Тез тез таупы бере аласыңдар ма ? 1. 1:7 500 000 масштабты картадағы ұзындығы 3 см. кесінді жергілікті жердегі қандай ара қашықтыққа тең?
A)125 км.
B) 225 км.
C) 275 км.
D) 350 км.
E) 370 км.
2. Везувий жанартауының лайлы тасқыны және күлі қай қалаларды басып қалған?
А) Рим, Наполи
В) Бари, Помпей
С) Помпей, Геркуланум
Д) Сицилия, Корсика
Е) Милан, Турин
3. Ауа су буымен қаныққаннан кейің будың артығы ...
А) буланып кетеді
В) салыстырмалы ылғалды болады
С) су тамшыларына айналады
Д) мұзға айналады
Е) өзгеріс болмайды
4. «Амазуну» (Поророку) сөзінің мағынасы
А) үлкен өзен
В) тентек өзен
С) кері ағыс
Д) мол сулы өзен
Е) өзендер құдайы
5. Антарктикадағы «Халли» ғылыми-зерттеу станциясы қайсы елге тиесілі?
А) АҚШ
В) Аргентина
С) Ұлыбритания
Д) Жаңа Зеландия
Е) Ирландия
6. Ніл өзенінің бастауын белгілең?
А) Килиманджаро
В) Дебунджа
С) Кагера
Д) Виктория
Е) Лимпопо
7. Биіктігі 72 метрді құрайтын сарқырама
А) Анхель
В) Виктория
С) Игуасу
Д) Парана
Е) Чурун
8. Үндістер+негрлер = ……
А) метис
В) мулат
С) самбо
Д) монголоид
Е) негроид
9. Климаттық белдеулердің қалыптасуы байланысты
А) географиялық орнына
В) температурасына
С) ылғалдығына
Д) ауа массаларына
Е) күн жылуы мөлшеріне
10. Шөгінді жыныстар қандай түрлерге бөлінеді?
А) төгілме және тереңдік
В) органикалық, химиялық және кесек
С) химиялық және биологиялық
Д) магмалық және метаморфтық
Е) бөлінбейді
11. Барлық меридиандар кесіп өтетін мұхит
A) Солтүстік мұзды мұхит
B) Атлант
C) Үнді
D) Тынық
E) ешқандай мұхитты барлық меридиандар кесіп өтпейді.
12. Мұзтаудың (Айсберг) көлемінің қанша % ы әдетте су астында болады?
А) 50-60 %
В) 70-90 %
С) 60-70 %
Д) 100 %
Е) 40-50 %
13. Рокамен Дежнев мүйістерінің аралығындағы қашықтық қанша км ге тең?
А) 12000 км
В) 14000 км
С) 16000 км
Д) 18000 км
Е) 20000 км
14. Дуглас май қарағайы, қызыл самырсын өсімдіктері қай зонада кездеседі?
А) тундра
В) тайга
С) дала
Д) орманды дала
Е) аралас ормандар
15. Ылғалдықты бойына жинайтын өсімдіктер
А) гидрофиттер
В) ксерофиттер
С) суккуленттер
Д) псаммофиттер
Е) автоморфтар
16. «Ураган» -
А) күшті дауыл
В) жойқын дауыл
С) дауыл құдайы
Д) желдердің анасы
Е) үлкен апат
17. Атакама шөліндегі құс саңғырықтарынан қалыңдығы 30 м болатын аса бағалы азотты тыңайтқыш
А) гуанако
В) гуано
С) ламос
Д) парамос
Е) гаруа
18. - мағынасын табың?
А) қар
В) қиыршық
С) бұршақ
Д) қырау
Е) шық
19. Дүниежүзілік мұхиттағы қай шұңғыманың ұзындығы 860 км ге тең?
А) Мариана
В) Кермадек
С) Ромфни
Д) Пуэрто-Рико
Е) Тонга
20. Аргентинадағы ұлттық саябақ
А) Галапагос
В) Лаука
С) Эверглейдс
Д) Лос-Гласиарес
Е) Арагуая
21. Казуарлар табиғи жағдайда қай жерде кездеседі?
A) Африка
B) Оңтүстік Америка
C) Аустралия
D) Солтүстік Америка
E) Антарктида
22. 900 с.е. 10 параллель доғасының ұзындығы қанша км ге тең?
А) 0 км
В) 19,4 км
С) 8,8 км
Д) 111,1 км
Е) 85,4 км
23. Сапфир, рубин асыл тастары Еуразияның қай орындарында өндіріледі?
А) Қытайда
В) Сібірде
С) Скандинавияда
Д) Британияда
Е) Үндістанда
24. Атлас тауының ең биік шыңы (4165 м) қалай аталады?
А) Эр-Риф
В) Дарфур
С) Телль-Атлас
Д) Рас Дашань
Е) Тубкаль
25. Глобустағы жер бетінің дәл бейнесін картаға көшіру үшін пайдаланылады
А) математик проекциядан
В) контурдық проекциядан
С) цилиндрлік проекциядан
Д) картографиялық проекциядан
Е) азимуттық проекциядан
Келер шақ (Будущее время)
Келер шақ выражает действие, которое происходит после момента речи.
Оно бывает трех видов:
1. Болжалды келер шақ - предположительно-будущее время (может быть) образуется от основы глагола с суффиксами -ар,/-ер/-р + личные окончания. Мысалы: Ол ертең кел-ер - Может быть, он придет завтра. Бүгін қар жау-ар - Может быть сегодня пойдет снег. Мен ертең бар-ар- мын - Может быть, я завтра пойду.
2. Ауыспалы келер шақ - переходно-будущее время. Ауыспалы келер шақ называется переходным, так как может употребляться как в настоящем, так и в будущем времени.
Образуется от деепричастия с суффиксами -а,-е,-й и личных окончаний. Мысалы: бар-а-мын - пойду, қара-й-мын - посмотрю, кел-е-мін - приду.
3. Мақсатты келер шақ - будущее время цели. Образуется от основы глагола + суффиксы: -мақ/-мек; -бақ/ -бек; -пақ/ -пек + личные окончания (по общему закона сингармонизма и ассимиляции). Мысалы: Бар-мақ-пын - я намерен поехать.
Өткен ша время)
Өткен шақ бывает двух видов:
Жедел өткен шақ - очевидное время, образуется путем прибавления к основе глагола суффиксов -ды/-ді; -ты/-ті и личных окончаний.
Бұрынғы өткен шақ - давно время образуется тремя
а) основа глагола + причастный суффикс -ған/-ген + вс тельное слово екен (для усиления значения). Мысалы: асыраған - воспитал. Асыраған екен - воспитывал.
б) основа глагола + причастный суффикс -ған/-ген + личные окончания. Мысалы: Мен асыра-ған-мын - Я растил. Сен асыра-ған-сың - ты вырастил. Сіз асыра-ған-сыз - вы вырастили.
в) основа глагола + деепричастный суффикс -п/-іп/ -ып + личные окончания. Мысалы: асыра-п-пын - я вырастил, асыра-п-ты - он вырастил. (Здесь: после деепричастий 3-е лицо имеет личные окончания -ты/-ті; -ды/-ді, которые по форме напоминают суффиксы времени).
3-
-тапсырма. Мәтінді түсініп оқы. Қою қаріппен берілген сөздердің
мағынасын анықта. Мәтінде қандай мәселе көтерілгенін айтып, стихи
анықта.
Қазақстан — мұнайлы мемлекет. Мұнай қоры еліміздің батыс бөлігіне
орналасқан. Жыл сайын 32 миллион тонна мұнай өндіріледі. Жаһанда ме
най өндіруден 18-орында. Қазақстанда мұнай құбырын 10 000 шақырым
дейін жүргізген. Мұнай өндіретін 32 стансы жұмыс істейді.
Батыста мұнай кені бар екенін қазақтар ертеде білген. Олар мұнай
адамның, малдың жарасын емдеген. Алғаш бұрғылау жұмыстары Батыс
тағы Қарашұңғыл жерінде жүргізілген. 1899 жылы 40 метр тереңдікте
алғаш мұнай бұрқағы атқылаған. Осы кезден бастап Ұлы дала елінде мұнай
өндірісі басталды. Ал Доссорда 1911 жылы 226 метр тереңдіктен мұнай бр.
Қағы атқылаған. Осы жерде Қазақстандағы алғаш мұнай өндіру өнеркәсіб
басталды.
1985 жылды Атырау облысы Құлсары қаласында тосын оқиға бол
ды. №37-ұңғымада қатты қысымнан мұнай өндіретін құралдың бір бөліп
жұлынады. Ауаға мұнаймен бірге улы газ атқылаған. Өрт болып, от
бұрқақ 40-50 метрге көтерілген. Жердегі өртті орбитадан ғарышкерлер 2
көрген. Қыс мезгілінде өрттен бірнеше километр жер жылынып, жерге ш
шыққан. Бұл өртті бір жылдан кейін әрең сөндірген. Қазір мамандар мұнд
Экологиялық апаттың алдын алады.