WA Х
Көшпелілер деген кімдер?
1. Көшпелілер өркениеті
мал шаруашылығымен айналысатын, белгілі бір қалыптасқан
жүйемен көшіп-қонып тіршілік ететін адамдардың қауымдастығы, өркениеті.Көшпеліліктің
шығуына географиялық орта мен ауа райы әсер етті. Көшпелілік белгілі бір геофизикалық,
табиғи-климаттық аймақтарда қалыптасады. Бұл қандай аймақтар, олардың экологиялық
жүйесі қандай? Әдетте, бул - далалы, жартылай шөлейт, шөл және құрғақ далалар, тау
бөктері, тау қойнаулары. Мұндай жерде көбінесе жаңбыр аз, жылдық ылғалдың мөлшері 200-
400 мм арасында ғана болады. Осындай аймақтарға Қазақстан да кіреді.
2. Көшпелі өмір салты ол халықтарды табиғатқа жақын болуға, табиғатты қадірлеуге, оның
сырын тануға мүдделі етті. Сондықтан көшпелі елдерде «жабайы табиғат» деген ұғым мүлде
жоқ. Көшпелілердің табиғат аясындағы өмірі жайында тарихшылар, философтар, орта ғасыр
ойшылдары тамсана жазды.
Сақтар туралы өзге елдердің зерттеушілерінің құнды жазбалары сақталған. Олар
көшпелілерді «рухы биік, жаны таза, бейбітшілік сүйгіш, әділ, батыр, ұйымшыл халық» деп
бағалады. Біздің заманымызға дейінгі V ғасырда өмір сүрген тарихшы Геродот көшпелі скиф-
сақ тайпаларын мадақтап жазды.
3. Алайда, көшпелілер туралы теріс түсініктер бұрын да, кейін де кездесіп отырды. Көне
Қытайда «көшпелілер - жабайы, мәдениеттің қас жауы» деген түсінік қалыптасты. Еуро-
пада да көшпелілерді «тағы, жабайы, өркениеттің жауы» деп есептеді. Себебі сақтар соғыс
өнеріне жетік, жауынгер, батыр, ержүрек халық болды, сондықтан айналасындағы көршілері
олардан қауіптеніп отырды. Ал кеңестік идеология көшпелілер туралы мүлде кері көзқарас
қалыптастырды. Өйткені бұл саясат кез келген халықтың тарихын, дәстүрі мен мәдениетін
жоюды мақсат етті. (Надо выписать в тетрадь которые выделины слова и записать антоним)​

1)   Личные

      (Жiктеу)мен – я

сен – ты

сіз – Вы (уважит., ед.ч.)

ол – он, она, онобіз – мы

сендер – вы

сіздер – Вы (уважит., мн.ч.)

олар – они2)   Возвратные

      (Өздік)өз – свойөзім – я сам

өзің – ты сам

өзіңіз – Вы сами

өзі – он сам, она сама, оно самоөзіміз – мы сами

өздерің – вы сами

өздеріңіз – Вы сами

өздері – они сами3)   Указательные

      (Сiлтеу)бұл, осы, мына, мынау – это, эта, этот

сол, ана, анау – то, та, тот

міне – вот

әні, әне, әнеки, сонау – вон тот, та4)   Вопросительные

      (Сұрау)Кім? – кто?   Не? – что?

Қайда? – где? куда?

Қашан? – когда?

Қай? Қандай? – какой?

Нешеу? – сколько?Неше? Қанша? – сколько?

Қайдан? – откуда?

Қалай? – как? каким образом? 

Қайсы? – который?

Нешінші? – который?5)   Определительные  

      (Жалпылау)бәрі, барлық, бүкіл, барша – всеәр, әрбір – каждый

әрқайда – везде

әрқалай – по-разномуәркім – каждый (чел.)

әрқашан, әрдайым – всегда 

әрқайсысы – каждый из них6)   Неопределённые

      (Белгісіздік)біреу – некто, кто-то

әлдеқандай – какой-то

әлдеқашан – когда-то

біраз – немногобірдеме – нечто, что-то

әлдеқайда – где-то, куда-то

бірнеше – несколько

кей, кейбір – некоторый7)   Отрицательные

      (Болымсыздық)ештеме, ештеңе, дәнеме, ешнәрсе – ничтоешкім – никто

ешбір – ни один

ешқайда – никуда

ешқандай – никакой

ешқашан – никогда

ешқалай – никакешқайсысы – никто из них

Жаңа технологияларға таңғалудан қалып барамыз. Əлемнің əр түкпірінде сəт сайын бір жаңалық ашылып жатыр. Осы саланың мамандары ойға сыймайтын жаңа мүмкіндіктерге қол жеткізу жолында аянбай еңбек етуде. Мысалы, адам өмірін жеңілдететін роботтарды алайық. Робот – адамға тəн іс-əрекеттерді орындайтын, арнайы бағдарлама немесе басқару пульті арқылы басқарылатын механикалық құрылғы. Қазіргі кезде осы робототехника саласы бойынша əлемде ең үздік Жапония елі. Олардың мамандары адам орнын баса алатын толыққанды роботтарды шығарумен айналысады. Яғни, жапон роботтары адам атқаратын кез келген қызметті айна-қатесіз орындап, адамдарға көмекші ретінде қызмет ете алады. Үй жинап, егде кісілерге немесе балаларға күтуші болып, дүкен сатушысы ретінде сатып алушылардың сұрағына жауап бере алатын роботтар немесе ақылды техникалар бүгінгі таңда ақпараттық технологиялар ғылымының басты тенденциясы.