ЖАЗЫЛЫМ тапсырма.
5
Мен «16 желтоқсан
Тәуелсіздік күні» деген тақырыпта шығарма жаздым.
Шығармамда Қазақстанның тәуелсіздік алған күні, еліміздің тәуелсіздігін
мойындаған елдер туралы жаздым. Еліміздің мемлекеттік рәміздері, бүгінгі
таңдағы Қазақстан жайлы жаздым. Шығармамда
15 сөйлем жаздым,
Ол қандай сөйлемдер жазды деп ойлайсың? Жазып көр.

Қаз дауысты Қазыбек би, Қазыбек Келдібекұлы – қазақ халқының XVII – XVIII-ғасырлардағы ұлы үш биінің бірі, көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері. Орта жүз арғын тайпасының қаракесек руына кіретін болатқожа атасынан шыққан ол 1667 жылы Сыр бойында дүниеге келген. Арғы аталары Шаншар абыз, Бұлбұл, өз әкесі Келдібек — есімдері елге белгілі әділ билер болған.Қаз дауысты Қазыбектің оқыған жерлері, алған білімі туралы нақты дерек жоқ. Дегенмен, ел аузындағы әңгіме, аңыздар мен биден жеткен шешендік сөздер оның өз заманында білімді де жетелі, халықтың ауыз әдебиеті мен салт-дәстүр, рәміздерін, ата жолы заңдарын мейлінше мол меңгерген, озық ойлы, әділ де көреген, батыл да батыр адам болғандығын айқын аңғартады. Әділдігі мен алғырлығы үшін Тәуке хан Қазыбекті Орта жүздің Бас биі еткен. Би Әз Тәукенің тұсында хан кеңесінің белді мүшелерінің бірі болса, Сәмеке, Әбілмәмбет, Абылай ел билеген кезеңдерде де мемлекет басқару ісіне жиі араласып, ішкі-сыртқы саясатта ақыл-кеңестер беріп отырған.[1]Бидің жастық шағы мен бүкіл саналы өмірі қазақ елінің өз ішінде рулық-тайпалық алауыздықтар мен хандық билікке таластың неғұрлым өршіген, көрші мемлекеттердің көз тігуі жиілеп, Жоңғар шапқыншылығы үдей түскен кезеңге тап келді. Ел аузындағы аңыз-әңгімелерге қарағанда, ол Тәуке ханның белгілі би-батырлары бастаған елшілігіне ілесіп алғаш рет қалмақ қоңтайшысы Цэван Рабданға барғанында 14 жаста екен. Қылышынан қан тамған қаһарлы қалмақ ханының алдында қазақ билері жасқаншақтық танытып, күмілжіңкіреп қалған сәтте жасөспірім Қазыбек: “Дат, тақсыр!” деп жұлқынып алға шығады да:“Қазақ деген мал баққан елміз, ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз. Елімізден құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау ба деп найзасына жылқының қылын таққан елміз. Дұшпан басынбаған елміз, басымыздан сөз асырмаған елміз. Досымызды сақтай білген елміз, дәм-тұзын ақтай білген елміз. Бірақ асқақтаған хан болса – хан ордасын таптай білген елміз. Атадан ұл туса – құл боламын деп тумайды, анадан қыз туса – күң боламын деп тумайды, ұл мен қызын жатқа құл мен күң етіп отыра алмайтын елміз. Сен темір болсаң, біз көмірміз – еріткелі келгенбіз, қазақ-қалмақ баласын теліткелі келгенбіз. Танымайтын жат елге — танысқалы келгенбіз, танысуға көнбесең – шабысқалы келгенбіз. Сен қабылан болсаң, мен арыстан – алысқалы келгенбіз, тұтқыр сары желіммен жабысқалы келгенбіз. Бітім берсең – жөніңді айт, бермесең – тұрысатын жеріңді айт!” – депті.

Казахский

Русский

Muqağalï — lïrïk aqın. Adam janınıñ, tabïğat jüreginiñ jırşısı. Twıp, ösken jeri – Alataw men Qarasazdı köp jırlağan. Xalıq arasında tarağan äni köp. Olar: «Esiñe meni alğaysıñ», «Quttıqtaymın, mama, twğan küniñmen!», «Toqta, balam!», «Sarjaylaw» t. b. Birde Nurğïsa Tilendïev Muqağalïmen birge aqınnıñ awılı — Qarasazğa demalwğa baradı. Ekewi jaylawdıñ törinde otıradı. Jaylaw tabïğatınıñ sulwlığına tänti bolğan kompozïtor: «Nege mına jasıl jaylaw twralı än şırqamasqa! «Nağız Sarjaylaw» — mına jatqan Şalködeniñ tösi emes pe!?» — deydi. Sol jerde Muqağalï Sarjaylawğa arnap öleñ jazadı.

Мукагали - лирический поэт. Певец человеческой души, сердца природы. Он родился и вырос в Алатау и Карасазе. Есть много популярных песен. Это: «Вспомни меня», «Поздравляю, мама, с днем рождения!», «Стой, малыш!», «Саржайлау» и др. б. Однажды Нургиса Тлендиев и Мукагали уехали отдыхать в село поэта - Карасаз. Оба сидят летом. Восхищаясь красотой жайлауской природы, композитор сказал: «Почему бы не спеть об этом зеленом Жайляу! "Разве настоящий Саржайлау не грудь лежащего Шалкоде?" - говорит. Там Мукагали написал стихотворение, посвященное Саржайлау.