Зергерлік өнер — қазақ қолөнерінің бір түрі. Зергерлік өнер Ұлы дала елінің сән-салтанатын, байлығын, биік талғамын көрсетеді. Зергерлер көбінесе әйелдердің сәндік бұйымдарын жасайды. Сәндік бұйымдарға білезік, сақина, жүзік, сырға жатады. Сырға — құлаққа тағатын сәндік зергерлік бұйым. «Сырға тіл-көзден сақтайды» деген түсінік бар. Құлаққа сырға таққанда: «Құлағың ауырмасын, жаман сөз естіме, ажарлы бол!» — деп тілек айтқан. Білезік — ертеден келе жатқан білекке тағатын сәндік бұйым. Қыз бала 3-4 жасқа келген кезде ата-анасы білезік соқтырған. Білезікті екі қолға, кейде бір қолға тағады. Кейде бір қолға екі білезік тағады. Әшекей бұйымдарды «Қыз бала сән-салтанатта өссін!» деген оймен алтын-күмістен соқтырған. Білезік бергенде: «Қолың өнерлі болсын!» — деп тілек айтқан. Сәндік бұйымдар оюмен әшекейленген. Жүзік — қыздар мен әйелдердің саусағына тағылатын зергерлік бұйым. Зергерлер жүзікті асыл тастармен безендіріп, ою-өрнекпен әшекейлеген. Зергерлік бұйымдар қазақ өнері мен мәдениетін паш етеді. Используя текст ответить на вопросы.
1. Қазақ әйелдері мен қыз балалары қандай зергерлік әшекей бұйымдарды таққан?
2. Шеберлер зергерлік бұйымдарды неден жасаған?
3. Білезікті қыз бала неше жасынан таққан?
4. Әшекейді қандай мақсатпен таққан?
Қазіргі қазақ ауылы мен қаланың тыныс-тіршілігі
Кез-келген мемлекеттің даму барысында шешуші рөлді қалалар атқарады. Әсіресе ірі қалалар. Қалаларда адамдар көп шоғырланып, өте мықты экономикалық және интеллектуалды әлуетті қалыптастырады. Бұл процесс қалалардың өсуіне және ауыл шаруашылығының дамуына себебін тигізеді. Өнеркөсіп, ғылым, білімнің өркендеуі ірі қалалардың экономикалық есуінің діңгегіне айналды. Қалалар және оларды қосатын жолдар аумақтың сүйенетін қаңқасы тәрізді. Жалпы қалалар мен ауылдардың дамуы бір-бірімен тығыз байланысты.
Т р о п о с ф е р а – жерге ең жақын қабат, оның қалыңдығы орташа 10-12км. Тропосферада газ массасының 90% - мен су буы толығымен осы қабатта. Жер бетінен қашықтаған сайын температура төмендей бастайды. 10-12 км жоғарыда температура -550С. Бұл қабатта бұлттар пайда болып, ауаның жылы қозғалысы топтала бастайды.
С т р а т о с ф е р а – тропосферадан кейінгі қабат, оның биіктігі 80-90 км –дейін созылады. Стратосфера биіктігінің 30-35 км-де озон бар жерде температура +550С. Ал биіктіктің 80-90 км-де температура қайтадан төмендеп -60-900С жетеді.
И о н о с ф е р а – бұл ауаның ең жоғарғы бөлігі, болып 20 000 км биіктіктен кейін планетааралық бостыққа жалғасады. Зерттеулер соны көрсетеді, ионосфераның 225 км биіктік қабатында температураның көтерілуін анықтаған.
Г и д р о с ф е р а – бұл Жердің сулы қабаты, қабығы. Оған Арктика және Антарктиданың мұздары, барлық өзендер, көлдер, теңіз және мұхиттар кіреді. Гидросфераның сулары жер асты суымен тығыз байланысты. Гидросфераның өзгешелігі жердің басқа геосфералары сияқты тұтас емес. Бұл барлық жер бетінің 70.8% құрайды. Гидросфераның орташа тереңдігі 3.75км, ең үлкен тереңдік 11км - жетеді. (Филиппин шұңқырлығы)