Қыз ұзату - ертеден келе жатқан екі елдің арасындағы байланыс болар 2 жастың немесе ер адам мен әйел адамның ағайын мен халықтың алдында бата алып, отау құруға бастау болар салт- дәстүр. Қыз ұзату дәстүрі осы сөйлеммен шектелмейді. Қыз баланы болашақ жарына аттандыру үшін, бірнеше міндеттелген делік ұғымдар мен сатыдан тұрады. Атап өтсек: Қалың мал – қыз баланы «сату» құны; Қыз танысу: қыз баланың туыстарынан, әдетте жеңгесі немесе жақын туысы, қыз аттанып отырғалы елдің жағдайы мен тұрмыс-тіршілігін көріп, таныс болды. Бұл –құзды ұзатар алдында болады. Той малы – күйеу жақтан келгендер алып келетін, келешек отау тігу тойында сойылатын мал.Оған қоса бағалы мата секілді қосымша сыйлықтар беріленеді. Сүт ақы- қызбаланың анасынан арналып берілетін ерекше сый-тарту. Мұсылман қауымына ер мен әйелдің жақындасу шегі некемен басталады деп есептеледі. Қыз баланы аттындыра отырып, қыз елінде молда екі жастың некесін қияды. Құрсағында болғанда асыға күтіп, дүниеге келгелі көзінің қарашығында қорғаған әр анаға қай баласын болмасын жат елге, жат жерге жібері бауыр етін қажамай қоймас. Сәукеле таққан, қияр-қимас қарасымен алаңдап тұрған, жүрегінде жас сәби қыз баланы анасы қоштасу әнімен- сынсумен- шығарып салады. Ұзатылған қыз баланың тұрмыс-тіршілігіне керекті көрпе-төсек пен киім-кешектерін, кілем және әшекей бұйымдарын, т.б. жасап, өзімен бірге аттандырып жіберу қыздың ата-анасының міндет делік ісі болатын, бұны жасау деп атайды. Қазақтың салты мен дәстүрі мұсылмандық пен өмір әдемілігін сипаттайды. Соған орай әрзаттың өз орнымен болғаны қазақтың мықтылығы мен үлгілі өткені жарқын болшақты қамтамасыз ететіндей.
1) Септеу
Атау септік:оқушы,мектеп.
Ілік септік:оқушының,мектептің.
Барыс септік:оқушыға,мектепке.
Табыс септік:оқушыны,мектепті.
Шығыс септік:оқушыдан,мектептен.
Жатыс септік:оқушыда,мектепте.
Көмектес септік:оқушымен,мектеппен.
2) Жіктеу
Жекеше:
І жақ:Мен шәкіртпін,ұстазбын.
ІІ жақ:Сен шәкіртсің,ұстазсың.
Сыпайы түрде:Сіз шәкіртсіз,ұстассыз.
ІІІ жақ:Ол шәкірт,ұстаз.
Көпше:
І жақ:Біз шәкіртпіз,ұстазбыз.
ІІ жақ:Сендер шәкіртсіңдер,ұстазсыңдар.
Сыпайы түрде:Сіздер шәкіртсіздер,ұстазсыздар.
ІІІ жақ:Олар шәкірт,ұстаз.
3) Тәуелдеу
Жекеше:
І жақ:Менің сабағым,қаламым.
ІІ жақ:Сенің сабағың,қаламың.
Сыпайы түрде:Сіздің сабағыңыз,қаламыңыз.
ІІІ жақ:Оның сабағы,қаламы.
Көпше:
І жақ:Біздің сабағымыз,қаламымыз.
ІІ жақ:Сендердің сабақтарың,қаламдарың.
Сыпайы түрде: Сіздердің сабақтарыңыз,қаламдарыңыз.
ІІІ жақ:Олардың сабақтары,қаламдары.