Теңіз жағасында екі адам жүр. Бірі – Курнос, бірі – Андрей. Кенет
ышқынып, жел гулеп кетті. Қамыстар құлап, топырақ борап, дүние алай -
дүлей борап кетті. Андрей бұл сұмдықты көрді: қатты соққан қара дауыл
мұзды қақ жарып, ашып жіберді. Сіресіп жатқан мұз алға қарай
жылжыды. Теңіз үсті түтігіп кетті. Андрей Курносты жаға қайыққа
қарай сүйрей жөнелді. Иван:
- Есің дұрыс па? – деп айқайлады.
- Әне, балықшылар ығып барады.
- Подумаешь! Ықса, барсын!
Андрей не істерін білмей, сергелеңге түсті. Жанына Жалмұрат жүгіріп
келді. Екеуі қайықты суға түсіріп мінді. Жел қайықты ұшырып ала жөнелді.
Олар жағадан ұзап кетті. Теңіз үстінің дауылы өте қатты, үйдей
толқындар. Жалмұраттың зәресі ұшты. Басы айналды. «Құдай-ай сақтай
көр!» - деп жалбарынды. Андрей қайықты есті. Мұзда ыққан
қайықшыларға жете алмай, өздері адасты. Қараңғы түнде қайықты үлкен
сең соқты. Қайық быт-шыт болды. Екеуі мұздың үстінде қалды.
Ал балықшылар теңізге шыққан соң, жұқа мұз быт-шыт болып жарылды.
Олар жан-жаққа ығып кетті. Балықшылардың біреуі суға құлап, үшеуі үсіп
өлді. Біреуі шалажансар. Еламан, Кәлен, Мөңке, Дос, Рай ғана қалды.
Таң атты. Дауыл басылды. Бұлар ыққан үлкен мұз шыңға тірелді.
Балықшылар: «Қаратүпті қара! Біз Қаратүптен шығыппыз», - деп шулады.
Сақал- мұрты – қырау, беттерін үсік шалған. Осы жерде балықшылар
Жалмұрат пен Андрейдің денесін көрді. Өздерін іздеп шыққандарын түсінді.
Андрейдің тырнақтары жұлынған. Мұз үсті – қан. Өмір үшін жан аласқан.
Жерді тырнағымен тырнаған. Андрей ақкөңіл еді. Промсолда балықшыларға
жаны ашитын жалғыз адам еді.
1.Мәтіндегі балықшылар өмірі қай жерде болған?
А) Каспий теңізінің жағасында
В) Балқаш теңізі жағасында
С) Алакөл көлінің жағасында
Д)Арал теңізі жағасында
Менің ең сүйікті дос -құрбымның аты Светлана.Екеуміздің достығымыз бірінші сыныптан басталды,және екеуміздің үйіміз бір- біріне жақын.
Света -ол ақ жарқын адам,мінезі өте салмақты.Сабақты жақсы оқиды,және бос уақытында би үйірмесіне барады.Сабақтаң соң екеуміз бірге үй тапсырмасын орындаймыз,бос уақытымызды да бірге өткіземіз.Киноға барамыз,саябақта серуендейміз,телидарды да бірге қараймыз.Енді жазғы демалысымыз басталады,біз отбасымызбен теңіз жағалауына барамыз.Света құрбым өзінің әжесінің ауылына барады.Мен кұрбымды қатты сағынамын,сондықтан бір бірімізбен агент арқылы хабарласамыз.
Достық – бұл өмірдегі ешнәрсемен бағаланбайтын құндылық.
Дос табу оңай, ал оны сақтау одан да қиын.
Мою самую любимую подругу зовут Светлана.Наша дружба началась с первого класса и еще наши дома находятся рядом.
Света -очень жизнерадостный человек,у нее спокойный характер.Учится хорошо и в свое свободное время ходит на кружок танцев.После уроков мы вместе выполняем дом задания,и свободное время проводим вместе.Ходим в кино,гуляем в парке,смотрим телевизор.Скоро начнутся летние каникулы мы со своей семьей едем отдыхать на море.А подруга Света едет к своей бабушке в деревню.Я буду скучать по своей подруге,и поэтому мы будем общаться через агент.
Дружба- в этой жизни ни с чем не сравнимая ценность.
Друга найти легко,а друга беречь очень трудно!
Етістіктің шақтары – іс-қимылдың уақытын білдіретін етістіктің тұлғасы. Олар 3-еу:
1) Осы шақ – сөйлеп тұрған кездегі іс-әрекетті білдіреді.Оның 2 түрі бар:
1. нақ осы шақ – дәл сөйлеп тұрған кездегі іс-әрекетті білдіреді. Жалаң н.о. ш жатыр, отыр, жүр, тұр салт етістіктерінің жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы:жатырмын, отырсыз, тұрмыз. Ал күрделі н.о.ш (-а, -е, -й,-ып,-іп, -п )+(жатыр, отыр, жүр, тұр) + жіктік жалғауы жалғануы арқылы жасалады. Мысалы : бара жатырмын, келіп отырсыз.
2. ауыспалы осы шақ – күнделікті дағдылы болып жатқан іс-қимылды білдіреді. Етістік+(-а, -е, -й)+ жіктік жалғауы. Мысалы: Күнде сабаққа бар+а+мын.
2) Келер шақ – сөйлеп тұрған уақыттан кейін болатын іс-әрекетті білдіреді.3 түрі бар:
1. Болжалды келер шақ – іс-қимылдың келешекте болатынын дәл көрсетпей, болжай ғана білдіреді. Жасалу жолы:етістік+(-ар, -ер, -р) + жіктік жалғауы. Мысалы: Ертең сабаққа бар+ар+мын.
2. Мақсатты келер шақ – іс-қимылдың келешекте мақсат етіле орындалатынын білдіреді. Жасалу жолы:етістік + (-мақ, -мек, -пақ, -бақ, -бек)+(-шы, -ші)+жіктік жалғауы. Мысалы:Ертең сабаққа бар+мақ+шы+мын.
3. Ауыспалы келер шақ – алдағы уақытта болатын іс-қимылды білдіреді. Жасалу жолы:етістік + (-а, -е, -й)+жіктік жалғауы. Мысалы:Ертең сабаққа бар+а+мын.
3) Өткен шақ – сөйлеп тұрған уақыттан бұрын біткен іс-әрекетті білдіреді.Оның да 3 түрі бар:
1. Жедел өткен шақ – іс-қимылдың жуық арада болғанын білдіреді.Жасалу жолы:етістік + (-ды, -ді, -ты, -ті)+жіктік жалғауы. Мысалы:Кеше сабаққа бар+ды+м.
2. Бұрынғы өткен шақ – іс-қимылдың жалпы болғанын көрсетеді. Жасалу жолы: етістік + (-ған, -ген, -кан, -кен, -ып, -іп, -п)+жіктік жалғауы. Мысалы :Кеше сабаққа бар+ған+мын.
3. Ауыспалы өткен шақ – сөйлеп тұрған уақытқа дейін дағдылы болып тұрған іс-қимылды білдіреді. Жасалу жолы:етістік +(-атын, -етін, -йтын, -йтін)+жіктік жалғауы. Мысалы:Күнде сабаққа бар+атын+мын.