Қазақтың ең орныққан, маңызды қағидасының бірі осы – үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсету. Ұрпақтарға ең үлкен тәрбиені де осы бір ауыз сөзбен бойына сіңірген.
Үңілсек, бұл сөзде үлкен философия жатқан сияқты. Өзімізден үлкенді құрметтесек, өзімізден кішіге иіліп ізет көрсетсек, адамзатты сыйлаған, бәрімен жақсы қарым-қатынаста болмаймыз ба? Ал күллі адамзатты сыйласаң, өзің де сыйлы боласың, құрметке бөленесің.
Қазақта отбасының әр мүшесінің өз орны бар. Шектен шығып бара жатқан кісіні «Өз орныңды біл!» деген бір ғана сөзбен тоқтатқан. Балалары ата-әжесін, әке-шешесін құрметтейді, олар айтқан сөзге тоқтайды. Аға-әпкелері іні-қарындастарына қамқор болады, келіндер үлкенге тік қарамай, даусын бәсеңдетіп сөйлейді. Дастархан басында отырғанда да осы қағида сақталады. Үлкендер–төрде, олардың жанын ала бере, оң жағында қыздар, сол жағында ұлдары, одан төменірек балалар, келіндер жайғасады. Төр – құрметті орын. Сондықтан да онда құрметті кісілер отырады.
Бұрынғы уақыттарда ауылдағы, ру ішіндегі не ел арасындағы дау-дамайды да үлкендер шешетін болған. Ақсақалдар отырысында шешілген байламға екі жақ та тоқтаған. Оған қарсы шықпаған. Қазіргі соттың үкімінен де артық бағаланған десек қателеспеспіз.
Кішілер үлкенге құрмет көрсетеді. Ол құрмет өмірдің әр алуан кездерінде әр түрлі формада жүзеге асады. Кішкентайында үлкеннің жолын кеспейді, оларға әрдайым сіз деп сөйлейді, тіл қайтармай, айтқанын бұлжытпай орындайды. «Сен демек қиын емес пе, бұрынғы туған үлкенге?!» деп Шортанбай Қанайұлы қазақтың танымын көрсетеді. Басқа қарсылықтарды былай қойғанда, тек «сен» деп сөйлеудің өзін өте оғаш санаған. Бала кезінен-ақ қонақты күтіп ап, олардың қолына су құйып қызмет жасау үйдің кіші балаларының еншісінде болған. Есесіне үлкендер оларға ризашылығын батасымен, мейіз-өрік, тәттісімен білдіретін болған.
қабдуәлиев сырым әсетұлы, шығыс-қазақстан облысы, ұлан ауданы, қ. қайсенов атындағы кенті, р.мәрсеков атындағы орта мектебінің 9-сынып оқұшысы
армансыз -қанатсыз құспен тең. әр ң жан дүниесінде орын алған арманы, мақсаты болады. арманы бірге өседі деп ойлаймын. менің де кішкентай кезімнен өз ойлаған мақсатым, армандаған арманым бар. ол – бокстан әлем чемпионы болу. қазақ халқының спорт өнерінің кішкентай болса да өзіндік үлес қосу. мен теледидардан спорт туралы бағдарламаларды жиі көріп, спортшылар туралы жазылған кітаптарды оқимын. шығармамның барысында да мен спорт туралы біраз айта кеткім келеді.
бірінші байлық - денсаулық, денсаулық ң ең қымбат дүниесі. сондықтан біз денсаулығымызды нығайту үшін спортпен айналысуымыз керек. спорт - мәдениет. спорт - қозғалыс. спорт - күрес. спорт әр ң өмірінде орын алып жатыр. спорттың ға берер пайдасы өте көп. спорт - денсаулық кепілі. спорт — денсаулықты түзеу ғана емес, жас ұрпақты тәрбиелеу, салауатты өмір салтын ұстануға баулу мектебі де. спортпен айналысқан ң денсаулығы мықты, өзі болады. біздің ата - “тәні саудың – жаны сау” - деп бекер айтпаған. спорттың қай түрімен айналысу ң қабілетіне байланысты болады. денсаулық пен өмірді үшін кем дегенде спорттың 33 түрінен жаттығу жасау керек екен. елбасымыз нұрсұлтан әбішұлы назарбаев өзінің бағдарламасында халықты салауатты өмір салтына ынталандыруды басым бағыттың бірі ретінде атап көрсетті.
спорттың сан алуан түрі бар. футбол ойнауда, шаңғы тебуде, гимнастикамен айналысуда тағы басқа спорт түрлері де спортпен айналысуға жатады. тіпті, қар күреу, ағаш жару секілді үй шаруасын атқаруда спортпен шұғылданғандай пайда болады. ал қыздардың үй сыпырып, терезе сүртіп ыдыс-аяқ жуғаны, денсаулығына пайдалы мұның бәрі қимыл қозғалысқа салауатты өмір салты үшін маңызды екенін көрсетеді. қарапайым ғана жүгіру мен жүру немесе баспалдақпен жоғары - төмен түсудің өзі спорт. спорт біздің серігіміз – жанымызға дауа, қолымызға күш. қимыл менен қозғалыс, сергітіп көңілін жадыратады, денсаулығын жақсартып, қабілетін өсіріп, үнемі бір формада болып, ң мінез - құлқын қалыптастырады екен. әр спорттың өзіндік заңы мен тарихы бар екен. біздің елімізде де спорт түрлері жақсы ған. біздің ұстаздарымыз айтып, кітаптан оқып біліуіміз бойынша қазақ халқының спорт саласының өзіндік үлес қосқан спорт майталмандары, қазақтың спорт жұлдыздары қажымұқан, шолақ аталарымыз бастап спортқа сара жол салып кеткен. осы аталарымыздың жолын жалғап жақсылық үшкемпіров, еуропа чемпиондары – серік қонақбаев, серік нұрқазов сияқты спортшы ағаларамыз жалғастырса, еліміз тәуелсіздік алғаннан кейінде қанша спортшыларымыз қазақ халқының көк туын желбіретіп, қазақ атын әлемге паш етті. атап айтсам, біздің мақтаныштарымыз қазақстаннан шыққан тұңғыш олимпиада чемпионы – василий жиров, қазақ жігіттері арасынан шыққан дүние жүзінің алғашқы чемпионы – болат жұмаділов, олимпиада чемпиондары – бекзат саттарханов, ермахан ибрайымов, бақтияр артаев, бақыт сәрсекбаев, лондон олимпиада жүлдегерлері: александр винокуров, серік сәпиев, илья ильин, мая манеза, зульфия чиншанло, светлана подобедова, әділбек ниязымбетов, ақжүрек таңатаров, даниял гаджиев, гузель манюрова, иван дидчко, марина вольнова, жерлесіміз ольга рыпакова тағы басқа да спортшыларымызды айтуға болады. биылғы жылы бразилияның рио-де-жанейро қаласында төрткүл дүниені дүркіреткен дүбірлі дода - xxxi жазғы олимпиада ойындарына қазақстан атынан үкілеп жіберілген ұлттық құрама ел үмітін ақтап, 200-ден астам мемлекет ішінен жалпы есепте 22 - орынға ие болды. қазақстан қоржынында 3 алтын, 5 күміс, 9 қола медаль бар. біздің құрамада бокстан данияр елеусінов, әділбек ниязымбетов, василий левит, иван дычко, дариға шәкімова болды. осылайша қазақ боксының үлкен қарқын алып, былғары қолғап шеберлеріміз барша халқымызды өз жеңістерімен қуантып жүр. менде осы кісілердің ерліктерін көріп, естіп спортқа деген құлшынысым арта түсті. мен таңдаған спорт түрі - бокс. бокс - өзіндік тарихы мен қыры, сыры көп спорт түрі. мен алдымен боксқа келмес бұрын оның тарихымен танысып алғанды жөн көрдім.
бокс ерте грек елi — тығыз байланысты. аңыздарға сенсек, ол кезеңдегi ең танымал «қолғап иесi» — тезей болған көрiнедi. қазақстанда бокстың алғашқы мектебін 20 ғасырдың 30-жылдары алматыда шоқыр бөлтекұлы ашты. бокс (ағылшынша box – қорап) – арнайы жұмсақ қолғаппен белгілі бір ереже бойынша жекпе-жек күш сынасатын спорт түрі. жекпе-жекке шыққан екі ойыншы қарсыласының денесінің белгілі бір жеріне дәл соққы беруді көздейді. жекпе-жек қабырғалары ұзындығы 5-тен 6 метрге дейін болатын және 4 қатар канатпен шектелген алаң — рингте өтеді. жеңіс көп ұпай еншілеген боксшыға, нокаутпен ұтқанға, қарсыласы пәрменсіз болып жекпе-жекті -
Қазақтың ең орныққан, маңызды қағидасының бірі осы – үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсету. Ұрпақтарға ең үлкен тәрбиені де осы бір ауыз сөзбен бойына сіңірген.
Үңілсек, бұл сөзде үлкен философия жатқан сияқты. Өзімізден үлкенді құрметтесек, өзімізден кішіге иіліп ізет көрсетсек, адамзатты сыйлаған, бәрімен жақсы қарым-қатынаста болмаймыз ба? Ал күллі адамзатты сыйласаң, өзің де сыйлы боласың, құрметке бөленесің.
Қазақта отбасының әр мүшесінің өз орны бар. Шектен шығып бара жатқан кісіні «Өз орныңды біл!» деген бір ғана сөзбен тоқтатқан. Балалары ата-әжесін, әке-шешесін құрметтейді, олар айтқан сөзге тоқтайды. Аға-әпкелері іні-қарындастарына қамқор болады, келіндер үлкенге тік қарамай, даусын бәсеңдетіп сөйлейді. Дастархан басында отырғанда да осы қағида сақталады. Үлкендер–төрде, олардың жанын ала бере, оң жағында қыздар, сол жағында ұлдары, одан төменірек балалар, келіндер жайғасады. Төр – құрметті орын. Сондықтан да онда құрметті кісілер отырады.
Бұрынғы уақыттарда ауылдағы, ру ішіндегі не ел арасындағы дау-дамайды да үлкендер шешетін болған. Ақсақалдар отырысында шешілген байламға екі жақ та тоқтаған. Оған қарсы шықпаған. Қазіргі соттың үкімінен де артық бағаланған десек қателеспеспіз.
Кішілер үлкенге құрмет көрсетеді. Ол құрмет өмірдің әр алуан кездерінде әр түрлі формада жүзеге асады. Кішкентайында үлкеннің жолын кеспейді, оларға әрдайым сіз деп сөйлейді, тіл қайтармай, айтқанын бұлжытпай орындайды. «Сен демек қиын емес пе, бұрынғы туған үлкенге?!» деп Шортанбай Қанайұлы қазақтың танымын көрсетеді. Басқа қарсылықтарды былай қойғанда, тек «сен» деп сөйлеудің өзін өте оғаш санаған. Бала кезінен-ақ қонақты күтіп ап, олардың қолына су құйып қызмет жасау үйдің кіші балаларының еншісінде болған. Есесіне үлкендер оларға ризашылығын батасымен, мейіз-өрік, тәттісімен білдіретін болған.
ответ:
менің арманым - олимпиада чемпионы болу
қабдуәлиев сырым әсетұлы, шығыс-қазақстан облысы, ұлан ауданы, қ. қайсенов атындағы кенті, р.мәрсеков атындағы орта мектебінің 9-сынып оқұшысы
армансыз -қанатсыз құспен тең. әр ң жан дүниесінде орын алған арманы, мақсаты болады. арманы бірге өседі деп ойлаймын. менің де кішкентай кезімнен өз ойлаған мақсатым, армандаған арманым бар. ол – бокстан әлем чемпионы болу. қазақ халқының спорт өнерінің кішкентай болса да өзіндік үлес қосу. мен теледидардан спорт туралы бағдарламаларды жиі көріп, спортшылар туралы жазылған кітаптарды оқимын. шығармамның барысында да мен спорт туралы біраз айта кеткім келеді.
бірінші байлық - денсаулық, денсаулық ң ең қымбат дүниесі. сондықтан біз денсаулығымызды нығайту үшін спортпен айналысуымыз керек. спорт - мәдениет. спорт - қозғалыс. спорт - күрес. спорт әр ң өмірінде орын алып жатыр. спорттың ға берер пайдасы өте көп. спорт - денсаулық кепілі. спорт — денсаулықты түзеу ғана емес, жас ұрпақты тәрбиелеу, салауатты өмір салтын ұстануға баулу мектебі де. спортпен айналысқан ң денсаулығы мықты, өзі болады. біздің ата - “тәні саудың – жаны сау” - деп бекер айтпаған. спорттың қай түрімен айналысу ң қабілетіне байланысты болады. денсаулық пен өмірді үшін кем дегенде спорттың 33 түрінен жаттығу жасау керек екен. елбасымыз нұрсұлтан әбішұлы назарбаев өзінің бағдарламасында халықты салауатты өмір салтына ынталандыруды басым бағыттың бірі ретінде атап көрсетті.
спорттың сан алуан түрі бар. футбол ойнауда, шаңғы тебуде, гимнастикамен айналысуда тағы басқа спорт түрлері де спортпен айналысуға жатады. тіпті, қар күреу, ағаш жару секілді үй шаруасын атқаруда спортпен шұғылданғандай пайда болады. ал қыздардың үй сыпырып, терезе сүртіп ыдыс-аяқ жуғаны, денсаулығына пайдалы мұның бәрі қимыл қозғалысқа салауатты өмір салты үшін маңызды екенін көрсетеді. қарапайым ғана жүгіру мен жүру немесе баспалдақпен жоғары - төмен түсудің өзі спорт. спорт біздің серігіміз – жанымызға дауа, қолымызға күш. қимыл менен қозғалыс, сергітіп көңілін жадыратады, денсаулығын жақсартып, қабілетін өсіріп, үнемі бір формада болып, ң мінез - құлқын қалыптастырады екен. әр спорттың өзіндік заңы мен тарихы бар екен. біздің елімізде де спорт түрлері жақсы ған. біздің ұстаздарымыз айтып, кітаптан оқып біліуіміз бойынша қазақ халқының спорт саласының өзіндік үлес қосқан спорт майталмандары, қазақтың спорт жұлдыздары қажымұқан, шолақ аталарымыз бастап спортқа сара жол салып кеткен. осы аталарымыздың жолын жалғап жақсылық үшкемпіров, еуропа чемпиондары – серік қонақбаев, серік нұрқазов сияқты спортшы ағаларамыз жалғастырса, еліміз тәуелсіздік алғаннан кейінде қанша спортшыларымыз қазақ халқының көк туын желбіретіп, қазақ атын әлемге паш етті. атап айтсам, біздің мақтаныштарымыз қазақстаннан шыққан тұңғыш олимпиада чемпионы – василий жиров, қазақ жігіттері арасынан шыққан дүние жүзінің алғашқы чемпионы – болат жұмаділов, олимпиада чемпиондары – бекзат саттарханов, ермахан ибрайымов, бақтияр артаев, бақыт сәрсекбаев, лондон олимпиада жүлдегерлері: александр винокуров, серік сәпиев, илья ильин, мая манеза, зульфия чиншанло, светлана подобедова, әділбек ниязымбетов, ақжүрек таңатаров, даниял гаджиев, гузель манюрова, иван дидчко, марина вольнова, жерлесіміз ольга рыпакова тағы басқа да спортшыларымызды айтуға болады. биылғы жылы бразилияның рио-де-жанейро қаласында төрткүл дүниені дүркіреткен дүбірлі дода - xxxi жазғы олимпиада ойындарына қазақстан атынан үкілеп жіберілген ұлттық құрама ел үмітін ақтап, 200-ден астам мемлекет ішінен жалпы есепте 22 - орынға ие болды. қазақстан қоржынында 3 алтын, 5 күміс, 9 қола медаль бар. біздің құрамада бокстан данияр елеусінов, әділбек ниязымбетов, василий левит, иван дычко, дариға шәкімова болды. осылайша қазақ боксының үлкен қарқын алып, былғары қолғап шеберлеріміз барша халқымызды өз жеңістерімен қуантып жүр. менде осы кісілердің ерліктерін көріп, естіп спортқа деген құлшынысым арта түсті. мен таңдаған спорт түрі - бокс. бокс - өзіндік тарихы мен қыры, сыры көп спорт түрі. мен алдымен боксқа келмес бұрын оның тарихымен танысып алғанды жөн көрдім.
бокс ерте грек елi — тығыз байланысты. аңыздарға сенсек, ол кезеңдегi ең танымал «қолғап иесi» — тезей болған көрiнедi. қазақстанда бокстың алғашқы мектебін 20 ғасырдың 30-жылдары алматыда шоқыр бөлтекұлы ашты. бокс (ағылшынша box – қорап) – арнайы жұмсақ қолғаппен белгілі бір ереже бойынша жекпе-жек күш сынасатын спорт түрі. жекпе-жекке шыққан екі ойыншы қарсыласының денесінің белгілі бір жеріне дәл соққы беруді көздейді. жекпе-жек қабырғалары ұзындығы 5-тен 6 метрге дейін болатын және 4 қатар канатпен шектелген алаң — рингте өтеді. жеңіс көп ұпай еншілеген боксшыға, нокаутпен ұтқанға, қарсыласы пәрменсіз болып жекпе-жекті -