ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ
1-тапсырма. «Зергерлік бұйымның суреті» ойыны. Мәтіндегі айтылған
зергерлік бұйымдарды көзіңе елестет. Өзің зергерлік бұйымның
суретін сал. Суретті салып біткен соң бұйымның атауын жаз. Қол
қойып, серігіңе тарту ет. Ол суретке баға берсін.
Диалогте «Құрметті», «Өтінемін», «Алғысым шексіз!», «Қандай әдемі!», «Өте
жақсы!», «Өте қуаныштымын!», «Рақмет!» Т.С.С. ұлттық сөз әдебі, этикеттік сөз
орамдарын қолданыңдар.
Зар заман толғауына пікір
Объяснение:
Зар заман Шортанбай Қанайулының шығармасы .Бұл Зар заман кезеңі туралы жазылған толау болып саналады ,Ал зар заман дегеніміз не
Зар заман дегеніміз -Қазақ әдебиетіндегі кезең атауы. Аталған кезең Ресей империясының отарлау саясаты салдарынан Қазақ хандығындағы бұрынғы ел басқару жүйесінің жойылып, халықтың саяси, экономикалық және рухани езгіге ұшыраған тарихи уақытты сипаттайды. Алғаш Шортанбай Қанайұлы осы кезеңнің ауыртпалықтары туралы “Зар заман” атты зарлы толғау шығарып, ол ел ішінде кең таралды. Бұдан кейін басқа да ақындар осы тақырыпқа көптеген өлең-жырлар шығарды. Оларды қазақ әдебиетінзе "Зар Заман ақындары" деп атайды .Шығармада сол замандағы әділетсіздіктер туралы айтылған
Зар заман, зар заман,
Зарлап өткен бір заман.
Сөздің басы — бисмілла,
Біз айталық, сіз тыңда
Мұсылманның тарихын:
Төрт аяқты хайуан —
Бұ дүниенің жарығы.
Бағасы кеткен жігіттің
Бетінен алар зайыбы.
Бір алладан басқаның
Көпті қылған айыбы.
Кесапаттың кесірі
Келе ме деп керт басқа,
Сол себептен қорқамын!
Әуелгі қорлар зор болды,
Сондай зорлар қор болды,
Әуелгі барлар жоқ болды,
Сондай жоқтар тоқ болды,
Жөн білмеген жамандар
Ел билеген бек болды,
Көтере алмай билігін,
Ұласқан үлкен кек болды,
Ниетіне қазақтың
Тым - ақ тәуір еп болды —
Заманақыр болар деп,
Сол себептен қорқамын!
Қыс көбейді — жаз аз боп,
Бай таусылды — мал аз боп,
Ағайыны көре алмай,
Атаға бала араз боп.
Әр нәрсенің болжалы
Келе жатыр жақындап.
Ағашты тауға үй салып,
Алды кәпір ақында,
Елді еркіне қоймады
Буыршындай тақымдап.
Дуан басы, болыс тұр
Кәпірдің сөзін мақұлдап,
Бейшараның пұлы жоқ,
Қорыққаннан қақылдап.
Жарысқа кірген жақсылар,
Аша алмассың көзің деп,
Сол себепті қорқамын!
Елге егін жайылды,
Байға қоңсы жоламас.
Алдап-арбап жүрем деп,
Өз тілегін тілемес.
Арам сулы балаға
Атаның сөзі ұнамас.
Заманақыр боларда
Алуан-алуан жан шықты,
Қайыры жоқ бай шықты.
Сауып ішер сүті жоқ,
Мініп көрер күші жоқ,
Ақша деген мал шықты.
Жарлы - кедей жоқ десек,
Қорлықпенен күн өтер.
Таңда махшар күн туса,
Таразыны аударар
Жаһаннам деген дозақта.
Шайтан болар жолдасы,
Құбыласын білмей құл,
Сонда тартар жазасын.
Кешірмейді құдайым
Бес намаздың қазасын.
Құрт-құмырсқа жиылып,
Сонда алады мазасын.
Жаһаннамның белгісі —
Жалғанға болар расың.
Мұқым қылмай құдайым
Ол залымның тау басып.
Сақта құдай солардан,
Сол себепті қорқамын!
Байлар ұрлық қылады,
Көзіне малы көрінбей,
Билер жейді параны
Сақтап қойған сүрін.
Заманың сенің құбылды
Текеметтің түріндей.
Ойлағаны жамандық,
Жарадан аққан іркіл.
Жеті жұрт кеткен қожадан,
Сен тұрмайсың бүлінбей.
Қазақ ұлы жиылып,
Құдайыңа сыйынып,
Қондыгерге хат жазып,
Кешіктірмей дат жазып,
Өлместің де қамын қыл,
Басың сотқа ілінбей.
* * *
Егемен Қазақстан осы сөздерді естігенде менің ойыма алтын күндей елтаңбамыз,көгімізде желбіреген көк байрағымыз,аспанымызда әуелеген әнұранымыз есіме түседі. Біз дәл осындай тәуелсіз елдің болашағымыз.Біздің еліміз жылдан-жылға дамып, көркейіп, көптеген жеткістіктерге аз ғана жылдар ішінде қол жеткізіп келеді. Олардың барлығын тізбектеп айту мүмкін емес. Атап айтар болсақ,еліміздің қол жеткізген жетістіктернің бірден-бірі Елордамыз Астана.Олай айтуымыздың себебі, аз ғана жылдар ішінде Астанамыз бой көтерді. Қазіргі Астанамыз болашақтың,жастардың арман қаласы.Еліміздің көгілдір туы желбіреген тәуелсіздігіміздің ордасы. Ғасырлар бойы ата-бабларымыз арман еткен, бас-аяғы төрт-бес жылда бой көтерген Астана тарихта болған емес. Елорадамыз Астана жайлы өз ойымды жүрек жарды өлеңіммен аяқтағым келеді:
Армандар сүйреді алға әрқашанда,
Тек арман мені артқа тарта салма,
Менің де таңғажайып ертеңім бар.
Қазақта Астанадай қала барда.