Выписать 5 глаголов с окончание и разобрать по составу Мәтін бойынша сұрақ құрастырып,
Неміс ғалымы Бессель аспан әлемін зерттеген. Бессель жаңа аспан денелерін ашқан.
Коперниктің ілімін дәлелдеген. Коперник бірінші рет Жердің дөңгелек екенін айтқан.
Ғалым -
әлемдегі бірінші астроном. Ол 75 мың жұлдыздың орнын анықтаған. Ол
Бессель Кёнигсберг расытханасында жұмыс істеген. Бессель XIX ғасырда ғылымды
дамытуға көп еңбек еткен.
-Сәлем!
-Сәлем! Қалың қалай?
-Жақсы, ал сенде ше?
-Кушті
-Сең білесің бе қызыл кітап не үшін керек екеніне? Жәй бізге осындай үй тапсырмасын берген.
-Қызыл кітаптың құрып кету қаупі төнген жануарлардың барлық түрлерін білу үшін қажет. Осылайша адамдар қанша жануарлардың кінәсінен өлетінін түсінеді.
-Өкінішке орай. Сен Қызыл кітағы жануарларды білмейсіз бе?
-Жоқ.Ол Амур жолбарысын, Қиыр Шығыс барысын және Қызыл қасқырды есіне алды.
-Енді есіңіде ме?
-Мен енді білмеймін.
-Ал, сабақтан кейін кітапханаға барайық?
-Жарайды
-Көп сағат өткен екен. Мен кеттім.
-Жарайды, сабақтан кейін осы жерде кездесеміз.
-Жақсы. Кездес кенше
-Сау бол.
«Қызыл кітап не үшін керек?» диалог.
Ахметжан: Достым, бір сұрақ қойсам, жауап бере алады ма екенсің?
Мадияр: Білмеймін, қане сұрап көр. Тексерейік.
Ахметжан: Қызыл кітап не үшін керек?
Мадияр: Жойылып кету қаупі бар өсімдіктер мен жануарларды енгізіп, оларды қорғауға алу үшін?
Ахметжан: Дұрыс айтасың. Ал елімізде «Қазал кітапқа» енген өсімдіктерден бір – екеуін атай аласың ба?
Мадияр: Қиын сұрақ екен. Жауап бере алмаймын. Ал сен ше білесің бе?
Ахметжан: Мен де бұрын біле қоймайтынмын. Ал қазір биология пәнінен өтетін республикалық жарысқа дайындалып жүргендіктен, оқып –жаттап жүрмін.
Мадияр: Сонда қандай өсімдіктер енгізілген екен?
Ахметжан: Жалпы «Қызыл кітапта»140 түрдің таралуы, олардың қорғау мен мәдени түрде өсірілуі жайлы мәліметтер берілген екен. Әрине, мен әлі бәрін оқып үлгерген жоқпын.
Мадияр: Сонда «Қызыл кітапқа» өсімдіктерге не үшін енгізеді екен?
Ахметжан: Түрдің бұл кітапқа енгізілуі, оған ерекше көңіл бөлу керек екендігін білдіреді, көбіне арнайы қорғау шаралары қажет, әйтпесе түрдің мүлдем жоғалып кетуі мүмкін. Қазақстан үкіметі 1978 жылдың қаңтарында Қызыл кітапты құру туралы қаулы шығарды.
Мадияр: Сонда мен дұрыс түсінсем, «Қызыл кітапқа» енгізілген өсімдік ерекше қорғауға алынады ма?
Ахметжан: Дұрыс айтасың. Мысалы кәдімгі емен, ақтұңғиық, сарғалдақ, қызғалдақ, кілегей т.б секілді өсімдіктерді жинауға тыйым салынған (тек ерекше жағдайда арнайы рұқсатпен ғана). Қызыл кітапқа енгізілген өсімдіктерді заңсыз жинаса немесе зақымдаса, әрбір данасына 360 теңге айып төлейді ) 2001 жылы 12 қыркүйектегі №1186 Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулысы.
Мадияр: Мен ол жағын білмеппін, енді біліп жүретін болдым.