У МЕНЯ СОР Сауда кезінде жол бойындағы елдер бір-бірімен өзара мәдени жағынан да байланысқа түсті. Жібек жолы арқылы жан-жаққа діни ой-пікірлер де таратылды. ІІІ-VI ғасырларда Ұлы Жібек жолы «қажылар жолы» деп аталды, бұл жол арқылы будда монахтары Қытайдан Үндістанға, Үндістаннан Қытайға сапар шекті. VII-X ғасырларда Ұлы Жібек жолының халықаралық маңызы арта түсті, себебі Қытай Византиямен және арабтармен байланыс орнатты. XV ғасырда теңіз жолының дамуына байланысты Ұлы Жібек жолы маңызын жоя бастады. Сол кездегі сауданың басты тауары Қытайда өндірілетін жібек болған. Сондықтан жол «Жібек жолы» деп аталған. Жібекпен бірге Шығыстан Батысқа, Батыстан Шығысқа – Рим, Франция, Византия, Русь, Иран мен Араб халифатында, Қытай, Корей, Жапонияда өндірілген көптеген тауарлар ағылды. Жібек жолы халықтар арасындағы сауданың ғана емес, Шығыс пен Батыс елдерінің арасындағы халықаралық (дипломатиялық) қарым-қатынастың дамуына да әсерін тигізді. Жібек жолын зерттеудің әрі маңызды, әрі сирек олжасы – Отырардан табылған күміс ақша мен заттар көмбесі. Көмбеде Шығыс Түркістан қалалары – Алмалық, Пулад, Эмильдің (Еміл); еуропалық Қырымның; малайзиялық Сива, Кони, Тебриздің; қазақстандық Жент қалаларының ақшалары жинақталған. Ақшалардың соғылған уақыты XIII ғасырдың 40–60 жылдары. Көмбеден табылған күмістен жасалған құрама белдік жапсырмалар, ортаазиялық бұрама білезіктер, поволжиялық өрме білезіктер, Кіші Азиялық айылбастар – теңдесі жоқ жәдігерлер. І-тапсырма. а) Мәтінге тақырып қой (1б) ә) Мәтіннен тірек сөздерді тауып жаз (1б) б) Мәтіндегі негізгі ойды анықта (1б) ІІ-тапсырма. Төменде берілген ақпараттардың шын немесе жалған екендігін анықта. (4б) № Ақпарат Шын Жалған 1 Жібек жолын зерттеудің әрі маңызды, әрі сирек олжасы – Отырардан табылған күміс ақша мен заттар көмбесі.
2 Сауданың басты тауары Үндістанда өндірілетін жібек болған.
3 Жібек жолы Шығыс пен Батыс елдерінің арасындағы халықаралық қарым-қатынастың дамуына да әсерін тигізді.
4 III-IV ғасырларда Ұлы Жібек жолы «қажылар жолы» деп аталды.
ІІІ-тапсырма. Төменде берілген етістіктерді осы шаққа, өткен шаққа, келер шаққа айналдырып жазыңыз. (3б) Етістіктер Осы шақ Өткен шақ Келер шақ таратылу
даму
ойлап табу
ІV-тапсырма. Төмендегі тақырыптардың бірін таңдап диалог құрастырып жаз. (3б) 1. Болашақта қандай мамандық иесі боласың? 2. Ұлы Жібек жолы туралы не білесің? 3. Қазақстан табиғатының қандай ерекшеліктері бар?
Дедушка – самый уважаемый человек в народе и в семье. Это мудрый старец, который бережет единство страны, думает о будущем народа. Бабушка – мама твоих родителей, уважаемая мать в семье и в в народе, воспитатель и советчик детей. Папа – глава семьи и кормилец, покровитель детей в семье. Мама – дорогой человек, которая произвела тебя на свет и ночами не спала, вскормила и выростила. Она – благодать, достаток, советчик и основа семьи. Мальчик (сын) – хозяин дома у казахов, продолжение рода. Девочка (дочь) – краса народа, цветок жизни и радость семьи, она – будущая жена и мама. Ее нужно беречь, лелеять и уважать.
Қазақтың ұлттық спорт түрлері, дене тәрбиесі және ойындары, ұлттық ат спортынан, кейбір үстел және қимыл-қозғалыс ойындарынан және ұлттық күрес түрлерінен тұрады. Ат спортының түрлері:
аламан бәйге - алыс және өте алыс қашықтарға атшабыс, байте - ойлы қырлы жерлермен атшабыс, ат жегу - тез арада атты дайындау, ат омырауластыру - атты итерістіріп шеңберден шығару, аударыспақ - ат үстінде алысу, жорға жарыс - жорғалар сыны, құнан бәйге, дөнен бәйге, тай жарыс - жылқы түліктерінің жарысы, қыз қуу, көкпар - командалық ойын, жамбы ату - шауып келе жатып нысана көздеу, күміс ілу - жерден күміс тиынды ат үстінен іліп әкету, сайыс - ат үстінде қарумен жекпе-жек өткізу;
Перевод (не дословный, а смысловой)
Дорогие люди в семье .
Дедушка – самый уважаемый человек в народе и в семье. Это мудрый старец, который бережет единство страны, думает о будущем народа. Бабушка – мама твоих родителей, уважаемая мать в семье и в в народе, воспитатель и советчик детей. Папа – глава семьи и кормилец, покровитель детей в семье. Мама – дорогой человек, которая произвела тебя на свет и ночами не спала, вскормила и выростила. Она – благодать, достаток, советчик и основа семьи. Мальчик (сын) – хозяин дома у казахов, продолжение рода. Девочка (дочь) – краса народа, цветок жизни и радость семьи, она – будущая жена и мама. Ее нужно беречь, лелеять и уважать.
Ат спортының түрлері:
аламан бәйге - алыс және өте алыс қашықтарға атшабыс,
байте - ойлы қырлы жерлермен атшабыс,
ат жегу - тез арада атты дайындау,
ат омырауластыру - атты итерістіріп шеңберден шығару,
аударыспақ - ат үстінде алысу,
жорға жарыс - жорғалар сыны,
құнан бәйге, дөнен бәйге, тай жарыс - жылқы түліктерінің жарысы,
қыз қуу,
көкпар - командалық ойын,
жамбы ату - шауып келе жатып нысана көздеу,
күміс ілу - жерден күміс тиынды ат үстінен іліп әкету,
сайыс - ат үстінде қарумен жекпе-жек өткізу;