Жоғарыда берілген ақпараттарды пайдаланып, хронологиялық кесте құрыңдар. Қожа Ахмет Ясауи кесенесі – ортағасырлық сәулет өнері ескерткіші. Түркістан 1396–1399 жылдары Әмір Те мірдің бұйрығымен Қожа Ахмет Ясауи қабірінің басы на тұрғы зылған. Көптеген жазба деректерге қарағанда, болашақ құрылыстың жобасын жасауда Әмір Темірдің өзі қатысып, негізгі өл шем дер ді анықтаған көрінеді. Бүкіл құрылыстың мағыналық кіндігі – Қожа Ахмет Ясауи құлпытасы. ХІХ ғасырдың соңына қарай кесене тарихи-мәдени мұра ретінде ғылыми тұрғыдан зерттеле бастады. 1978 жылы Қожа Ахмет Ясауи республикалық мұражайы ашылды. 1989 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі мен «Әзі рет Сұлтан қорық-мұража йы» ұйымдастырылды. Түркия елімен арадағы келісім бойынша жүргізілген ғи маратты қалпына келтіру жұмыстары 2000 ж лы аяқталды. 2003 жылы маусым да Париж де өткен ЮНЕСКО-ның 27-сессиясында ке - сене дүние жүзілік мәдени мұралар тізіміне енгізілді
Қазақтар осы мейрам түртіндімен көктемнің жаңала-, мерейтойдың көңілдің, құнардың және достықтың болып табылады. В ескілікті дейін Наурыза кірісінің адамдар өзінің үйін және шаруашылықты, в абырой мейрамның тал-шыбықты, гүлдерді жамап-жасқады тік-. Санал-, не Наурыз дейін тазаға деген кірсеНаурыз мейрамы — праздник весеннего обновления в Казахстане. Он возник у народов Востока задолго до принятия мусульманства, поэтому лишен религиозной обрядности и направленности. По восточному календарю Наурыз - начало нового года, совпадает с днем весеннего равноденствия.
Для казахов этот праздник является символом весеннего обновления, торжества любви, плодородия и дружбы. В старину до прихода Наурыза люди приводили свои дома и хозяйство в порядок, в честь праздника сажали деревья, цветы. Считалось, что если Наурыз входит в чистый дом к хорошему хозяину, то болезни, неудачи, невзгоды обходят его стороной.
«Наурыз» означает «рождение весны». Это наиболее важный и древний фестиваль восточных народов. Собственно говоря, это Новый Год согласно древнему восточному календарю. У него есть и другое название, Улыс Куны («Первый день Нового Года») или Улыстын Улы Куны («Великий день народа»). Считается, что щедрое празднование праздника Наурыз принесет в дом изобилие и успех на целый год. Эти убеждения объясняют изобилие праздничных ритуалов и обычаев.
С приходом праздника казахи одеваются в праздничные одежды, ходят друг к другу в гости и обмениваются поздравлениями и пожеланиями благополучия в наступающем году.
Празднования сопровождаются повсеместным весельем, играми, лошадиными скачками и другими увеселениями. Главным ритуальным блюдом этого праздника является наурыз-коже, который должен состоять из 7 ингредиентов, символизирующих 7 элементов жизни: вода, мясо, соль, жир, мука, злаки (рис, кукуруза или пшеница) и молоко. Эти ингредиенты символизируют радость, удачу, мудрость, здоровье, благосостояние, скорость, рост и божественную защиту.
Когда казахи празднуют Наурыз, наличие цифры «7» является обязательным — она заключает в себе 7 дней недели - временные единицы бесконечности вселенной: напротив аксакала (белобородый, старик) должны быть поставлены 7 чаш с наурыз-коже. Каждый должен посетить 7 домов и пригласить 7 гостей.
«Коктем Туды» («С рождением весны») — так казахи поздравляют друг друга на улицах, в парках, скверах и на стадионах с праздником Наурыз. Тысячи людей наблюдают за острыми соревнованиями слова акынов, за состязаниями в национальных видах спорта — казахша курес, тогуз кумалак, лошадиные скачки (Кыз-Куу и байга). Разнообразные представления и театральные сценки, представляющие национальные традиции и ритуалы, привлекают людей и учат их уважать свою культуру и родную землю, стремиться к сохранению мира и взаимопонимания между различными национальностями Казахстана.
Ближе к вечеру начинается айтыс — словесное состязание акынов в сопровождении домбры. В нем могут участвовать мужчины и женщины, пожилые и молодые. Продолжается айтыс до рассвета. Побеждает тот, кто лучше прославлял Добро!
В разгар праздника молодежь собирается у качелей — алтыбакан. Все поют песни, танцуют, веселятся и играют в национальные игры.
В Казахстане Наурыз не праздновался всенародно с 1926 года по 1988 год. С 2001 года Наурыз объявлен государственным праздником, а с 2009 года праздник отмечается 3 дня подряд, начиная с 21 марта. Эти три дня в Казахстане объявлены нерабочими.
Жұмыс тақырыбының өзектілігі ертеде жазу өнері болмағандықтан қазақ халқының әдебиетінің негізгі бір саласы ретінде айтыс өнері туды. Айтыс – қазақтың халық ауыз әдебиетінің әлеуметтік жүгі мол, кең өрісті үлкен бір саласы. Ол суырып салып айтатын тапқырлық, өткірлік мазмұныменде дараланады. Осындай әлеуметтік мәні зор бір алуан айтыстарды сол екздегі ел өмірінің көркем шежіресі деугеде болар еді.
«Айтыс» - қазақтың байырғы төл сөзі, ежелден айтысу, сөз жарысы, өнер бәсекесі ұғымында қолданып келген. Бізде екі адамның бетпе – бет келіп өнер жарыстырып бәсекеге түсуі сөз арқылы да, белгілі бір аспапта кезектесіп күй тартысу менде, қолма - қол шығарып айтылатын өлеңмен болуыда мүмкін. Мұның бәрі «қиыннан қиыстыратын» кәнігі шеберлік, алғырлық пен тапқырлықты керек етеді. Ерте заманнан ақ «өнер алды қызыл тіл» деп сөз қадірін қадір тұтып қазақ халқы жалпы әдеби мұраға, оның ішінде айшықты сөз өрнегі ақындар айтысына ерекше мән беріп, соны өзінін рухани өмірінін жарқын көрінісі ретінде ұрпақтан – ұрпаққа жалғастырып отырған. Ақындар айтысының бәрі дерлік жұрт бас қосқан ойын – сауық, үлкен жиын, ас – тойларда өтетін болған. Шаршы топта бәсеке сайысына түскен екі ақынның сөзін сарапқа салып, әділ төрелік айтушы да көпшілік, сөз мәнісін білетін көшелі би, абыройлы ақсақалдар. Сол себепті екі жақ тапқырлық пен тауып айтқан уәжді де аталы сөзін мойындамауға немесе билікті көрер көзге бұрып айтуға ешбір қақы жоқ. Екі жақта «сөз тапқанға қолқа жоқ», «аталы сөзге арсыз жауап қайтарады» деген ұлағатты птинципті ұстанады.
Айтыс – көшпелі өмір кешкен елдердің бәріне тән өнер, бірақ ол бірінде аз, енді бірінде мейлінше ол дамыған. Бұл кездегі жазу – сызудың жоқтығынан, ауызекі дәстүрінің мейлінше кең етек алуыннан туған қажеттілік еді. Айталық, өмір салты мен әдет – ғұрып, салт – санасы бізбен егіз кешегі көшпелі қырғыз, қарақалпақ алтай елдерінде де айтыс өнері болған, алайда бұл жаныр оларда дәл біздегідей жетіліп, кемелдене қоймаған.
«Айтыс жанрының XVIII ғасырда даму қалыптасу ерекшелгі деген тақырыпта таңдау себебім күні бүгінге дейінтөл әдибетіміздің төрінен орын алып келе жатқан ұлы өнерге деген басты қызығушылығым себеп болды. Бұл тақырыпқа қалам тартып өз көзқарасын айтып өтпеген жазушы немесе ақын кемде – кемшығар. Өз жұмысымды жазу барысымда Х. Сүйіншәлиев, С. Мұқанов, М. Әуезов, Е. Ысмайылов, Жармұқанмедов, М. Ғабдуллин, А. Байтұрсынов,М. Мағауин,Р. Бердібаев, Қ. Жұмалиев, Ғ.Мүсірепов, сынды т.б. көптеген ғалымдардың еңбектері мен танысып шықтым.
Жұмыстың мақсаты айтыс жанрының XVIII ғасырдағы дамуы қалыптасуы кейінгі дәуірдегі айтыстың кемелдене түсуіндегі алатын орны оның түрлеріне тоқталу. Жұмыстың басты міндеті айтыстың ешқашанда ұлт тарихынан өшпейтін өміршең өмір екендігін таныту. Бұл тақырыпты зерттей келе айтыс өнерінің сонау ерте заманнан бері етек алып келе жатқанына көзім жетті. Көне ислам дәуірі әдебиетінің кезінде –ақ ақындық өнер біртіндеп дамып қалыптаса бастаған. Сөзімді дәлелді болуы үшін сол кездегі өмір сүрген Әбу Насыр Әл –Фараби, Махмуд Қашқари, Жүсіп Баласағұн, Сүлеймен Бақырғани сияқты аты әлемге мәшһүр ойшылдардың шығармаларымен қалыптасып өзіндік даму жолына түсті. Әл - Фараби өзінің өлең кітабында