«Жібек жолы» (үзінді)
...Отырардың бүгінгі құдіреті ше?.. Мәрмәр теңізінен басталып, ежелгі Бабыл жерінен шығып, Үнді жерімен өтіп, Хорезмді басып, Қытайға қарай жүретін «Бас Жібек жолы», «Жау жолы» осы қаланың үстінен өтеді. Саудагерлер Отырардың «Қан базарына» саудасын салады, кең сарайда қонып, дамылдайды, сосын тағы да таусылмас жолға шығады. Осының өзі туған қаласын салтанатқа бөлеп, байлыққа белшеден батыра берді. Атағын дүйім жұртқа жайды...
Әуелде араб жиһанкездері Отырарды «Фараб» не «Бәрәб» деп жазып жүрді. Отырарды қазір ғұлама, өнерпаз, көріпкел, сәуегей, зергер мекен етеді. Шаһарды екі жүз мыңдай халық мекендейді; көшесінде сан жүздеген тасболат там, жәдігер, кешендер бар; монша, мешіт, саудахана, қышхана, гүртхана, әсем әуіздер, қорған мен соқпақтар бар.
...«Жәдігер» деген — тастан салынған ымырат, «дің үй» деген — түрі киіз үй тәрізді күмбездеп салынған мекен, бұл екі құрылыс та шаһардың орталық көшесінде көп кездесетін.
Үй тас пен кешендерді көбіне диқандар мекендейді. Қаланың шеткі көшелерінде тасболат тамдар көп ұшырасады, тасболат тамдар киіз үй секілді дөңгелек емес, төрт бұрышты не қоржынды етіп салынған. Үйлерінің қабырғасы әрқилы әсем қыштан қаланған, оларға тән тұрақты құбылыс — есіктерінің біркелкі түстікке қарап тұруы еді. Тасболат тамдарды ұсталар, қолөнершілер, тоқымашылар жайлайды.
Д. Досжан
1.1-тапсырма. Берілген сөйлемді нақ осы шаққа айналдыр (Данное предложение напишите в собственно- настоящем времени).
1. Бұл құрылыстар шаһардың орталық көшесінде кездеседі.
Жауабы:
2. Тасболат тамдарды ұсталар жайлады.
Жауабы:

1.2-тапсырма. Мәтін бойынша 3 сұрақ құрастырып, өз сөзіңмен толық жауап бер (По тексту составьте 3 вопроса, ответьте на вопросы своими словами)
1.
2.
3.

1.3-тапсырма. Сөйлемді дұрыс құрастыр (правильно составьте предложение)
Шаһардың үйлер көшелерінде тасболат шеткі кездеседі көп.
Жауабы:
1.4-тапсырма. Берілген тапсырманың дұрыс нұсқасын тап (укажите правильный вариант)
Жауабы:
1.
2.

1. Тастан салынған ымырат ...
А
Жәдігер

Б
Дің үй

С
Киіз үй
2. Отырардың шеткі көшелерінде көбірек кездесетін ...
А
жәдігер, дің үй

Б
киіз үй

С
төрт бұрышты тасболат там

2. Жазылым. Сұрақтарға жауап жаз. (ответьте на вопросы)
2.1. Әбу Насырдың «Ізгі қала халқының көзқарастары туралы кітабы» не туралы?
Жауабы:

2.2. Ауыспалы келер шақ қандай жолмен жасалады? Мысал келтір.
Жауабы:

2.3. Өткен шақ дегеніміз не?
Жауабы:


2.2. Тест сұрақтарына жауап бер (ответьте на тестовые вопросы)
1. Кәсіпке, еңбекке қатысты мақал-мәтелді тап.
А. Ердің атын еңбек шығарар.
Б. Ақыл – арман, ой-өріс
С. Кітап білім бұлағы
2. Ауыспалы келер шақ пен ауыспалы осы шақты қалай ажыратамыз?
А. мағынасына қарай
Б. жұрнақтарына қарай
С. жалғауына қарай
3. Ахмет Ясауи кесенесі орналасқан қала.
А. Түркістан
Б. Отырар
С. Испиджаб
4. Нақ осы шақта тұрған сөзді тап.
А. жазады
Б. жазып отыр
С. жазды
5. Әл Фарабидің еңбегі қалай аталады?
А. «Ізгі қала халқының көзқарастары туралы кітап»
Б. «Жер астына саяхат» -мамандықтар сыры туралы кітап
С. «Жібек жолы»
6. «Жібек жолы» форумына кімдер қатысты?
А. 2010 қала тұрғыны
Б. 25 ірі қала мэрлері
С. 200 қала қонақтары

7. «Жібек жолы» жобасының мақсаты:
А. білім, еңбек
Б. мэрлердің таныстығы
С. сауда, туризм

Көне түркі жазуы, көне түркі әліпбиі, түркі руникалық әліпбиі – Орталық Азия жерін бағзы заманнан мекендеген түркі тілдес тайпалардың тұңғыш әріптік жазуы. Көне түркі Орхон-Енисей әліпбиінде 35 әріп бар, әрбір әріптің түрлі график. нұсқалары қолданылады. Бұдан тыс 4 арнайы жазу таңбасы кейбір дауыссыздардың тіркесін беру үшін пайдаланылады (лт, нт, нч, рт). Жазудың бағыты – оңнан солға қарай. Бұл әліпби қалыптасқан график. жүйе болып табылады және негізінен көне түркі тілінің фонет. жүйесімен үйлеседі. 8 дауысты фонема (а мен ә, ы мен і, о мен у, ө мен ү) төрт қана полифонды әріппен, 16 дауыссыз фонема (фонема нұсқалар) 31 әріппен белгіленеді, 11 дауыссыз фонема (б, ғ-г, д, й, қ-к, л, н, р, с, т, ш) жуан-жіңішке нұсқалары таңбалармен ажыратылады. Кейде олар жіңішке әрі жуан әріптің орнына қолданылады. Бұдан тыс 5 дауыссыз фонема (з, м, н, п, ч) дара таңбамен ғана белгіленеді. К. т. ж-ның шығу тегі әлі шешіле қойған жоқ. 1893 ж. осы жазудың кілтін тапқан Дания ғалымы В.Томсен (1842 – 1927) көне түркі әліпбиі арамей (парсы-арамей және арамей-соғды) жазуының әсерімен шықты деген жорамал ұсынды. Түркітанушылардың дені бұл пікірді қолдады. Томсен мен орыс ғалымы Е.П. Поливанов (1891 – 1938) арамей әліпбиіне жанасымы жоқ бірсыпыра руникалық таңбалар идеограммалардың (логограммалардың) негізінде пайда болды деген болжам жасады. Ал орыс шығыстанушысы Н.А. Аристов түркі руналарын ешбір бөгде әліпбидің ықпалынсыз, түркі руна таңбалары негізігде туған төл жазу деп санайды. К. т. ж. жөнінде басқа да пікірлер бар, бірақ олардың ешқайсысы жазба таңбалардың нақты ұқсастығын аша алмайды. Археол. зерттеу барысында жаңадан табылған этногр. ескерткіштер ертедегі түркі тілдес халықтардың ең көне жазба түрлерін пайдаланғанын дәлелдеді. Б. з. д. 5 – 4 ғ-лардағы қорымдардан табылған руникалық немесе руна тәріздес екі ойма жазу Оңт. Сібір мен Қазақстанның ежелгі көшпелі тайпаларында өзіндік әліпби болғандығын айғақтайды. Мұның бірі – Ертіс бойынан табылған сүйек тұмардағы (қ. Ертіс жазба ескерткіші), екіншісі – Іле бойынан табылған күміс тостағаншадағы ойма жазу (қ. Есік жазба ескерткіші). Көне түркі әліпбиі Оңт. Сібір мен Жетісу жерінде ерте дәуірде, яғни, б.з.д. 1-мыңжылдықтың орта кезінде қалыптасқандығын археол. жаңа деректер мен палеогр. талдаудың нәтижелері дәлелдейді. Бұл көне әліпби Жерорта т. маңындағы алғашқы әліпбилермен генетик. жағынан тікелей байланысты. Демек, ол көне грек әліпбиінің жергілікті түрлерімен, финикия әліпбиінің және оның жалғасы – ертедегі арамей әліпбиімен, сондай-ақ Арабиядағы көне әліпбилермен етене жақын. Көне түркі руна таңбаларының шығу тегі басқа көне әліпбилердің шығу тарихымен тамырлас. Көне түркі әліпбиінің әуел бастағы түпкі негізі б.з.д. 3 – 2-мыңжылдықтағы беймәлім лотогр. немесе әліпбилік жазу болуы ықтимал, ал басқа көне әліпбилермен ішінара ұқсастықтар олардың арғы тегіндегі бастауы бір екендігін көрсетеді. К. т. ж-ның шығу тарихы жалпы әліпбилік жазудың шығу тегімен ұштасады

1) күн және түннің болуы қалай жүзеге асады?

күн мен түн Жер планетасы өзі бір рет айналғанда болады. Күнге қараған бетінде күндіз , ал Күн сәулесі қарамаған жақта түн болады.

2) Жер планетасы Күнді неше рет айналғанда 365 күн өтеді ?

Жер планетасы Күнді бір рет айналғанда 365 күн ,яғни 1 жыл өтеді. Ал егер Күннің төрттен бір бөлігін ғана айналса , бір жыл мезгілі өтеді.

3)Жыл мезгілдері Жер планетасы Күнді айналу барысында қалай пайда болады?

Жер планетасында төрт бағыт бар: солтүстік, оңтүстік, батыс, шығыс

Жер планетасы Күнді айналғанда жаңағы төрт бағыттың әрқайсысына жеткенде сол арқылы жыл мезгілдері кезек - кезек ауысып отырады.

Объяснение: