Тапсырма. тыңда. мәтінді оқы. тақырып қой. «байқоңыр-12» өзіне жүктелген тапсырманы ойдағыдай орындады. эки- паж кемедегі жұмыстың бәрін автокосмонавқа жүктеп, үш айлық терең ұйқыға кеткен. мұндай алыс жолдарды космонавтар анабаоздық ұйқыда өткізеді. «байқоңыр-12» кемесі космос әлемін жарықтандырып, жүзіп келеді. ең ақыры жасанды қ кибер де "шешініп" жатып қалған. кенет «апат» аппаратының кернейі сарнап қоя берді. «байқоңыр-12» жүрісін баяулатып қалыпты. алдымен кибер оянды. ол жан ұшырып механик осипов- ты жұлқылады. әп-сәтте бүкіл экипаж аяғынан тік тұрды. осипов электрондық миды іске қосты. не боп қалды? нақты айт! «байқоңырға» міндетті түрде қону керек! электрондық ми аса бір үлкен қауіп болмаса, космос кемесіне қону керек екенін айтпайды. экспедиция жинап қайтқан материалдар тың және ете құнды еді. оны аман- есен ұрпағына жеткізу -- бұлжымас бораш. экипаж мүшелерінің әрқайсысы өзінің жұмыс орнында. жинаған материалдарды сұрыптап, тіркеу- ші космостық қобдиша-ракеталарға салып жатыр. «байқоңыр» анау-мынау боп кетсе, материалдар өлмесін. бәрінің ойы.

придумать 5 вопросов

морфологиялық сипаттары

морфологиялық құрылымы жағынан етістіктер дара етістіктер мен күрделі етістіктер деп аталатын екі салаға бөлінеді.

дара етісітіктер

дара етістіктер құрылымына қарай түбір етістіктер және жұрнақ арқылы жасалған туынды етістіктер деген екі топқа
жіктеледі. дара етістіктер мысалы: ек, жек, оқы, жаз, кел, аяқта, баста, қолда, арала, , сүйреле, шапқыла, үймеле, кіріс, жуын, айтқыз т. б.

түбір етістіктер

түбір етістіктер деп арнаулы морфологиялық бөлшектері жоқ, демек, қазіргі кезде морфологиялық жағынан түбір және жұрнақ
деп бөлшектеуге болмайтындай етістік формалары аталады. мысалы: аз, ал, айт, алда, арба, ат, ас, аш, ақ, бар, бас, бат, бер, без, бол, бөр, байла, баста, бақырай, де, ез, ер, ес, жет, жала, жыла, же, жел, жебе, жорт, жи, жар, жаз, жүз, жүгір, илан, тасы, тара, тос, тол, тоқы, түс, үр, ұқ, шал, шай,
шаш т. б.

бірақ, өзге түбір сөздер сияқты, етістік түбірі де тарихи отырғандықтан, олардың қатары да бірте-бірте толығып, көбейіп отырған, сол себептен түбір етістіктердің ішінде бұрын ұзақ замандар бойы, туынды сөз есебінде жұмсала-жұмсала келіп, бірте-бірте түбірі мен жұрнағын
ажыратуға болмайтындай болып кеткен сөздер бар. мысалы, жоғарыдағы етістіктердің ішінен: айт (ай+т), алда (ал+да), байла (бау+ла), бақырай (бақ+ырай), жыла (йығ+ла), баста (бас+та), жорт (жоры+т) дегендерді, сондай-ақ тоқта (тоқ+та), тоқыра (тоқ+ыра), болыс (бол+ыс), сөйле (сөз+ле), тула (ту+ла),
шегін (шек+ін), шегер (шек+ер) т. т. тәрізді қазіргі шақта түбір саналып жүрген етістіктерді алсақ, жақша ішінде көрсетілгендей, әуелгі түбір сөздер мен жұрнақтардан кейбіреулері деформаланбай-ақ, кейбіреулері деформаланып бөлшектенбейтін түбірлерге айналып кеткен.

туынды етістіктер

туынды етістіктерге, әдетте, түбірлерден арнаулы жұрнақтар арқылы жасалған етістіктер жатады. туынды етістіктерді тиісті түбірге және жұрнаққа бөлшектеуге болады, бірақ ол туынды тұлға есебінде қолданыла береді. мысалы: ой+ла, той+ла, тер+ле, сүр+ле, ем+де, көз+де, тоқпақ+та, іс+те, сын+а,
мін+е, мол+ай, ес+ей.

есім негізді етістіктер

есім негізді етістіктерге етістіктерден өзге сөз таптарынан жасалатын етістіктер жатады, олар арнаулы жұрнақтар арқылы көбінесе зат есімнен, сын есімнен, үстеулерден, еліктеуіш сөздерден, әредік одағайлардан жасалады.

есімдерден етістік тудыратын жұрнақтар мыналар:

-ла (-ле, -да, -де, -та, -те) жұрнағы;

-лан (-лен, -дан, -ден, -тан, -тен) жұрнағы;

-лас (-лес, -дас, -дес, -тас, -тес) жұрнағы;

-лат (-лет, -дат, -дет) жұрнағы;

-а (-е) жұрнағы;

-ай (-ей,
-й) жұрнағы;

-қар (-ғар, -кер, -гер) жұрнағы;

-ар (-ер, -р) жұрнағы;

-ал (-әл, -ыл, -іл, -л) жұрнағы;

-ық (ік) жұрнағы;

-сы (-сі) және -ымсы (-імсі) жұрнақтары;

-сын (-сін) жұрнағы;

-сыра (-сіре) жұрнағы;

-ра (-ре, -ыра, -іре) жұрнағы;

-ырай (-ірей) жұрнағы;

тек белгілі бір есімдерден, кейбіреулері тек санаулы ғана есімдер мен етістіктерден туынды етістік жасайтын әрі көне, әрі маңдымсыз жұрнақтар бар. оларға мыналар жатады:

-ы, -і (бай-ы, жас-ы, жан-ы, желп-і, кең-і, келк-і, тарп-ы т. б.)

-шы, -ші

-ан, -ен, -ын, -ін, -н

-ырқа, -ірке

-ырқан, -іркен

-ына, -іне

-қа, -ке, -ға, -ге

-ди, -тый, -ти

қазақстан Магниткасында Нұр­сұлтан Назарбаев ерекше тұлға еді. Ол ақылды, сындарлы, шы­ны­қ­қан, өз жолы мен өз қадірін білетін жас еді. Ол металлургтер ішінде де ерекшеленіп те тұра­тын. Ол менен бұрын комсомол белсендісі болды, қоғамдық-саяси жұмыстарға белсене қатысты. Ол туралы газеттер жиі жаза бас­тады, Қазақстан комсомолының Х съезіне, БЛКЖО-ның ХVІ съезіне қатысты, Бүкілдүниежүзілік ІІІ жас­тар фестиваліне делегат болды.

Бүгін толық сеніммен мынаны айтуға болады: кеңес кезінде жұмысшы мамандығы адамның өсуіне, ең бастысы – жастардың өз қабілеті мен талантын көр­се­туге жақсы мүмкіндіктер берді. Бұған бүгіндер Қазақстанның даңқ­­ты адамдарына айналған көп­­теген бұрынғы жұмысшылардың өмір­ба­яндары дәлел бола алады. Нұр­сұлтан Назарбаев басшылық ла­уа­зымға қызықпағанын кейін талай айтса да, бірақ ол дүр­мектің ортасында қала алмас еді, өйткені оның лидерлік қасиеті үнемі алға бастайтын. Белсенді еңбек адамы, жастар жетекшісіне Теміртау қа­лалық комсомол комитетін басқа­ру ұсынылды. Өз тә­жірибемнен білемін, мұндай ұсыныстардан дені сау адам бас тартпаса керек-ті. Бірақ Нұрсұл­тан Назарбаев бас тартты. Мұ­ны­сын ол мұндай жұмысқа психо­логиялық жағынан дайын емеспін деп түсіндірді. Оны бюроға шақыртты, әдеттегі­дей қысымға алды, жаза да қол­данды, бірақ көндіре алмады. Дәл осы тұста Назарбаев – тұлғаның бар бол­мысы менмұндалады. Ол БЛКЖО Орталық Комитетінің бірінші хатшысы С.П.Павловқа дейін жетіп, өз тарихын баяндады. Об­лыстық партия комитетінің бю­росы қалалық партия коми­те­ті­нің Назарбаевқа жаза беру жө­ніндегі шешімінің күшін жойды, ал бірінші хатшы Катковқа қатаң пар­тиялық жаза қолданылды. Бі­рақ кейін Назарбаев Теміртау қа­лалық комсомол комитетін бас­қар­ды да. Өйткені, партиялық функ­ционерлер оның лидерлік қа­сиетін, адамдармен жұмыс істеу қабілетін, алғырлығын көріп-біл­ген еді. Бүгіндері бізге күнделікті өмірде осындай қасиеттер жетіспей жататыны өкінішті-ақ!