіміз тұншықтырудамыз. Іштен шыққан жау- бұрынғы дәуірмен алғанда елді сату еді,ал дәл қазір -тілді сату .
Сүйемін туған тілді – анам тілін,
Бесікте жатқанымда-ақ берген білім.
Шыр етіп жерге түскен минутымнан,
Құлағыма сіңірген таныс үнін, -демекші , ең негізгі құндылығымызды сақтап қалайық. Елдің өсуі - тілден, халықты таныту - тілден . Абай әрлеп , Жамбыл қосыла қобызымен тербетлткен тіл - қашан да ұлы , қашан да қасиетті,құнды болмақ.
Шұғаның белгісі» - қазақ прозасының шоқтығы биік туындыларының бірі. Бейімбет Майлин – "қазақ әңгіме жанрының атасы" деуге болады.
«Повестегі бас кейіпкер – Шұғаның бейнесі әртүрлі іс-әрекеттің даму барысында айқындалады. Кейіпкер арқылы тағдырына ата-анасын да емес, бауырларын да емес, өзін қоршаған әлеуметті де емес, тек қана ата салтын кінәлап, шарасыздыққа, өлімге барып тірелген қыз тағдырының өкініші, арманы көрсетіледі. Суреткер қайғылы Шұғаға бейтарап қарамайды, оған аяушылық сезім білдіреді. Қиянат көрген, өмірден түңілген қаһарманына жаны ашиды. Ал басқа кейіпкерлерге пайда болған тұсында мінездеме беріп кетеді», – дейді ұстаз Әбубәкірова.
Әңгімеде келтірілгендей Шұға образы былайша суреттеледі: «Ажары қандай болса, ақылы да сондай. Жеңілдік дегеннің не екенін білген бала емес. Сөйлеген сөзі, жүрген жүрісі қандай, біртүрлі паң еді-ау, шіркін... Бұл күнде ондай қыз қайда. Ажары тәуірлеу біреу болса, соны көтере алмайды ма, білмейсің, ешкіге құсап шошаңдап жүргені. Заман бұзылған ғой... Ия... Осы күнгілердің бір тапқаны, қызды оқыту керек дейді. Сол Шұғалар хатты зорға танушы еді. Сонда да осы күнгінің оқыған он қызына бергісіз еді. Айнала айтқанда, Құдай сана берсін десейші...»
Белгілі ғалым, қытайтанушы ақын Дүкен Мәсімханұлының сөзімен айтқанда қазақтың көркем прозасы әлі қалыптасып үлгермеген уақытта, жаңа, еуропалық үлгідегі проза жанрын салған жерден мұндай үлкен көркемдік деңгейде көрсету тек Бейімбет сынды хас таланттың ғана қолынан келеді.
Ақпарат дереккөзі: https://massaget.kz/okushyilarga/uy_tapsyirmasyi/22577/