Үндестік заңы дегеніміз – сөз ішіндегі дыбыстардың бір-бірімен үндесіп,біркелкі болып қолданылуы.Үндестік заңының 2 түрі бар:буын үндестігі және дыбыс үндестігі.
1) Буын үндестігі – сөз ішіндегі дауысты дыбыстардың бірыңғай жуан не жіңішке болып үндесуі.Түркі тілдері,оның ішінде қазақ тілі буын үндестігіне негізделеді,яғни қазақтың төл сөздері не бірыңғай жуан не бірыңғай жіңішке болып келеді.
Мынадай сөздерде:
1.қос сөздерде (аман-есен,асты-үсті т.б.)
2.біріккен сөздерде (шекара, ба з,кәсіпорын т.б) буын үндестігі сақталмайды.
Буын үндестігі сөз бен қосымша арасыңда да сақталады,яғни сөзге жалғанатын қосымша сөздің соңғы буынының жуан-жіңішкелігіне қарай жуан не жіңішке жалғанады.Мысалы:тас-қа (тас-ке емес),үй-лер (үй-лар емес),құс-ты (құс-ті емес) т.б.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалармен қатар (-мен,-бен,-пен,-нікі,-дікі,-тікі,-паз,-қор,-қой т.б.),кірме сөздерде де буын үндестігіне бағынбайтын жағдайлар болады (кітап,алгебра,цехтан,рульді т.б.).
2) Дыбыс үндестігі дегеніміз – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ықпал етіп үндесуі.Оның 3 түрі бар: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал.
1.Ілгерінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың алдыңғысының соңғысына әсер етуі.Мысалы:қаш-са (қашша),көзқарас (көзғарас),ақ балық (ақ палық) т.б.
2.Кейінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың соңғысының өзінен бұрынғы дыбысқа әсер етуі.Мысалы:бас+шы (башшы), Есенгелді (Есеңгелді),он бес (ом бес) т.б.
3.Тоғыспалы ықпал – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ілгерінді-кейінді ықпал етіп, екеуінің де өзгеріске ұшырауы.Мысалы:Досжан (Дошшан),Жиенқұл (Жиеңғұл),тас жол (ташшол) т.б.
әрбір өнертабыста кемшіліктер бар, компьютер ерекшелік емес. әрине, ол біздің көзімізге,сондай-ақ арқа сүйеуімізге зиян келтіреді, өйткені компьютердің артында дұрыс емес күйде отыр . интернетті бөлек құраушы ретінде қарастыруға болады, өйткені көптеген жағымсыз ақпарат бар.
бірақ компьютердің артықшылықтары әлдеқайда көп. мен ересектерге арналған көптеген бағдарламалар. көптеген салалар компьютермен тығыз байланысты. дәл есептеулер , графиктер, кестелер-бәрі компьютер арқылы оңай. ол көп жағдайда ң өмірін жеңілдетеді.
менің ойымша,компьютер ға үлкен пайда әкеледі, онсыз біздің өміріміз басқаша болды.
перевод:
что нам приносит компьютер: вред или пользу?
в каждом изобретении есть недостатки,компьютер не исключение. конечно, он приносит вред нашим глазам, а также осанке,ведь сами того не замечая, люди сидят за компьютер в неправильном положении . можно рассмотреть интернет,как отдельную составляющую, ведь там есть много нежелательной информации.
но плюсов у компьютера намного больше. огромное количество программ для детей и взрослых. многие сферы тесно связаны с компьютером. точные подсчеты,графики , таблицы-все легко сделать с компьютера. он во многом жизнь людям.
я считаю,что компьютер приносит огромную пользу людям, без него наша жизнь была иной.
Үндестік заңы дегеніміз – сөз ішіндегі дыбыстардың бір-бірімен үндесіп,біркелкі болып қолданылуы.Үндестік заңының 2 түрі бар:буын үндестігі және дыбыс үндестігі.
1) Буын үндестігі – сөз ішіндегі дауысты дыбыстардың бірыңғай жуан не жіңішке болып үндесуі.Түркі тілдері,оның ішінде қазақ тілі буын үндестігіне негізделеді,яғни қазақтың төл сөздері не бірыңғай жуан не бірыңғай жіңішке болып келеді.
Мынадай сөздерде:
1.қос сөздерде (аман-есен,асты-үсті т.б.)
2.біріккен сөздерде (шекара, ба з,кәсіпорын т.б) буын үндестігі сақталмайды.
Буын үндестігі сөз бен қосымша арасыңда да сақталады,яғни сөзге жалғанатын қосымша сөздің соңғы буынының жуан-жіңішкелігіне қарай жуан не жіңішке жалғанады.Мысалы:тас-қа (тас-ке емес),үй-лер (үй-лар емес),құс-ты (құс-ті емес) т.б.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалармен қатар (-мен,-бен,-пен,-нікі,-дікі,-тікі,-паз,-қор,-қой т.б.),кірме сөздерде де буын үндестігіне бағынбайтын жағдайлар болады (кітап,алгебра,цехтан,рульді т.б.).
2) Дыбыс үндестігі дегеніміз – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ықпал етіп үндесуі.Оның 3 түрі бар: ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал.
1.Ілгерінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың алдыңғысының соңғысына әсер етуі.Мысалы:қаш-са (қашша),көзқарас (көзғарас),ақ балық (ақ палық) т.б.
2.Кейінді ықпал – қатар келген екі дыбыстың соңғысының өзінен бұрынғы дыбысқа әсер етуі.Мысалы:бас+шы (башшы), Есенгелді (Есеңгелді),он бес (ом бес) т.б.
3.Тоғыспалы ықпал – қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ілгерінді-кейінді ықпал етіп, екеуінің де өзгеріске ұшырауы.Мысалы:Досжан (Дошшан),Жиенқұл (Жиеңғұл),тас жол (ташшол) т.б.
компьютер бізге не әкеледі: зиян немесе пайда?
әрбір өнертабыста кемшіліктер бар, компьютер ерекшелік емес. әрине, ол біздің көзімізге,сондай-ақ арқа сүйеуімізге зиян келтіреді, өйткені компьютердің артында дұрыс емес күйде отыр . интернетті бөлек құраушы ретінде қарастыруға болады, өйткені көптеген жағымсыз ақпарат бар.
бірақ компьютердің артықшылықтары әлдеқайда көп. мен ересектерге арналған көптеген бағдарламалар. көптеген салалар компьютермен тығыз байланысты. дәл есептеулер , графиктер, кестелер-бәрі компьютер арқылы оңай. ол көп жағдайда ң өмірін жеңілдетеді.
менің ойымша,компьютер ға үлкен пайда әкеледі, онсыз біздің өміріміз басқаша болды.
перевод:
что нам приносит компьютер: вред или пользу?
в каждом изобретении есть недостатки,компьютер не исключение. конечно, он приносит вред нашим глазам, а также осанке,ведь сами того не замечая, люди сидят за компьютер в неправильном положении . можно рассмотреть интернет,как отдельную составляющую, ведь там есть много нежелательной информации.
но плюсов у компьютера намного больше. огромное количество программ для детей и взрослых. многие сферы тесно связаны с компьютером. точные подсчеты,графики , таблицы-все легко сделать с компьютера. он во многом жизнь людям.
я считаю,что компьютер приносит огромную пользу людям, без него наша жизнь была иной.