Тапсырма Мәтінді оқып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.
Қазақ тілі – батыс түркі тілінің қыпшақ тармағына жатады. Бұл тармаққа кіретін тілдер – қарақалпақ, ноғай, татар, башқұрт, қырғыз, қырым татары, қарайшай, балқар, құмық және тағы басқа тілдер. Қазақ тілі – өзіндік әдеби, ғылыми және саяси жазу нормасы қалыптасқан бай тіл. Қазақ тілінің тарихы әртүрлі тарихи кезеңдерді бастан кешкен қазақ халқының тарихымен тығыз байланысты.
1989 жылдың 22 қыркүйегінде тіл туралы Заң қабылданды. «Қазақ ССР-інің тіл туралы» заңында қазақ тілінің мемлекеттік мәртебесі ресми түрде атап көрсетілді. Қазақстан 1991 жылы тәуелсіздігін жариялады. 1997 жылы тіл туралы заңды толықтырулармен, өзгертулермен қайта қабылдады.
«Үш тұғырлы» тіл саясатын жүзеге асырудың жолдарында болып отыр. «Үш тұғырлы» тілге Елбасы Н.Назарбаевтың «Қазақ тілі үш тілдің біреуі болып қалмайды. Үш тілдің біріншісі, негізгісі, бастысы, маңыздысы болады. Қазақ тілі- Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі» деп аталды.

1. Мәтіннің не туралы екенін анықтаңыз.
A. Тіл туралы
B. Өнер-білім туралы
C. Еңбекқорлық туралы
D. Адамгершілік туралы
2 . Мәтіннің негізгі идеясын табыңыз.
A. Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі туралы
B. Біздің еліміз – көп ұлтты мемлекет.
C. Біздің планетамызда 5651 тіл бар.
D. Туған тілді құрметтеп, қастерлеу керек.
3. Мәтіннің түрін ажыратыңыз.
A. әңгіме
B. сұхбат
C. ертегі
D. мақала
4. Мәтін бойынша дұрыс/бұрыс ақпаратты анықтаңыз.
(+ белгісімен белгілеңіз).
№
ақпараттар
дұрыс
бұрыс
1
1997 жылы тіл туралы заң қабылданды

2
Қазақ тілі үш тілдің біреуі болып қалады

5. Төмендегі тақырыптарды қолданып, тіл туралы сөйлесіңіз. Жұбыңызға сұрақтар қойыңыз, жауап беріңіз.
* Қазақ тілі түркі тілдер тобы
* Тіл туралы Заң
* «Үш тұғырлы» тіл саясаты

6. Төменде берілген көмекші есімдермен сөйлемдер құрастырыңыз.
Үйдің жанында, мектептің алдында, таудың басында, бөлменің ішінде

Үстеулері бар мақал  мәтелдер:

1. Еріншектің ертеңі бітпес.

2. Ақсақ қой түстен кейін маңырайды.

3. Жылы - жылы сөйлесең, жылан інінен шығады.

4. Көш жүре түзеледі.

5. Қайтып келер есікті қатты жаппа.

6. Еріншекке бүгіннен ертең оңай.

7. Ерте жатып, кеш тұру - еріншектің белгісі.

Үстеулері бар жұмбақтар:

1) Айуан ЕКІ аяқты, асқан батыр,

Басына о батырдың тіккен шатыр.

Шешерсің дана болсаң бұны біліп,

Кел-кел деп, қан майданға шығысқанда,

Бір айла адамзатта болып жатыр. (Бүркіт)

2) БЕС жігіт біреуінен біреуі аласа,

Тұрады төрті көрші, бірі оңаша.

Бастары бірікпесе кетер әлі,

Ырқына бір-бірінің ұнамаса.

Тастайды тау қпарып, көл қотарып,

Бесеуі бір ниетпе шыға қалса. (5 саусақ)

3) БІР итім бар үрмейді,

Ары-бері жүрмейді.

Тамақ берсең жемейді,

Су ішуді білмейді.

Ол тұрғанда еш адам,

Үй ішіне кірмейді. (Құлып)

4. Түнде адассаң егерде, Компасың бар төбеңде. (Ай)

Үстеулері бар жаңылтпаштар:

1. Абжылаңдай арбамасаңшы, абдырамай тал жинасаңшы.

2. Алты алманы алды Алма,

Алды алманы Алдан да.

Алдан, Алма алды алма,

Ал есебін, алданба.

3. Қырық үш қызғыш құсқа

қырық үш қызғыш құсты қосса

қанша қызғыш болады?

4. Үш кісі ішік пішті,

Бес кісі ішік пішті,

Қанша кісі ішік пішті?

5. Сексен сегіз сәбізді

Күнде өгізге жегізді.

Күнде сексен сегіз

Сәбіз жеген өгіз семіз.

12 ноября 1993 года Президент Н.А. Назарбаев подписал указ «О введении национальной валюты Республики Казахстан». Этим указом в 8 часов 15 ноября того же года была введена национальная валюта – тенге.

Разработка национальной валюты содержалась в строжайшем секрете и во многом напоминала не госзаказ, а детективный роман. Одним из главных действующих лиц его был известный архитектор и дизайнер Кайрулла Габжалелов.

В 1991 году в парламенте шло бурное обсуждение национального герба и флага. Тогда же зашла речь о национальной валюте. Были предложены первые образцы. Среди них была и банкнота с портретом первого президента Казахстана. Однако Нурсултан Абишевич отклонил проект.

27 августа 1992 года, правление Национального банка утвердило образцы купюр. А уже на следующий день Тимур Сулейменов, Мендыбай Алин, Агмысалы Дузельханов и Кайрулла Габжалелов улетели в Англию. Наши банкиры решили сотрудничать со старейшей банкнотной фабрикой Великобритании (“Харрисон и сыновья” печатает деньги почти четыреста лет). Но в тот момент никто не хотел брать на себя ответственность и заключать с договор с дизайнерами.

Специалисты-компьютерщики сканировали первоначальные рисунки и совмещали их по-особому, чтобы получался неповторимый, практически невоспроизводимый цвет. Это одна из форм защиты банкнот от подделки. Постепенно от первоначальных рисунков оставались лишь утвержденные портреты. Специальную бумагу для тенге заказали там же, в Англии, а краску изготовила швейцарская фирма - единственная в мире, выпускающая краски для банкнот.

Чтобы представить объем работы, нужно сравнение. Английский фунт рисовали шесть лет. Год-два на купюру уходит в любой стране. Все же первые банкноты создали за несколько месяцев.

Несмотря на авторитет фирмы, англичане хотели на нас, “диких”, подхалтурить. Первые отпечатанные эталонные образцы денег от одной до пяти тенге были отпечатаны как на плохом цветном принтере. Это был единственный инцидент.

Впоследствии фирма подтвердила свою репутацию. Начиная с 10-тенговой купюры качество было отменным. Самая лучшая по качеству купюра — 200 тенге. На обороте изображен мавзолей Ходжи Ахмеда Ясави, а на куполе и стенах можно прочитать суру из Корана.

Все эскизы банкнот были утверждены, и предстояло определить, сколько банкнот каждого номинала требуется. У казахстанских финансистов такого опыта не было. Поэтому они обратились к восьмидесятилетнему английскому экономисту доктору Пейну. Он запросил данные по промышленности, торговому обороту, географии, населению и вывел общую сумму. Наши все же решили перепроверить, подняли данные начиная с 1961 года. И оказалось, что англичанин попал в точку.

Он же предложил вместо “двадцатипятки” печатать 20-тенговые банкноты.

До 1997 года нарисовали и заказали последнюю, пятитысячную купюру. Кстати, не все знают, что начиная с 500-тенговой купюры надписи идут на казахском и русском языках. Нигде, кроме нашей страны, “двуязычной” национальной валюты вы не увидите.

Когда встал вопрос об оплате, в Национальном банке никто не знал, как, из каких расчетов платить за наш труд.

Вообще-то везде в мире дизайн оплачивается из расчета от 5 до 27 процентов от суммы заказа. То есть речь идет о миллионах долларов, которые получает фирма - разработчик денег. Двум же главным разработчикам выписали в 1995 году по одному миллиону тенге. За вычетом налогов они получили по шестьсот тысяч (или по десять тысяч долларов по курсу), или по сто долларов в месяц. Первоначальные расходы на поездки в Англию не считали...

В 2003 года исполнилось 10 лет со дня введения казахстанской национальной валюты - тенге. Этот срок уже достаточен для оценки исторической значимости данного события для Казахстана.

Введение собственной денежной единицы позволило Национальному банку и Правительству Республики Казахстан проводить самостоятельную экономическую и денежно-кредитную политику. Основная цель денежно-кредитной политики была определена как достижение внутренней и внешней стабильности национальной валюты.