-тапсырма. 3 Мәтінді оқы. Сұрақтарға жауап бер. - Ерте, ерте, ертеде бүркіт: «Кім күшті?» деген қазақша күрестен сайыс өткіземін», – деп жан-жануарларға жар салыпты. Аю, жолбарыс, қасқыр, қоян, барыс, арқар мен борсық сайысқа қатысуға дайындала бастайды. Атасы барысты сайысқа дайындайды. Бұл жарыста жеңіске жету оңай емес, балам! Сайыста күшті болу керек, бірақ епті болған одан да пайдалы. Осыны ұмытпа! — деп, атасы барысқа ақыл айтады. Барыс сайысқа қатысу үшін кеп жаттығады. Сонымен, сайыс күні де келіп жетеді. Бүркіт, қабан, таутеке төреші болады. Сайыс жарыста жеңген аңның атымен аталатын болады, деп бүркіт жариялайды. Қасқыр мен қоян, арқар мен борсық, аю мен қабан, барыс пен келес күреседі. Қоян қасқырды, аю қабанды, борсық арқарды, барыс келесті жеңеді. Жартылай сайыста аю мен қоян, барыс пен борсық күреседі. Аю қоянды, барыс борсықты жеңеді де аю мен барыс шешуші сайысқа шығады. Барыс аюмен күреседі. Ол атасының айтқан ақылын есіне түсіреді де ептілікпен өзінен күшті аюды аяқтан шалып жеңеді. Сөйтіп, барыс ептілік пен төзімділік көрсетіп, жеңімпаз атанады. Содан бері қазақша күрестен болатын сайыс барыстың атымен аталатын болды. как расказать своими словами

1. Заттың атын білдіріп, кім? не? деген сұраққа жауап беретін сөздер *зат есім* деп аталады. Зат есімдердің соңғы дыбысына сәйкес көптік жалғаулары жалғанады. Дауысты дыбыстар және -р, -у, -й дыбыстарыан соң -лар, -лер жалғаулары жалғанады.
-з, -ж, л, -м, -н, -ң нан кейін -дар, -дер жалғанады.
————————-
Зат есімнің септік жалғаулары арқылы өзгеруін *зат есімнің септелуі* дейді.
————————
Жалқы есім — жеке заттың, құбылыстың атауы болатын сөз, сөз тіркесі. Жалқы есімге адам аттары (антропонимдер), географиялық атаулар (топонимдер), діни атаулар (теонимдер), жануарлар атаулары (зоонимдер), аспан денелерінің атаулары (астронимдер), тарихи уақиғалармен байланысты мезгіл атаулары (хрононимдер), рухани нысандар атаулары (идеонимдер) т. б. жатады.
———————-
Жалпы есім— бірыңғай заттар мен құбылыстардың жинақты атауларын білдіретін зат есімдер: адам, қала, өзен, көл, сағат, отын, су, сана.

1. Дұрыс жазылған сөзді белгілеңіз.

D) Күлай.

2. Туынды сын есімді табыңыз.

E) Аспалы.

3. “Он төрт” – сан есiмнiң қай мағыналық түрi екенін белгілеңіз.

B) Есептiк.

4. Өздік есімдігі қатысқан сөз тіркесін көрсетіңіз.

C) Өзіміздің балалар.

5. Жай сөйлемнің қай түрі, көрсетіңіз.

Жүйрік ат – ердің қанаты.

A) Жалаң.

6. Мақалдың тақырыбын анықтаңыз.

Білімді өлмес – қағазда аты қалар,

Ұста өлмес – істеген заты қалар.

B) Өнер-білім.

7. Антоним сөздерді көрсетіңіз.

C) Аштық — тоқтық.

8. Заттық ұғымның атауы болатын сөзді табыңыз.

D) Демеуші, егінші.

9. Күрделі сөзді көрсетіңіз.

C) Таза киім.

10. Негізі екі буыннан құралған еліктеуіш сөзді табыңыз.

C) Тыртың.

11. Тұрлаулы мүшелердің екеуі де сан есімнен болғанда қойылатын тыныс белгісін табыңыз.

A) Сызықша.

12. Сөйлемдегі анықтауыштың жасалу жолын белгілеңіз.

Мектепте алты жүз бала оқиды.

D) Сан есім.

13. Көп бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемді көрсетіңіз.

A) Күн түс ауа жылынып, сызды дала бусанып, ауыл сыртында әдемі бір көрініс туып еді.

14. Шешенге ең қажетті қасиетті табыңыз.

A) Сөзге тапқырлық.

15. Омоним бола алмайтын сөзді көрсетіңіз.

A) Найза.

16. Ілгерінді ықпалды табыңыз.

D) Қамысбай.

17. Сөз аралығындағы кейінді ықпалды көрсетіңіз.

E) Қиындықтан қашса.

18. Қосымшалы қос сөзді көрсетіңіз.

A) Балалы-шағалы.

19. Көмектес септіктің көнеленуінен қалыптасқан үстеуді белгілеңіз.

E) Кезекпен.

20. Күшейткіш демеулікті табыңыз.

C) -ау

21. Тыныс белгісі дұрыс қойылған төл сөзі бар сөйлемді табыңыз.

E) – Бұл үйдің жаны нешеу?- деді Итбай.

22. Кімің келіп кетті?

Сұраулы сөйлемнің жасалу жолын табыңыз.

D) Сұрау есімдігі.

23. Сен келіп қойғанбысың?

Сұраулық шылаудың түрлену түрін анықтаңыз.

B) Жіктелді.

24. Сызықша қай жерде қойылатынын анықтаңыз.

D) Бастауыш пен баяндауыштың арасында.

25. Орфографиялық заңдылыққа қайшы сөзді көрсетіңіз.

E) Қиян-гескі.

26. Көптік жалғауының дұрыс жалғанбағанын көрсетіңіз.

E) Ұндар.

27. Түбір тұлғасы өзгеріске ұшырап біріккен сөзді табыңыз.

B) Әкел.

28. Тұрақты сөз тіркесін табыңыз.

A) Тас жүрек.

29. Жай сөйлемдер арасына тыныс белгісін қойыңыз.

Күн бесіндіге келген кезде Көркемтайдың аулы астаң-кестең болды кемсеңдеп кемпір-шал жылады, қанын тартып сұрланып жастар тұрды.

B) Қос нүкте.

30. Тыныс белгісі дұрыс қойылған қыстырма сөзді сөйлемді көрсетіңіз.

C) Бұл даусыз, бірақ осы қағиданың өңін айналдырмау керек.