-тапсырма. Мәтінді оқы. Мәтінге тақырып қой. Түсінгеніңді айт.
Абай қазақтың жазба әдебиетінің негізін қалады. Ол қазақтың дәстүрлі
өлең жүйесін мағыналық жағынан да, түр жағынан да байытты. Абай қазан
өлеңіне жиырмаға жуық жаңа өлшем енгізді.
Абаймен тоғыз жасымда кездестім. Ол кезде қазақ мектебіне оқуға
түсіп, қазақ тілін енді-енді үйрене бастаған едім. Мұғаліміміз – күлшара
Касымова Абайдың «Қыс» деп аталатын өлеңін үйден жаттап келуге тап-
сырма берді.
Есілдің жағасындағы кішкене қазақ ауылы қарлы боранның астында
қалған. Сол жылы қыс сұмдық қатал болды. Біз бұрынғы дәрігерлік пункттің
бір бөлмесін паналап отырғанбыз. Терезені жел ұрғылайды. Кішкене
қаңылтыр пештің іші гу-гу етеді. Жетілін шамның сығырайған жарығының
астына алба-жұлба оқулығымды қойып, күбірлеп Абайдың өлеңіноқып мен
жатырмын.
Ақ киімді, денелі, ақ сақалды.
Соңыр, мылқау, танымас тірі жанды.
Үсті-басы - ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап келіп қалды.
Мен Абайдың өлеңін оқысам, анам кішкене қарындасыма әлдилеп не-
місше өлең айтады. Шешемнің айтып отырғаны – кейін білдім, Гетенің
«Даланың раушан гүлі» атты өлеңі екен. Сөйтіп, менің санама Гете мен Абай
бейнелері қатар еніпті.
А
Составьте план по тексту.​

Адәрумені сарғыш не қызыл   түсті тағамдарда кездеседі. олар - сәбіз, қауын, қызанақ, қ майы, сиыр бауыры, жұмысртқа, сары май, ірімшік, рауғаш, қаймақ, т.б. құрамында а дәрумені бар   тағамдарды күн түспейтін қараңғы жерде сақтайды. оларды ыстық сумен жумайды. а дәрумені көздің көру процесіне қатысады. бұл дәруменнің өсіп-өну және зат алмасу үшін маңызы өте зор. соңғы деректерге қарағанда ағзаға бір тәулікте бұл дәруменнен 1,5 мг керек екен. в1 дәрумені ашытқы, бауыр, сәбіз, сүт, саңырауқұлақ құрамында көп кездеседі. күнделікті тағамда бұл дәрумен жеткіліксіз болса, көбінесе жүйке жүйесі зақымданады, сондықтан тәулігіне 2-3 мг в1 дәрумені қажет.  в2 дәрумені ашытқы, бауыр, жұмыртқа, сүт, ірімшік, қара нан, ет, қ, көкөністерде кездеседі. бұл дәрумен әр жасушаның өсіп-жетілуіне әсер етеді. ол жетіспесе жүдеп, шаршап, ерні, өкшесі жарылып, көздің көруі нашарлап, жарыққа қарай алмай көзі жасаурайды. терінің сыртқы қабаты түлегіш келеді. салқын кезде және ыстықта ағзасына оның қажеттілігі одан сайын арта түседі.   оның күнделікті мөлшерінің 2,5-3 мг болғаны абзал. дәрумендердің в тобына бұл аталғандардан басқа в6, в12 түрлері де жатады. олардың да өзіндік әсерлері бар. в6 жетіспесе, қан азайып, тамаққа тәбеті шаппай, ашуланшақ, ұйқышыл,  кейде  бет, мойын терісі қабынып, кейде қояншық ауруына тап болады. бұл дәрумен жануарлар мен өсімдіктерде өте көп. әсіресе, ашытқы, бидай, бауыр, ет, бүйрек, жұмыртқа, күріш жармасында кездеседі. ересек оны күніне 1,5-2 мл шамасында керек етеді. в12 дәруменінің қ рөлі өте зор. оның зат алмасуына, жүйке жүйесіне, қанның құрамына үлкен әсері бар. бұл дәрумен екіқабат әйелдерге және жемсау (зоб) ауруына шалдыққан ға өте пайдалы. көбінде піскен ет, бауыр, бүйрек, жұмыртқа, сүттің құрамында көп болады. с дәрумені итмұрын, қарақат, пияз, қызанақ, картоп, капуста, алма, апельсин, бүлдірген, қарбыз, сәбіз, қияр, жүзім, алмұрт, асқабақ құрамында болады. тағамда с дәрумені жеткіліксіз болса, қырқұлақ ауруына шалдығады. қырқұлақ дегеніміз тіс түбінің, қызыл иектің зақымдалуы. сол сияқты қырқұлаққа шалдыққанда жүйке жүйесі нашарлайды.  с дәрумені суда ериді. сондықтан тамақ құнының жоғалмай, дәруменнің азаймауы үшін дастарханға қояр алдында әзірлеу керек.  с дәрумені итмұрында аса көп. соған орай күзде көп жинап алып қысқа сақтауға болады. суға езіп, тұнбасын ішеді. негізінде ға тәулігіне 50-100 мг мөлшерінде с дәрумені қажет. д дәрумені екіқабат әйелдерге өте пайдалы. ол жұмыртқа, сары май, қаймақ, сүт, саңырауқұлақ, қ майы құрамына енеді. д дәрумені кальций мен фосфордың алмасуын реттеуге қажет. оның ерекше қасиеті сыртқы ортада өзгере қоймайды. сондықтан тағамды қандай түрмен даярласа да, ол дәруменді байыптандырмайды. осы аталған дәрумендермен қоса е, к, рр, р деген дәрумендер де ағзаға үлкен әсер етеді. е дәрумені жыныс бездерінің қызметін жақсартады. күнделікті пайдаланған тағамдардың ішінде өсімдік майында көп болады. к дәрумені күнделікті пайдаланатын барлық тағамдарда кездеседі. олар тіпті ішектегі кейбір бактериялардың әсерімен жаңадан пайда болып отырады. сондықтан бұл дәруменнің жетіспеуі бойға тараған кейбір аурудың салдарынан деп түсіну керек. к дәруменінің қанды ұйытудағы маңызы зор. ғалымдардың ұйғаруынша, тәулігіне ға 0,2-0,3 мг к дәрумені қажет. рр дәруменінің ағзада жетіспеуі пеллагра деген дертке ұшыратады. оның негізгі белгілері іш өту, тері қабынуы, т.б. рр зат алмасуға қажетті ферменттердің құрамына кіреді. ағзасының бұл дәруменге деген қажеттілігі күніне 15-30 мг. ол бауырда, ашытқыда, қозықұйрықта көп кездеседі. бұл дәрумен қарын сөлін өндіруге, ұйқы безінің жұмысына, бауыр қызметіне, қызыл қан түйіршіктерінің түзілуіне, сүт қышқылының алмасуына тікелей әсер етеді.  р дәрумені (биофлавоноидтар) аскорбин қышқылына ұқсас. сондықтан ол с дәрумені бар тағамдардың құрамында жиі кездеседі. оның қ қасиеті - ұсақ қан тамырларының нәзіктігін және өткізгіштігін азайту. р дәрумені шайдың құрамында көп. сондықтан қазақ келіншектерінің арасында бұл дәруменнің жетіспеуі өте сирек кездеседі. оларда қан тамыры ауруы да жиі болмайды. өйткені ол ұсақ қан тамырларын бекітіп, серпімділігін арттырады. шайдың маңызын осыдан көруге болады

Мен үшін, қазіргі заманғы мектеп оқушысы қабілетті болуы тиіс:, тақырыпты түсіну емес, кім көмектесу үшін, сондай-ақ жаңа материал сіңіреді өз пікірін білдіруге, үй тапсырмасын орындауға тиіс, мұғалім мен оның пікірін құрметтеуге, таптың өмірі мен қазіргі заманғы shkoly.Uchenik ретінде мектепте тартылуы тиіс төзімді болуы, ол қоғамның негізі болып табылады деп түсіну керек, студент ұжымда қоғамдағы жұмыс істеуге қабілетті болуы тиіс. Ол мұғаліммен өзара әрекеттесуі керек, тек осы жағдайда ол толықтай білім алады. Біздің уақытта, ақпарат ағыны үлкен болып табылады, және студенттік орын барлық хабардар болуы тиіс, өйткені шәкірт, барлық (көп емес, дегенмен) мүдделі болуы тиіс. Әрине, ол жас және егде мақтаныш көзі, белсенді салауатты, спорт өмір салтын тиіс үшін үлгі болуы тиіс.