ТЫҢДАЛЫМ АЙТЫЛЫМ -тапсырма. Мәтінді түсініп оқы.
АПАМ МЕНІҢ
Апам менің...
керек
Менің апам – Қолы алтын, құдіретті әйел еді. Қазақта осындай мықты,
ақылды ұлы әйелдер болғаны қандай жақсы! Ертеректе қазақ әйелі не істеу
болса, түгел апамның қолынан келетін.
Үлкен әпкем Шолпан тұрмысқа шықты. Әпкемнің жасауын апам өзі
дайындады. Бір айдың ішінде жіп иіріп, оюлап сырмақ жасады, киіз басты,
Тұскиіз бен құрақкөрпе тікті.
Апам менің...
Жаз өтіп, қылышын сүйретіп қыс келді. Орман-тоғай, тау-тас аппақ. Ал-
тай өңірінің әрі жүдеу, әрі көңілді шағы туды. Апам қарағайдың қабығы-
на бояған қызыл тонымды киіп, ойнауға шығамын. Қолыма былғары қол-
ғабымды, тымағымды, ақ пимамды киемін. Шанамды сүйреп шығамын.
Қайыңды иіп, шанамды да апам істеп берген. Сонда Әңгiштайдың өзім
секілді бар баласы маған қызыға да қызғана қарайтынын, жағымсып мені-
мен дос болғысы, менімен ойнағысы келетінін біліп, танауымды шүйіремін.
Мәтінді ойбөліктерге бөл.
Әр ойбөлікте не туралы сөз болғанын айт,
Мәтінге тағы қандай тақырып қояр едің?
- Не себепті?
Составьте диаграмму
.
.
СУ ТАСҚЫНЫ - бұл қардың еруі, жауын-шашын, суды желмен айдаған және кептелу кезінде өзендердегі, көлдер мен теңіздердегі су деңгейінің көтерілуі нәтижесінде жерді айтарлықтай су басу. Өзендер арнасына суды желмен айдау арқылы болған су тасқыны ерекше түрге жатады. Су тасқыны көпірлер, жолдар, ғимараттар, құрылымдардың қирауына, елеулі материалдық шығынға, ал судың көп жиналуы (4 м/с астам) және су үлкен биіктікке көтерілсе (2 м көп) адамдар мен жануарлардың опат болуына әкеліп соқтырады. Қираудың негізгі себептері ғимараттар мен құрылымдарға су массасының, жоғары жылдамдықта жүзіп жүрген мұздардың, әртүрлі сынықтар мен жүзіп жүрген заттардың, т.б гидравликалық соққысы болуы мүмкін. Су тасқыны кенеттен пайда болып және бірнеше сағаттан 2-3 аптаға дейін созылуы мүмкін.
Ертеректе бұл мерекені бүкіл ауыл болып дайындалып, үлкен той қылып тойлайтын. Қазірдің өзінде Наурыз мейрамының орны ерекше. Бұл күні қаланың бас көшелеріне қазақ халқының дәстүрлі киіз үйлері тігіледі. Ұлттық тағам ет асылып, бауырсақ пен шелпек пісіріледі. Бірақ бұл күні ең басты тағам Наурыз көже болып саналады. Ол - жеті түрлі тағамнан дайындалатын көже. Киіз үйге келуші әрбір қонақ әдетте Наурыз көжеден ауыз тиеді.
Алаңға алтыбақан қойылып, жас жеткіншектер алтыбақанға мінеді. Ауылдық жерлерде ат жарыстары да ұйымдыстырылады.
Бұл күні адамдар бір - біріне деген реніштерін ұмытып, кешірімді болады.