Туризм кеш өркендеген сала болғанымен, оның қазіргі даму аяқ алысы өте тез. Өткен ғасырдың 60 жылдарынан бастап туризм әлемдегі жаңадан гүлденген салаға айналды. 90 жылдарға жеткенде туризмнен кіретін кірістің халықаралық экспорт кірісіндегі үлесі 8 пайыздан асып, одан түскен табыс мұнай өнімдері мен автомобиль экспорты табысынан кейінгі маңызды кіріс қайнары болды. Халықтың тұрмысы жақсарып, мәдениет өресі өскен сайын туризм де ішкі жақтан түрленіп, мазмұны жақтан байып барады. Атап айтқанда, бұрын сыртқы және ішкі туризм деп бөлінсе, қазір бұрынғыдай көркем жер, әдемі аумақтарды саяхаттаудай дәстүрлі туризм тәсілі таңсық болудан қалып, демалыс туризмі, ойын-сауық туризмі, жиналыс туризмі, жастар туризмі сияқты жиырмаға жуық түрлері пайда болды.
Сонымен қатар, туризмнің даму бағытында да мынадай тың беталыс байқалды. Біріншіден, экономиканың дамуына ілесе, адамдардың рухани мәдениетке деген қажеті артып, саяхаттау жұртшылықтың негізгі тұрмыс тәсіліне айналды. Екіншіден, жаңадан дамыған елдердің туристік орындары көбейіп, Азия елдеріне саяхаттап келетін туристер жыл сайын молайды. Үшіншіден, қатынас қолайлылығы артқан сайын сауда сипатындағы туризм жандана түсті.
Қазақстан 1993 жылы Дүниежүзі туристік ұйымының мүшелігіне енді. Дәл осы жылы туризмді дамыту бағдарламасы дайындалып, содан бері туризм сан салалы шаруашылықты шалқытып, экономиканы нығайтудың маңызды саласы ретінде қаралып келеді.
Биылғы Жастар жылының салтанатты ашылу рәсімінде Нұрсұлтан Назарбаев жастар туризмін дамытуды айрықша ауызға алып, Қазақстанда туризмді дамытудың мәні мен маңызына тоқталды. Бірінші президенттің бұл сөзін отандастарымыз елімізде туризмді дамытудың жаңа беташары ретінде қабылдады десек артық емес.
1. Мәтіннің жанры қандай?
A. әңгіме
B. эссе
C. хат
D. баяндама тезисі
[1]
2. Мәтін неше бөліктен тұрады?
A. 1
B. 2
C. 3
D. 5
[1]
3. Мәтіннің құрылымына талдау жасаңыз (кіріспе, негізгі, қорытынды).
[3]
4. Мәтіннің жанрлық ерекшелігін талдаңыз, дәлелдеңіз.
[2]
5. Мәтінге қатысты ой-тұжырымыңызды 3-4 сөйлеммен жазыңыз.
Ертеректе бір хан мен баласы өмір сүріпті. Ол күні бойы еш нәрсе жасамай ауырған болып жата береді екен. Хан баласына барса ауырып жатырмын деп қойып жата береді. Бір күні баласы бүгін өзінің бөлмесіне кірмеуді сұрайды. Оңаша болғысы келетіні туралы, оңаша болса тез жазылып кететін шығармын деп айтады. Әкесі бұны саған кім айтты деп сұрауды ұйғарады. Бірақ бөлмеге кіріп келсе баласы жоқ екен. Және терезе ашық екен. Әкесі баласының қашып кеткені туралы түсініп. Әкесі баласын өтірік айтқаны үшін жазалауды шешті. Патшалықтың барлық есік, терезелерін жауып тастап, әкесі басқа жерге кетіп, уәзірлеріне балам келсе сен жоғалып кеткеннен кейін әкең сырқаттанып қалған деп айт дейді. Баласы патшалыққа келіп осы мәліметті естіп уайымдайды. Біраз күн өтіп әкесі келгенде баласы қуанып кетеді. Сол кезде әкесі балам сен мені уайымдап қиналдың ғой. Менде дәл солай сен өтірік ауырып қалғанда қатты уайымдадым. Өтірік айтқан өте жаман екенін түсіндіре алған шығармын деген ойдамын. Баласы жылап енді алдамауға уәде береді. Сол кезден бастап бәрі қалпына келеді.
Айтыстың негізгі салмағы да, түйіні де өмір шындығы. Бетпе-бет келген екі ақын да сол орайда жеңудің сан алуан жолдарын, амал-тәсілдерін қарастырады. Ә дегеннен амандасу, ел жағдайын сұраудың өзінде айтыс боларлық түйін, сын тағарлық мәселелер іздестіріледі. Қарсыластардың қай-қайсысы да негізгі уәж, аталы ойларын бірден жайып салмай, аңысын аңдап, құрылған тор, айлалы қақпанға түсіруді көздейді. Оның алдын орап, матап, шырмап, қисынды да уәжді сөзбен тоспақ болады. Машығы мол, айла-тәсілі көп, аталы сөзді орнымен қолдана білген ақын ғана мәрелі жеңіске жетеді. Суырып салма өлеңге ысылған, ағыл-тегіл жыр иесі айтыста сөз таппағаннан жеңілмейді, аталы сөзден, жүйелі ойдан, бұлтартпас шындықтан тосылады. Мұны қанша өкінішті болса да жұрт алдында ашық мойындауға, кейінгі жырлау кезінде жасырмай айтуға мәжбүр болған.