Жуырда бұқаралық ақпарат құралдары Қазақстан халқының саны 18 млн. -ға жуықтағанын және оның 71 пайызының қазақ екенін жазып, сүйіншіледі. Әрине, бұл деңгейге жеткізген шет жұрттан атамекенін аңсап оралған ағайынның үлесі мен бұдан 40-50 жыл бұрынғы алтын құрсақ аналарымыздың алды 12- 14, орташасы 6-8, кемі 4- дүниеге әкелген еңбегі екенін ұмытпағанымыз абзал. Ол кезде «Күміс алқа» иеленген аналардың «Алтын алқа» алғандарға қызыға қарағанын бүгінгі ұрпақ аңыз етіп айтады.Ал 2010 жылдан бері «Алтын алқа» «Күміс алқа» аналарға берілетін болды. Бұл, адамға, өмірдің жалғасы - ұрпаққа деген көзқарастың ғана емес, баланы өмірге әкелу мүмкіндігінің өзгергенін де аңғартар дәлел. Бұған өз кезінде экономикалық, психологиялық, физиологиялық факторлардың да әсер ететіні анық. Отбасындағы бала санының артуына кері ықпал ететін қандай жағдай деп сұрай қалсаңыз, қарапайым халық қаржылық жетіспеушілік пен әлеуметтік мәселелерді көлденең тартады. Оған құндылық атаулының өзгеруін қосатындар да бар. Демографияның алға жылжуына «дертті» кедергі ретінде ажырасудың көптігін мысал ететіндер де жоқ емес. Бұның анық-қанығына көз жеткізуге біздің сөзімізден гөрі, тиісті орындардағы мамандардың демографиялық зерттеулерге сүйенген пікірі дәйектірек болар деп ойлаймыз. a) А мәтіні бойынша. «Баланы өмірге әкелу мүмкіндігінің өзгеруіне не себеп?» деген сұраққа жауап бере отырып, мәтіндегі негізгі ойды анықтаңыз (3-4 сөйлеммен)
Жаңа жыл, жаңа жыл!
Қош келдің тағыда.
Дайындап жаңа жыр-
Біз күттік сағына!
О, алақай! Аяз атай!
Келе жатыр алыстан,
Кел билейік, үйренейік!
Ол келгенше жаңа жыр
Құтты болсын! Құтты болсын!
Құтты болсын Жаңа жыл!
Жүзімізде күлкі ойнап
Қанаттанды жанымыз
Жаңа жылды біз тойлап,
Шаттанамыз бәріміз.
Жаңа жылды қарсы алып,
Барлық бала ән салып,
Ақшақар жүр би билеп
Қол соғады барша жұрт.
Шыршамыз да керемет,
Ойыншықтар тағылған!
Алыс жақтан келіп тұр,
Аяз ата сағынып.
Сағынып көп күткен
Атамыз келеді.
Алақай, алақай!
Көп сыйлық береді.
Көңіліміз жараса,
Ән шырқайық жаңаша.
Ақшақар мен шыршаның
Айналғаны тамаша!
Көрдің бе аяз атаны,
Аппақ екен сақалы.
Аппақ екен мұрты да,
Аппақ екен шапаны.
Қар жауғанда топ бала,
Соқтық келіп ақ қала.
Мұрны сәбіз үп – үшкір,
Көзі көмір қап – қара!
Объяснение:
жайлау – жазғы қоныс. жайлауды суы мол, шөбі шүйгін, маса-сона, шыбын-шіркейі аз жерлерден таңдайды. қазақ елінің дәстүрлі жайлауы сарыарқа атырабы мен орманды, желді өлкелерде, қазақстанның солтүстік-батысында (мұғалжарда), солтүстік-шығысында (алтай, сауыр және тарбағатай өңірінде), оңтүстік-шығысында (жетісу алатауы, іле алатауы және тянь-шань тауының солтүстік атырабында), оңтүстігінде (қаратау өңірінде) болды. қазақстанның әр өңіріндегі жайлауды рулы ел, қала берді жеке ата ұрпақтары пайдаланған. халық қыстаудан көктеуге, көктеуден жайлауға, жайлаудан күзеуге көшіп отырды. жайлау мен қыстау малға тиімді, тіршілікке қолайлы, көшіп-қонуға ыңғайлы жерлерден таңдап алынды. мысалы, жетісу өлкесінде қыстау қаш көлінің оңтүстігіндегі құмды, қамысты аймақта орналасса, жайлаулардың көбі оның солтүстігіндегі таулы атырабында жатты. қазақстан жеріндегі жайлау мен қыстау арасының қашықтығы да әр түрлі болды. мысалы, көшпелі өмір сүрген адай – табын, шөмекей – шекті, бағаналы – руларының маңғыстау түбегінен мұғалжар тауларына, қызылқұмнан торғай даласына, шу өзенінің төмен алабынан ұлытау төңірегіне дейінгі көш жолдарының арақашықтығы 1000 км-ге дейін жететін. ал қазақстанның солтүстік бөлігіндегі жартылай көшпелі қауымның көш жолдары 10 – 20 км-ден 40 – 80 км-ге дейін болды. бұл төңіректегі жайлаулар құдықтар мен көлдердің айналасына орналасты. жетісудағы жайлаулар мен қыстаулардың арасы солтүстіктен оңтүстікке қарай 100 – 200 км-ге жететін. қазақстан жеріндегі жайлаулардың ға да, малға да ең қолайлысы – тау алаптары. солтүстіктегі жазық даладағы жайлауларда мал, негізінен, құдық суынан суарылатындықтан қол еңбегін көп қажет етеді. қазір де малшылар жазғы жайылымды жайлау ретінде пайдаланады, жайлауға көшеді. қой, түйе, сиыр жайлауға шығарылады