-тапсырма. Мәтінді оқы. Мәтінге тақырып қой. Түсінгеніңді айт.
Абай қазақтың жазба әдебиетінің негізін қалады. Ол қазақтың дәстүрлі
өлең жүйесін мағыналық жағынан да, түр жағынан да байытты. Абай қазан
өлеңіне жиырмаға жуық жаңа өлшем енгізді.
Абаймен тоғыз жасымда кездестім. Ол кезде қазақ мектебіне оқуға
түсіп, қазақ тілін енді-енді үйрене бастаған едім. Мұғаліміміз – күлшара
Касымова Абайдың «Қыс» деп аталатын өлеңін үйден жаттап келуге тап-
сырма берді.
Есілдің жағасындағы кішкене қазақ ауылы қарлы боранның астында
қалған. Сол жылы қыс сұмдық қатал болды. Біз бұрынғы дәрігерлік пункттің
бір бөлмесін паналап отырғанбыз. Терезені жел ұрғылайды. Кішкене
қаңылтыр пештің іші гу-гу етеді. Жетілін шамның сығырайған жарығының
астына алба-жұлба оқулығымды қойып, күбірлеп Абайдың өлеңіноқып мен
жатырмын.
Ақ киімді, денелі, ақ сақалды.
Соңыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті-басы - ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап келіп қалды.
Мен Абайдың өлеңін оқысам, анам кішкене қарындасыма әлдилеп не-
місше өлең айтады. Шешемнің айтып отырғаны – кейін білдім, Гетенің
«Даланың раушан гүлі» атты өлеңі екен. Сөйтіп, менің санама Гете мен Абай
бейнелері қатар еніпті.
А
Составьте план по тексту.
1. Синонимнің анықтамасын көрсетіңіз.
A) Мағыналары жақын сөздер.
2. Антонимдерді анықтаңыз.
A) астында-үстінде
3. Қатаң, ұяң, үнді дыбыстардан басталған сөздер қатарын анықтаңыз.
D) қаймақ, заман, нағыз
4. Буын түрлерін белгілеңіз.
C) Ашық, бітеу, тұйық
5. “Түбір” сөзінің орысша баламасын анықтаңыз.
A) Корень.
6. Туынды түбірлі етістіктерді анықтаңыз.
E) Қойшы, қой.
7. Етістіктің рай атауын көрсетіңіз.
D) Қалау.
8. Есептік сан есімді табыңыз.
B) Екі мың он бес.
9. Бағыныңқы және басыңқы сөйлемнен тұратын құрмаластың түрін анықтаңыз.
B) Сабақтас құрмалас сөйлем.
10. Баяндауыштың сөйлемдегі орнын көрсетіңіз.
D) Сөйлемнің соңында.
11. Отбасы тақырыбындағы мақал-мәтелді белгілеңіз.
D) Балалы үй – базар, баласыз үй – мазар.
12. Ашық буынды сөздер қатарын көрсетіңіз.
E) Дала, жаға, сары.
13. Түбірлес сөздерді табыңыз.
D) Жүз, жүзік.
14. Күрделі етістігі бар сөйлемді табыңыз.
A) Боран соға бастады.
15. Тәуелденіп септелген сөзді табыңыз.
B) Баласын.
16. Күрделі бастауышты көрсетіңіз.
E) Астана қаласы – Қазақстанның бас қаласы.
17. Қаратпа сөзі бар сөйлемді анықтаңыз.
A) Жарайсыңдар, жігіттер!
18. Антоним жоқ мақал-мәтелді белгілеңіз.
D) Оқыған ұл атасынан да үлкен.
19. Сөйлемде анықтауыш қызметін атқарып тұрған жалпылау есімдігін табыңыз.
B) Өлеңге әркімнің де бар таласы.
20. Мақсат бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемді табыңыз.
D) Ол киім сатып алу үшін, дүкенге келді.
Сәлеметсіз бе!Құрметті қоршаған ортаны қорғау министрі!Мен сізге көптеген мәселені айту жөнінде хат жазып отырмын.Өзіңіз де білесіз еліміз қазіргі заманда дамып келеді.Алайда, еліміз қазіргі уақытта көптеген өзгеріске ұшырауда.Көптеген жерлеріміз шөлейттеніп, топырақ бүлініп жатыр.Оған қоса адамдар жердің әрбір бөлігіне өздерінің қоқыстарын тастап жүр.Біз бұның бәріне салғырт қарап отырмыз.Біз әрекет етпесек, біздің өмір сүруіміз қиындауы мүмкін.Және тағы бір айтарлықтай жайт елімізде көптеген өсімдіктер болса екен деймін.Осы хатты алсаңыз, бір шешім қабылдарсыз деп ойлаймын.Сау болыңыз!