Тыңдалым оқылым
мәтінмен жұмы
-тапсырма.
мәтінді тыңда. түсініп оқы. мәтінге тақырып
қойып, жоспар құр.
қаш – қазақстандағы ең ірі көлдердің бірі. ол алғашқы дәуірдегі пятис деген
теңіздің қалдығы болып есептеледі. кел сарыарқа мен сарыесін құмдарының аралығы
орналасқан.
соңғы кезде қаш көлінің деңгейі 2 м-ге төмендеген. қазіргі қаштың ұзындығы
614 км, ең терең жері — 26,5 м.
қаш көне түркі тілінде «қ», «қ» деген мағынаны білдірген. суының деңгей
бірде көбейіп, бірде азайып отырады. ұзынарал бұғазы сарыесік пен қашты байланыс
тырады. соның нәтижесінде көлдің батысында су — тұщы, ал шығысында - ащы. келге
негізгі суды іле өзені құяды. іле өзенінің ұзындығы — 2 385 км. іле өзенінің басы кытай
текес және күнгес өзендерінің қосылатын жерінен басталады. іле өзенінің қазақстандағы
ұзындығы – 740 км. іле — жетісу аймағындағы ең ірі өзендердің бірі. «іле» сөзі моңғол тілін
дегi «ил, илэ» деген сөзге жақын, яғни «ашық, айқын» дегенді білдіреді.
іле өзенінің қашқа құяр жеріндегі тоғайлы-батпақты жерлер мемлекеттің қорғауына
алынды. мұнда қтың сазан, көксерке, аққ, ақмарқа т. б. 12 түрі кездеседі.
«сен білесің бе? » энциклопедиясынан
айтылым
-тапсырма.
1. сен қазақстандағы қандай көл/ өзендерді білесің?
2. олар қазақстанның қай жерлерінде орналаскан
er in
rail
а можно это пепевести и
Оқи салшы))
Күндердің бір күні Жылан жер жүзіндегі жанды мен жансыздарға мынадай арыз айтады:
— Мені Тәңірім сендердің бәріңнен кем жаратыпты. Аяқ-қолым жоқ. Басымды көтере алмай, жер бауырлап қалдым. Не жеп, не қоярымды да білмеймін. Сендердің бәрің бір бүтін тілдісіңдер, ал мен айыр тілдімін. Ойлап отырсам, жанды мен жансыздың ішіндегі сорлысы мен екенмін. Маған ешқайсыңның жәрдем еткілерің келмейді. «Сен қасіретті көп тарттың, ондайлар әрдайым әділ келеді, сен барлығымызға патша да бола аласың» деп, сөзбен болса да жұбатып кетпейсіңдер, – деп, ол екі көзінен қанды жасын сорғалатып, ағыл-тегіл жылайды.
Жанды-жансыздың барлығы жыланға аяныш білдіріп, өкпесін орынды көреді, «қарасың деп шықпайтын, қара қылды қақ жарған, ақ жүрек ақылшымыз болар» десіп, өздеріне патша етіп сайлайды.
Жыл артынан жыл, күн артынан күн өтіп жатады.
Күндердің күнінде Жыланекең: «Бүкіл әлемге патша болып, барлық билікті өз қолыма алсам, бұдан да жақсы тұрар едім. Көзіме көрінген тамақты ішпей, дүниедегі жандылардың ең тәтті қандысын жер едім», – деп қиялдайды. Қан дәмін айыра алатындарды шақыртады. Қос қанатын делдитіп, аяқтарын шілтитіп, қуарып Шіркей, тұмсығын едірейтіп Маса, патшаның көңілін табам деушілердің бәрі келеді.