Темендегі сөйлемдердің мазмұны негізінде құрамына шылау және еліктеу сөздерді қатыстырып, кыскаша мәтін құрастырыңдар.
Достар ешкашан бір-бірін сатпауы тиіс. Достар материалдык кұндылып
тардан гөрі рухани құндылықтарды жоғары бағалауы қажет. Достар бір-бірінің
лайықты істерін көре біліп, бағалай білуі керек. Достар бір-бірінің кемшілігін
көріп, түзетуге кеңес беріп, көмектесуі тиіс. Бір-біріне жасаған жақсылығы
үшін, қайтарым күтпеуі керек. Достар адалдығын сөзбен емес, ісімен дәлелдеу
кажеттігін ұмытпауы тиіс.
Көне түркі жазуы алғашқы жазулардың бірі болған.
Объяснение:
Көне түркі жазуы
Басқа тілде оқу
Download PDF
Бақылау
Өңдеу
Көне түркі жазулары (басқаша Орхон-Енесей жазулары) — б.з. В ғ. — б.з. Хғғ аралығындағы түркі тайпаларының тасқа қашап жазған жазбалары.
Орхондағы Күлтегін ескерткіші - Орхон мұражайы, Хархорин, Моңғолия
Орхон-Енисей ескерткіштері алғаш Орхон өзеніні бойынан (Екінші түркі қағандығы кезі) табылды, кейін Енисей өзенінің жоғарғы ағысында (Қырғыз қағандығы). Кейде руник жазбасы дейді, алман руналарынынан жанасым тауып (кейбір нышандар кескіні дәл келіп тұр, дауысты мағынасы да жақын). Азиялық түркі руналары соғды жазуының негізінде ВЫЫЫ ғ. бұрын жасалған деп есептеледі. Оның әліпбиінде 40-қа жуық графема бар. Көне түркі руника жазуы ерекшелігі - онда негізгі велярлық және палаталдық дауыссыздарға арналған бірнеше жұп дербес әріптер бар. Көне түркі руника жазуы жұмбағын 1893 жылы В. Томсен шешкен. Орхон ескерткіштерінің тұңғыш тәржімаларын 1894 жылы В.В. Радлов жасаған.[1]
Жазу әдісі Өңдеу
Орхон-Енисей ескерткіштеріндеі Тәңір сөзінің жазылуы
«Алтын ғасыр» кезіндегі (ВЫЫЫ ғ. б.з.) әліппеге 38 таңба және сөзбөлу нышаны кіреді. Жазу бағыты дерелей, оңнан солға. Жіңішке мен жуан дыбыстылары жазуда айырылмайды, дыбыссыздардың бір бөлшегі артынан жіңішке не жуан дыбысты келгенін сыңар нышандармен белгіленген.
Сөз бөлу нышаны сөз арасына қойылады, сөйлем соңы белгіленбейді. Бас-кіші әріпке айырылмайды.[2]
Наурыз айы келді. Балалар қараторғайға ұя жасады. Асан да құстарға ұя дайындады. Бір күні ұяда үш балапа пайда болды. Шешелері тамақ әкелуге кеткенде аш балапандардың біреуі жерге құлап түсті. Оны көріп ала мысық балапанға жақындай түсті. Қараторғайлар балапанын айнала шырылдап ұшып, Асаннан көмек сұрағандай болды. Ол қалына шыбық ала салып мысықты біраз жерге дейін қуып тастады. Жерде жатқан балапанды ұясына салды. Қараторғайлар шат-шадыман болып әсем әуенге басты.
Тірек сөздер: Шат-шадыман, әсем әуен.
Жоспар:1. Ұя жасау 2. Балапанға төнген қауіп. 3. Араша түскен Асан
ІІІ. Сабақты қорытындылау, бағалау. Балалар, бүгін біз не үйрендік? Біз қандай болуымыз керек?Бағалау.
ІҮ. Үйге тапсырма беру. Бір ертегі жазып келу