Тапсырма Мәтіндерді өзара салыстырыңыз. Екі мәтіннің тілдік қолданыстарынан қандай ерекшеліктерді
байқадыңыз? Мәтіндердің ойына қатысты пікіріңізді білдіріңіз.
ON
1-мәтін
Отбасы – Отанымыздың ошағы
Қазақ отбасында баланың ерте есеюіне көп көңіл бөлген. Баланы ерте жастан-ақ жауапты іс-
әрекетке тартып отырған. Мысалы, бес жасында атқа мінгізіп, бәйгеге қосу, қозы бакыту.
үлкендердің арасындағы дауды шешу, келіссөз жүргізу т.с.с. істерге бірге ертіп жүрген. Сондай-ақ
қазақ отбасындағы бала тәрбиесін ұл тәрбиесі, кыз тәрбиесі деп жеке-жеке мән беріп қарастыруда
оның өзіндік ерекшеліктерінің ішіндегі маңыздысының бірі. Үлкенді құрметтеу отбасы
мүшелерінің бір-бірінің тәрбиесіне жауапкершілік, борыштылық, адамгершілік сезімдерін
туғызған. Қазақ отбасындагы арнайы жазылып бекітілмеген заңдары» әке мен ұлдың, шеше мен
қыз баланың, әке мен қыздың, қыз бен жеңгенің, келін
мен ененің, келін мен атаның, нағашы мен жиеннің, бажа, жезде, бөлелердің арасындағы өзара
қарым-қатынастары әрқайсысын әдептілікке тәрбиелеудің ерекше қымбат үлгісі іспетті. Егер
жапон халқы басқалар үшін тұйық халық болса, онда ағылшын халкы басқаларды қойып, өз
ішінде тұйық халық Олардың отбасындағы әр адам жеке өмірінің кұпия болғанын қалайды. Бір
сөзбен айтсақ, ағылшындықтардың жаны - өз үйінен де жақын, ни берік қамалмен тең. Баска
халықтар үшін жанұя қиыншылық пен қуанышты бірге бөлісетін ең басты байлық болса, ағылшын
халқы қиыншылық кезінде жақындарынан көмек күте қоймайды. Тіпті жақындарына көмек
көрсетуді өз жауапкершіліктеріне алмайды.
2-мәтін
Бірде Төле би Мойынқұмдағы елдің дау-дамайын шешіп, ауылына қарай қайтқанда, бір топ
қарақшының қолына түседі. Сонда Төле би: «Әй, сендерге керегі мал ма, жан ба, жан керек
десеңдер, қинамаңдар, тез өлтіріңдер, мал керек десеңдер, алдарыңа айдатып әкелдірейін, бізді
босатыңдар», - дейді Қарақшылар: «Бізге мал керек», - дейді. Сонда Төле би: «Менде мал көп, бай
адаммын. Бірақ сендер сенбейсіңдер. Сондықтан біреуің менің атыма мiнiңдер, киімімді киіңдер,
мен хат жазып жіберейін», - дейді. Хатты былай жазады: «Кенже ұльма құда түстім. Соған 40
құнан атан, 20 бура, 8 ақбас атанымды осы барған адамнан айдатып жіберіңдер. Бұған қоса оң
босағамда тытулы алтынымды, сол босагамдагы күмiсiмдi қоса беріңдер». Қарақшылар екі жігітті
бидің аулына жібереді.
Ауыл адамдары бидің бұл хатын түсіне алмай, қатты дал болады. Сонда келіні Данагүл
былай дейді: «Жоқ, би атам 40 карақшының қолына түскен екен. 40 кунан атан дегені - 40 мықты
жігіт, 20 бура дегені – 20 палуан, 8 ақбас ата дегені – 8 ақсақал кісі, ал атаған алтыны мен күшісі –
баласы және келіні – мен ғой. Қой, тез жетіп, би атамды құтқарайық». Сөйтіп Данагүлдің
ақылымен хатта көрсетілген малды екі қарақшының өзіне айдатып, олардың соңынан 40 жігіп, 20
палуан, 8 ақсақал, әрі Төле бидің баласы және келіні Данагүл көрінбестен қоса еріп отырады.
Осылайша бұлар Төле би мен оның серігін босатып алады. Осы оқиғадан соң, Данагүлдің
ақылдылығы мен тапқырлыгы елге жайылыпты.
1-мәтін
2-мәтін
Тақырыптары
Қандай стильде жазылған?
Мәтіндерден мысал келтіріңіз
Мәтінде көтерілген мәселеге пікіріңіз
Жазылым
Отбасыңыздың бір мүшесінің болмысын сипаттап, мінездеме құрастырып жазыңыз. Жазылым
жұмысында тақырыптан ауытқымай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып, тақырып бойынша жеке,
бірге, бөлек және дефис арқылы жазылатын сөздерді орфографиялық нормаға сай жазыңыз.
[6]​

ответ:Алмат наурыз мерекесі құтты болсын.Сен аспазсың ғой,өзге ұлт өкілдері Наурызда қандай ас әзірлейді?

-Иа хабарым бар.Мысалы әзірбайжан елінде Наурыз мерекесіне арнап шекербура деген ас дайындалады.Қамыр мен қанттан дайындап, пішінін ай сияқты қылып пісірілетін ас.Дастарханға бидайды қуырып,боялған жұмыртқалар қойылады.

-Ал көрші өзбек елінде не дайындалады?

-Өзбек елінде Сумаляк-бидайдан жасалған тағам дайындалады.Самса,өзбек палауы,халим-бидай мен еттен жасалған тағам,нишалда-жасыл желек қосып дайындалған бәліш пісіріледі.

-Тәжікстанда ше?

-Тәжікістанда кәуәп және дәндерді қосып жасаған палау дайындалады.

-Ауғаныстанның наурыз мерекесіне дайындайтын асы туралы білесіңбе?

-Ауғаныстанда 7түрлі жемістен кампот әзірлейді.Дастарханға 5түрлі ас қояды.Жұмыртқаларды бояп қояды.

-Көп біледі екенсің.Білімің тасысын,рахмет саған бауырым.

-Өзіңеде рахмет,сау бол.

2.Б.Ж.Бопайұлы."Қазақы наурызнама"

Б.Ж.Бопайұлы жазушы,этнограф.

-Аға,Наурыз мереке ретінде неден бастау алған?

-Нұқ пайғамбарымыздың кемесі тоқтаған кезде,кемедегі қалған адамдар жерге түсіп, балшықты аршып,бұлақтың көзін ашқан.Кемеде қалған 7дәннен көже істеп,өмірдің бастауы,күн мен түннің теңескен күні-Ұлы істің ұлы күні,-деп құшақтасып көріскен.Бұл мереке христиандарда- Рождество,будда діндегілерде-Шаған,ал мұсылмандарда-Наурыз аталып кеткен.

-Ертеде ата-бабаларымыз Наурызды қалай атаған?

-Ата-бабаларымыз Наурызды-Уыз мереке деп атаған.

-Неліктен олай атаған?

-Наурызда мал төлдейді,адамның аузы аққа тиеді,малдың аузы көкке тиеді.

Уыз-сүт сұлтаны,ақ ұлтаны.Уызға жарымаған өмірі ештенеге жарымайды,-деген сөз содан қалған.

-Уыз туралы өлеңде бар еді кітабыңызда ұмытпасам!?

-Уыз айы туғанда,

Көкте ай толғанда,

Қозы-лақтар маңырап,

Қой мен қозы маңырап,

Рахаттанып қаласың,

Уызға қарның тойғанда,-деп жырлаған қазағым.

-Наурыз мерекесі ұлы той ғой,Наурыз мерекесі туралы не айтасыз?

-Наурыз мерекесі-ұлт пен ұлтты,ұлысты жақындататын-алтын арқау,күміс тұтқа.

Мерекелі ел-берекелі ел ,-деген берекелі мерекеміз көп болсын.

-Ақ мол болсын.Ұлыстың ұлы күні құтты болсын.

1.*Жер күн жүйесінің басқа планеталары сияқты әр түрлі жұлдыздардың шаңы мен газдарынан құрылған. Жердің геологиялық жасы 4,5-5 млрд жыл деп есептеледі . Алғашқы геологиялық сатыдан бастап жер беті материктік көтерулер мен мұхиттық ойпандарға бөлінген.

Жер қыртысыныңда ерекше граниттік-метоморфты қабат қалыптасқан. Мантиядан бөлінген газдар арқылы алғашқы атмосфера мен гидросфера пайда болған. Жер бетінде табиғи алғашқы жағдайлардың қолайлы болғаны сонша, планеталар қалыптасқан соң миллиардтаған жылдардан кейін өмір, тіршілік пайда болды. Жер бетінде өмірдің пайда болуы тек қанажер планетасының болу ерекшелігімен ғана емес, сонымен бірге Күн көзінен қолайлы арақашықтықтың дамаңызы бар. Себебі Күн көзіне планеталар жақын орналасса, онда жылу мен жарық мөлшері көп болады да, кез келген жамылғы (жер беті) судың қайнау температураснан жоғары болады. Ал жылуды аз қабылдайды да, өте қатты суынып кетеді.

Көптеген планеталар массаларының Жерге қарағанда азырақ болуына байланысты, тартылыс күші де кем болады да, тығыз даәлді атмосфера қабатын ұстап тұруды қамтамассыз ете алмайды. Планета өмір сүру уақытында оның табиғаты бірнеше рет өзгеріске ұшыраған. Әр кезеңдерде тектоникалық іс-әрекет белсенді көріністер берген: құрлықтар мен мұхиттардың көлемі мен келбеті өзгерген, Жер планетасына космостық денелер құлаған, бірнеше рет мұз жамылғылары пайда болып, жоғалып кетіп отырған. Бұл өзгерістер органикалық дүниенің дамуына түпкілікті әсер ете қоймаған.

Географиялық қабықтың құрамына: литосфера, гидросфера, атмосфера және биосфера кіреді. Бақылауға мүмкін, космостық кеңістікте Жерге ұқсайтын басқа аспан денелерідәл қазірге дейін байқалмайды.*