Тест. Аерымланган хәлләр Унбиш чакрым үткән саен, алар утырып ял итәләр. (Г. Тукай) Бу җөмләдә нинди хәл аерымлана?
А.рәвеш; Ә. күләм;
Б. вакыт; В. Шарт.
2. Кайсы хәлләр аерымлана?
А. урын, вакыт, күләм, шарт;
Ә. вакыт, рәвеш, сәбәп, максат, шарт һәм кире;
Б. рәвеш, сәбәп, күләм, урын, кире;
В. максат, сәбәп, шарт, кире, урын.
3. Хәлләрнең кайсы төре аерымланмый?
А. вакыт хәле; Ә. күләм хәле;
Б. урын хәле; В. барлык хәлләр дә аермлана.
4. Җөмләнең нинди дә булса кисәге аерымланып килсен өчен, ул ...
А. ярымхәбәрлек төшенчәсенә ия булырга һәм үзен ияртүче җөмлә кисәгеннән ераклашкан булырга тиеш;
Ә. үзен ияртүче сүзнең алдында яки артында килергә тиеш.
5. Кайсы рәттәге җөмләдә аерымланган хәл бар?
А. Әхтәри сугышка китеп барды. (А. Гыйләҗев)
Ә. Җамал әби йомырка сайларга утырды.(А. Алиш)
Б. Үзе, андый-мондый хәл була калмасын дип, тиз генә артка чигенә башлады. (Ш. Усманов )
В. Мин, чайканырмын дип, су эзләдем.(Н. Гыйматдинова)
Аерымланган хәлләрнең төрләрен билгеләгез.
1.Нужадан йөрсәләр дә, күрәсең, бик үк ярлыдан булмаганнардыр.(Х.С)
2.Халык арасыннан, кулына чыбыркысын тотып, Нәфисәнең атасы килеп чыкты.(Г.Б)
3.Хөсәен, Ильясны озаткач, бераз уйлап утырды.
4.Эшләрнең барышы белән танышырга дип, Гөлзифа идарәгә юнәлде.(Р.Т)
5.Әгәр бик теләсәң, син моңа җавап табасың.
6.Авыру сәбәпле, Гөлназ бүген эшкә бара алмады.
Қыстың желтоқсан жұлдызы. Қар көптен жауып, нағыз қыс болды. Күн әбден қысқарған. Күннің көзі көрінсе де жылынбайды. Өзенді, көлді мұз қаптап, жұрт үстімен жүре бастады. Қалың қардан шөптің басы көрінбейді. Қыс күні аяз күшті болып, үскірік борандар да аз емес. Орман қарайған, ішінде қүстарды көре алмайсың, қоян күндіз жасырынып, түнде ғана жүгіріп жас ағаштарды кеміріп жүр. Иелері жылы қораға шөп салып бағып-қақса да, қысты күні үй хайуандарына да бапсыз. Адамның өзі де суықтан қорғанып үй салып, жылы киім киіп, үйлеріне от жағып, дәйім жұмыстарынан қала алмайды. Қыстыгүні жылқышыларға бек қиын: қандай суық борандарда күні-түні
далада жүргені, қасқырдан бір қорқып, бораннан екі қорқып, бейшараларда тіпті рақат жоқ. Жалтаң аяз көбінің беттерін қарыған. Шилі бет байғұстар желге де қарсы қарай алмайды.
Биылғы жылғы қызық оқиғалар.
Биыл жазғы демалыс басталысымен мен ауылға кеткен болатынмын. Ондағы достарыммен талай қызықты бастан кештік. Солардың біреуін айта кетейін.
Күндердің бірінде біздің үйдің қой кезегі келіп, мені атам мен әжем қой бағуға жібереді. Мен жаныма досымды ертіп, біріміз атқа мініп, біріміз есекке мініп, бір отар қойды айдап кеттік. Жарты күн өтіп, түскі тамақты ішіп алған соң, досымның ұйқысы келіп, маған «кезектесіп ұйықтайық» деп, өзі жатып қалды. Мен біраз табиғатты тамашалап, қойларды бақылап отырғанымда қалай ұйықтап кеткенімді де білмеймін. Бір кезде оянсам, отар қойымыздың біреуі де жоқ. Досымды оятып, екеуміз не істерімізді білмей, әбден састық. Амал жоқ, ауылға қайта келуге тура келді. Не деп айтарымызды да білмейміз. Бір ауылдың қойы із түзсіз жоқ. «Енді қайттік?» деп еңсеміз түсіп келе жатқанда көрші үйдің қорасының алдында тұрған қойды көрдік. Не қуанарымызды, не жыларымызды білмей, қораға жақындап келсек, әлгі үйдің қойлары түгел орнында. Досым екеуміз аң - таңбыз. Бұл сонда қалай болғаны? Қойлардың өздері қайтып кетуі мүмкін емес. Сөйтсек, ауылда қалған достарымыз келісіп, осылай әзілдеспек болған екен! Мұны естігенде, әрине, алдымен достарымызға біраз ренжідік. Бірақ уақыт өте келе, бұл әзіл есте қаларлықтай оқиға болды.