У МЕНЯ СОЧ НУЖНО БЫСТРО «Қазақ тілі мен әдебиеті Т2» пәнінен 2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тап
Оқылым
Мәтінді оқы, тапсырмаларды орында
Айбатыр Сейтақтың «Азат елдің ар-намысы — Ата Заң» өлеңін мұқият тыңдап, сұрақтарға жауап беріңіз.
Азат елдің ар-намысы — Ата Заң,
Еліне арналатын тілегі шын,
Ей, ұлым — Отанымның түлегісің!
Іргесін туған елдің тіреп тұрған.
Қадірін Ата Заңның білемісің?!
Ешкім де мін таға алмас елдігіме!
Дауласып жармаспайды белдігіме.
Бойында Ата Заңның өріліп тұр.
Даламның кеңдігі де, теңдігі де!
Бағынған өз заңына жұмыр ғалам,
Сондықтан Күннен Жерім суынбаған.
Қоғамның сан саласын реттейтін,
Әрбір заң Ата Заңнан туындаған.
Бастайтын болашаққа бақ кемені,
Осы жол — халықтың да нақ сенері!
«Халқыма адалмын!» деп Ата Заңға Елбасы қолын қойып Ант береді.
Болғанмен бұл Өмірде айлаң күшті,
Ел үшін кім тындырар қайран істі?!
1. Өлең кімдерге арналған (мақсатты аудиториясы)? Себебін көрсетіңіз.
2. Қайсысы мәтіннің негізгі идеясына жатпайды?
A. Ата Заңды құрметтеуге шақыру
B. Ата Заңның келешегіне сендіру
с. Ата Заңның артықшылығын жеткізу Б. Ата Заңды шетелдіктерге мойындату
[1]
3. Автор көзқарасы қай қатарда көрініс табады?
А Әрбір заң Ата Заңнан туындаған.
В Елбасы қолын қойып Ант береді.
С Келісімшарт жасасқан барлық шет ел Б Биікке қазағымның самға, құсы!
[1]
4-5. Перифраздалған сөйлемдерден мәтінде айтылған 2 дұрыс мәліметті анықтаңыз. [V] белгісін қойыңыз.
А Елдігімізге ешкім де мін таға алмайды. [ ]
В Ата Заңның бойында даланың кеңдігі де, теңдігі де көрініс табады. [ ]
С Елдің дамуы мен дағдарысы Ата Заңға әсер етеді. [ ]
Б Ата Заңның әр бабы, әр тармағы ойластырылып жасалған. [ ]
Еліңнің дамуы мен дағдарысы Ол дағы Ата Заңға байланысты!
Нұр шашқан жас ұрпақтың ұғымына, Тікелей әсер еткен ғұмырына.
Айналды Ата Заңым мызғымайтын Тәуелсіз мемлекеттің тұғырына!
Әр бабы, әр тармағы жойылмайды, Шектеу де және тегін қойылмайды! Келісімшарт жасасқан барлық шет ел Қазақтың Ата Заңын мойындайды! Өмірден әділдік пен бақ табатын, Құқығым қорғалды деп шаттанатын, Өзіңдей жас өркендер келеді өсіп «Бұл біздің — Ата Заң» деп мақтанатын! Өркендеп өз қолына алған ісі,
Биікке қазағымның самға, құсы!
Халық боп қадір тұтып, қастерлеген Ата Заң — Азат елдің Ар-намысы
Жазылым
Бір тақырыпқа таңдау жасап, сол тақырып бойынша тақырыпқа сай сөздерді орынды қолдана отырып, мақсатты аудиторияға арналған мәтін құрап жазыңыз.
[10]
Ұсынылатын тақырыптар:
1. Заң қоғамға не үшін қажет?
2. Еліміз үшін Конституцияның маңызы қандай?
3. Тұңғыш Президентімізге қатысты шағын сауалнамаға жауап беріңіз.
1. Мінездеме беріңіз.
2. Жеке қасиеттерін айтып өтіңіз.
3. Өмірдегі жетістіктеріне тоқталыңыз.
4. Сіз Н.Назарбаевтан қандай үлгі алар едіңіз?
4. Қазіргі БАҚ жастардың тәрбиесіне қалай әсер етеді (оң/теріс)?
5. Қазақстандығы БАҚ-тың сапасын қалай бағалар едің?
Оның барлығы әр адамды жоғары саналылыққа, әдептілікке, өнегелікке, бауырмалдыққа, көргенділікке, ізгілік пен білімділікке баурайды. Наурыз мерекесін асыға күтетініміз, ерекше даярланатынымыз содан болса керек.Наурыз мерекесіне тән — көпшілікке наурыз көже даярланады, ол тағам жеті түрлі дәмнен даярлануы шарт. Халықта наурыз көжені тойып ішкен адам келесі жылға дейін ішім-жемнен тарлық көрмейді деген ұғым бар.
Үй иесі үлкен кісілерден наурыз көжеге бата сұрайды. Ол кісілер:
«Пәле-жала жерге енсін!
Төрт түлік ақты болсын!
Өрісің малға,үйің жанға толсын!
Ақ мол болсын!» деп бата беріледі.
ҰЛЫСТЫҢ ҰЛЫ КҮНІ НАУРЫЗ
Қазақстанда ресми түрде Наурыз 1988 жылдан бері тойланып келеді. Бұл мерекені Шығыс елдері Өзбекстан, Қырғызстан, Ауғанстан, Тәжікстан, Пәкстан ерте кезден өткізеді. Бұл мереке табиғат пен адамның үндестігін көрсетеді. Наурыз күн мен түннің теңелген күні. Көктемгі күн тоғысы наурыз айының 21-нен 22-не ауысқан түні болды. Осы уақыттан бастап күн ұзарып, түн қысқарады.
Наурыз - жыл басы. Парсы тілінде "нау" - "жаңа", "руз" - "күн" деген ұғымдарды білдіреді. Халық наурыз мерекесіне алдын - ала дайындалады. Дәстүр бойынша үйге қос шырақ жағылады, ыдыстар ернеуіне дейін айранмен, сүтпен немесе бұлақ суымен толтырылады. Бұл - тоқшылықтың белгісі. Табиғатпен байланыс күн Анаға деген тағзымнан көрінеді. Бұл күні бұлақтар тазартылып, ағаштар отырғызылған. "Бұлақ көрсең, көзін аш!", "Бір тал ексең, он тал ек!", деген сөз осыдан шыққан болу керек. Наурыз - достық, еңбек, бейбітшілік мерекесі. Ұлыстың ұлы күні адамдар бір-біріне деген ренішін ұмытып өзіне де, өзгеге де жақсылық тілеген. Дастарқанның басты асы наурызкөже болған. Наурызкөже жеті түрлі тағамнан жасалған. "Наурыз көжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады!" деген сенім бар. Дастарқан басында жастар үлкендердің батасын алған. Бата - үлкендердің өзінен жасы кішілерге беретін ықыласты тілегі. Ақсақалдар: "Ұлыс оң болсын! Ақ мол болсын, қайда барса жол болсын!" - деп бата береді.
Дәстүр бойынша Наурыз айтыс өткізіледі. Бұл жақсылық пен жамандықтың, суық пен жылының, жаз бен қыстың айтысы.
Мереке қызған кезде жастар алтыбақан жанында ұлттық ойындар ойнайды. "Көкпар", "Бәйге", "Қыз қуу", "Жамбы ату" ойындары аса бір қуанышпен өтетін. Көңілді өткен Наурыз күні әр адамның есінде көпке дейін сақталатын. Біздің 79 гимназияда Наурыз мерекесін қарсы алу дәстүрге айналған. Мерекеге арналған қабырға газеттерінде "наурыз" тарихы жазылып, өлең-жырлардан үзінді беріледі. Сахнада наурыз мерекесіне арналып көріністер қойылады. Гимназияда "Ұлыстың Ұлы күніне" арналған мереке ерекше қуанышты өтеді. Жүректер жылыуын таратқан көктемнің бақыт сыйы Наурыз көп ұлтты еліміздің бірлесе тойлайтын - Достық мерекесі.
22 наурыз - Ұлыстың ұлы күнi. Бұл күнi күн мен түн теңеледi. Табиғат та, Жер-Ана да, жан-жануар да түлейдi, жаңарады. Адамзаттың бойында қан жүгiрiп, тал-теректер бүршiк жарады. Қазақтың сайын даласын Қызыр баба кезiп, а құт-береке, бақ-дәулет сыйлайды. Самарқанның көк тасы ерiп, қасиеттi қара жер, қара топырақ бусанады. Ұлы даланың төсiнде қызғалдақтар құлпыра өсiп, бел-белестерге қызылды-жасылды кiлем төселедi. Ұлан-байтақ Қазақстанның халқы жетi түрлi дәмнен наурыз көже жасап, ұлттық салт-дәстүр, әдет-ғұрыптарды сақтап, ай бойы Ұлыстың Ұлы күнiн тойлайды. Бүкiл Шығыс халқына ортақ бұл мейрамда араздасқандар татуласып, дүйiм халық, мұқым ел ауызбiршiлiкте болады.
Ынтымағы жарасқан көп ұлтты елiмiздiң осы бiрлiгiн Құдай ұзағынан сүйiндiргей! Әрбiр шаңыраққа Қыдыр дарып, бақ қонсын! Мұсылман қауымына Исламның 7 байлығын тiлеймiз. Ұлыстың Ұлы күнi құтты болсын, ағайын!
Ұлыстың ұлы мерекесiн тойлауға халқымыз биыл 13-рет дайындалып жатыр. «Ұлт жоқ. Ұйысқан Одақ қана бар» деген Кеңестiк дәуiрдiң солақай саясаты 1926 жылдан 70 жылдай ұлт мерекесiн терең зындан түбiнде бұғаулап ұстағанын бiлемiз. Одан кейiнгi ашаршылық жылдары, Ұлы Отан соғысы, ұлт зиялылары мен ұлт құндылықтарына қарсы дүркiн-дүркiн шабуылдар халқымыздың салт-дәстүрлерi мен әдет-ғұрпының үкiсiн қисайтуға тырысып бақты. Тiптi, ашаршылық жағадан алған тұста жарапазан - жас балалардың нан сұрап жеу тәсiлiне айналғаны шындық. Елiмiздiң солтүстiк бөлiгiнде көрiсу ғұрпы санадан өшкен. Ал 31 желтоқсан түнi Жаңа жылды табалдырықтан аттатқан кейбiреу төл мейрамды мойындамайды да. Мұның бәрiн бүгiнгi жастың кемшiлiгi деу жөн бола қоймас. «Бала жасындағысын ұмытпайды». Көнекөз қариялар - салт-дәстүр сабақтастығының соңғы буыны. Ал 70 жыл идеология құрбаны болған мерекенiң көптеген ырым-жоралғылары кейiнгiлерге таныс емес.
Халқымыз жаңа жылға ертеден дайындалатын. Қысқы соғымның әбден сүрленген қадiрлi мүшелерiн осы күнi қазанға саламын деп сақтаған.