Еңсегей Бойлы Ер Есім– Қазақ хандығының билеушісі (1598 – 1645) "Еңсегей бойлы ер Есім" дастаны (1941 жыл, көлемі 7000 жол) дәстүрлі эпикалық жанр арнасында жазылған. Жырдың 1941 ж. Қазанғап Байболұлы жазып шыққан нұсқасы «Еңсегей бойлы ер Есім» деп аталады. Ақын мұны Шәкәрім, Астай имам, Қарамолда, Ботпай Тұрта сияқты ел ішіндегі тарихшы - шежірешілердің нақты жазбаларын пайдалана отырып жазып шыққан. Жырдың алғашқы «Шыңғыс хан», «Тәуекел хан» деп аталатын тараулары Шыңғыстың, Тәуекелдің өмірге келуі және хан тағына көтерілуі туралы аңыз сарындармен басталады да, олардан бергі қазақ хандарының тарихына қысқаша шолу жасайды. Шығарманың бұдан кейінгі тараулары Есім ханның ер жетуі мен жорықтарына, оның заманындағы тарихи оқиғалар мен ел басқару үлгісін баяндауға арналған. Жырдың, әсіресе, деректі тарихи оқиғалар мен нақты адамдар жайынан мағлұмат беретін тұстары аса құнды болып табылады. Онда Әбілғазы хан, Жиембет жырау, Алатау, Сүлеймен, Жақсығұл, Сиқымбай сияқты батырлардың көркем тұлғалары сомдалған. «Еңсегей Бойлы Ер Есім» жырында халқымыздың өмір салты, тұрмыс ғұрыптары, ынтымағы мен жауынгерлік дәстүріне байланысты аса мол материалдар жинақталған. Есім хан туралы өлеңмен жазылған жыр-аңыздар Шығыс Түркістан қазақтарының арасында да ұшырасады. Қ.Байболұлынан жазылып алынған жырдың бұлардан ерекшелігі Тараз, Шымкент, Сайрам, Ташкент, Түркістан Қазығұрт, Бадам, қазіргі ОҚО Төлеби ауданындағы Саңлақ, Сайрамсу, Қасқасу ауылындағы Төрткүл төбе сияқты жерлерде болып өткен сол кездің тарихи оқиғалары мол қамтылуымен дараланады. Одан басқа бұл дастанда Қазығұрт, Сазаната, Сарыайғыр, Балдыберек, Қасқасу, Қоғалы, Бадам, Даңғырашал, Ойрантөбе, Қаратөбе, Дарбаза, Көкібел, Шатыртөбе, Қарлытау, Азат, Тоғыс, Сайрам, Сарыбұлақ, Шутөбе, Қоңыртөбе, Мыңбайыр, Ордақонған, Сауыршы, Қоспа, Нарбай сазы, Өліжұрт, Кішіжұрт, Үлкен Орда, Кіші Орда, Бәйбіше, Зертас, Хантөре, Қорғантас, Мешіттас сияқты географиялық атаулардың этимологиясына жыр тілімен берілген түсініктемелерді көптеп табамыз. Бұрын соңды ешбір тарихи жырларда кездеспейтін 140 адам есімдері мен рулық-тайпалық атауларды, барлығы 256 жалқы есімді кездестіреміз. Дерекке бай болуы қиын поэзиялық шығарма үшін бұл ерекше көрсеткіш. Мұның өзі Қазанғаптың дүниетанымы мен ой өрісінің кеңдігін, есте сақтау қабілетінің мықтылығын көрсететін мысал. Оңтүстіктің Омарбайы” атанған айтулы ақын Омарбай Малқаров 1980 жылы 26 тамызда “Оңтүстік Қазақстан” газетінде жарияланған “Қастерлейміз, жырлаймыз” атты мақаласында: “.." Қазанқап Байболұлы барша құбылысқа тарихтың биігінен қарай білетін дара тұлға" - деп бағалауы да осыдан болса керек. Жалпы дастанда әсірелеу, мадақтау кездескенімен негізгі мазмұны тарихи шындаққа негізделіп жазылған. Аталған жырдың қолжазбасы Орталық ғылыми кітапхананың қолжазбалар қорында сақтаулы. Қазанғап Байболұлының авторлық меншігі. Жырдың шағын үзіндісі «Ана тілі» газетінің 1990 жылғы 31 мамырдағы санында жарияланған.[1]. Бұдан басқа Қазанғап өз өмірінде көлемді 8 шығарма жазған. Оның бәрін дерлік уақытында тиісті орындарға қолжазба күйінде тапсырып отырған. Атап айтсақ: “Орта жүз Дауанасбай Өкірік Найман” дастанын 1934 жылы, “Египет ханы Абдулланың қызы Сайы дастанын 1934 жылы, “Шеризат Күлшат” дастанын 1938 жылы, “Төрт дәруіш” дастанын 1939 жылы, "Орқа-Күлше" дастанын 1939 жылы, “Төле бидің тарихы” дастанын 1941 жылы, “Еңсегей бойлы ер Есім” дастанын 1941 жылы, ал ““Қарсыбай батыр” дастанын 1943 жылы ғылыми орталық кітапхана қорына тапсырған. Әлі де ұрпақтарында жарияланбаған көптеген өлеңі мен тарихи жырлары бар. Қазанғап ақынның қазір де көптеген тарихшы ғалымдардың терең зерттеуін қажет ететін шығармалары жетерлік.
Сюжетообразующей линией трагедии является борьба за власть между царем Борисом Годуновым и беглым монахом Григорием Отрепьевым, выдающим себя за царевича Димитрия.
Главные герои :
Борис Годунов. Автор многогранно раскрывает его образ – как властный и мудрый правитель, любящий муж и отец, Борис наделен многими достоинствами. Опытный политик, одаренный могучей волей, блестящим умом и искренней заботой о своем народе царь, тем не менее, не смог завоевать народную любовь. Народ не смог простить ему убийство царевича, кроме того, политика тотального закрепощения крестьян также была не по душе простому люду. Все царские щедроты и благодеяния воспринимались народом как лицемерные средства задобрить и удержать от мятежа народные массы. По мнению Пушкина, именно отсутствие народной поддержки, любви и уважения было главной причиной трагедии царя Бориса.
Пимен. Кроткий и смиренный старец, монах-летописец Чудова монастыря - один из центральных персонажей трагедии Пушкина, он является единственным свидетелем трагического убийства. Пимен непреднамеренно провоцирует своего келейника Григория на самозванство одним лишь неосторожным упоминанием о равном возрасте Отрепьева и убиенного царевича. При этом он декларирует власть царя, как данную от Бога, и впоследствии призывает народ каяться за грехи царя-детоубийцы.
Григорий Отрепьев. Образ одного из главных героев начинает раскрываться в келье старца Пимена. Страстная натура молодого инока берет верх над его стремлением к уединению в монастырских стенах. Далее Гришка раскрывается и как пылкий влюбленный, и как одержимый жаждой власти молодой человек. В образе Самозванца он заручается поддержкой как бояр, так и польской шляхты, но любовь народа ему завоевать так и не удастся. Вместо приветственных возгласов, новопоставленного царя ожидает народное безмолвие.
Марина Мнишек. Честолюбивая дочь польского воеводы, жена Лжедмитрия, она была готова добиться царской власти любым путем, будучи одинаково безразличной как к страстной любви Самозванца, так и к политическим интересам своего народа.
Князь Шуйский. Яркий представитель боярской оппозиции, участник практически всех политических заговоров. Его роль имеет большой вес и значение в сюжете трагедии. Он первым расследует убийство царевича и дальновидно оценивает последствия вести о Самозванце. Изворотливость, трезвый и холодный расчет – характерные черты поведения этого действующего лица как в отношении царя, так и в отношении его приближенных.
Юродивый. Значительность роли этого персонажа в том, что он позволил себе на площади перед собором Василия Блаженного прилюдно обвинить царя в убийстве маленького царевича. Второе появление в сцене битвы под Кромами ознаменуется плачем Юродивого о судьбе русского народа в грядущее Смутное время.
Еңсегей Бойлы Ер Есім– Қазақ хандығының билеушісі (1598 – 1645) "Еңсегей бойлы ер Есім" дастаны (1941 жыл, көлемі 7000 жол) дәстүрлі эпикалық жанр арнасында жазылған. Жырдың 1941 ж. Қазанғап Байболұлы жазып шыққан нұсқасы «Еңсегей бойлы ер Есім» деп аталады. Ақын мұны Шәкәрім, Астай имам, Қарамолда, Ботпай Тұрта сияқты ел ішіндегі тарихшы - шежірешілердің нақты жазбаларын пайдалана отырып жазып шыққан. Жырдың алғашқы «Шыңғыс хан», «Тәуекел хан» деп аталатын тараулары Шыңғыстың, Тәуекелдің өмірге келуі және хан тағына көтерілуі туралы аңыз сарындармен басталады да, олардан бергі қазақ хандарының тарихына қысқаша шолу жасайды. Шығарманың бұдан кейінгі тараулары Есім ханның ер жетуі мен жорықтарына, оның заманындағы тарихи оқиғалар мен ел басқару үлгісін баяндауға арналған. Жырдың, әсіресе, деректі тарихи оқиғалар мен нақты адамдар жайынан мағлұмат беретін тұстары аса құнды болып табылады. Онда Әбілғазы хан, Жиембет жырау, Алатау, Сүлеймен, Жақсығұл, Сиқымбай сияқты батырлардың көркем тұлғалары сомдалған. «Еңсегей Бойлы Ер Есім» жырында халқымыздың өмір салты, тұрмыс ғұрыптары, ынтымағы мен жауынгерлік дәстүріне байланысты аса мол материалдар жинақталған. Есім хан туралы өлеңмен жазылған жыр-аңыздар Шығыс Түркістан қазақтарының арасында да ұшырасады. Қ.Байболұлынан жазылып алынған жырдың бұлардан ерекшелігі Тараз, Шымкент, Сайрам, Ташкент, Түркістан Қазығұрт, Бадам, қазіргі ОҚО Төлеби ауданындағы Саңлақ, Сайрамсу, Қасқасу ауылындағы Төрткүл төбе сияқты жерлерде болып өткен сол кездің тарихи оқиғалары мол қамтылуымен дараланады. Одан басқа бұл дастанда Қазығұрт, Сазаната, Сарыайғыр, Балдыберек, Қасқасу, Қоғалы, Бадам, Даңғырашал, Ойрантөбе, Қаратөбе, Дарбаза, Көкібел, Шатыртөбе, Қарлытау, Азат, Тоғыс, Сайрам, Сарыбұлақ, Шутөбе, Қоңыртөбе, Мыңбайыр, Ордақонған, Сауыршы, Қоспа, Нарбай сазы, Өліжұрт, Кішіжұрт, Үлкен Орда, Кіші Орда, Бәйбіше, Зертас, Хантөре, Қорғантас, Мешіттас сияқты географиялық атаулардың этимологиясына жыр тілімен берілген түсініктемелерді көптеп табамыз. Бұрын соңды ешбір тарихи жырларда кездеспейтін 140 адам есімдері мен рулық-тайпалық атауларды, барлығы 256 жалқы есімді кездестіреміз. Дерекке бай болуы қиын поэзиялық шығарма үшін бұл ерекше көрсеткіш. Мұның өзі Қазанғаптың дүниетанымы мен ой өрісінің кеңдігін, есте сақтау қабілетінің мықтылығын көрсететін мысал. Оңтүстіктің Омарбайы” атанған айтулы ақын Омарбай Малқаров 1980 жылы 26 тамызда “Оңтүстік Қазақстан” газетінде жарияланған “Қастерлейміз, жырлаймыз” атты мақаласында: “.." Қазанқап Байболұлы барша құбылысқа тарихтың биігінен қарай білетін дара тұлға" - деп бағалауы да осыдан болса керек. Жалпы дастанда әсірелеу, мадақтау кездескенімен негізгі мазмұны тарихи шындаққа негізделіп жазылған. Аталған жырдың қолжазбасы Орталық ғылыми кітапхананың қолжазбалар қорында сақтаулы. Қазанғап Байболұлының авторлық меншігі. Жырдың шағын үзіндісі «Ана тілі» газетінің 1990 жылғы 31 мамырдағы санында жарияланған.[1]. Бұдан басқа Қазанғап өз өмірінде көлемді 8 шығарма жазған. Оның бәрін дерлік уақытында тиісті орындарға қолжазба күйінде тапсырып отырған. Атап айтсақ: “Орта жүз Дауанасбай Өкірік Найман” дастанын 1934 жылы, “Египет ханы Абдулланың қызы Сайы дастанын 1934 жылы, “Шеризат Күлшат” дастанын 1938 жылы, “Төрт дәруіш” дастанын 1939 жылы, "Орқа-Күлше" дастанын 1939 жылы, “Төле бидің тарихы” дастанын 1941 жылы, “Еңсегей бойлы ер Есім” дастанын 1941 жылы, ал ““Қарсыбай батыр” дастанын 1943 жылы ғылыми орталық кітапхана қорына тапсырған. Әлі де ұрпақтарында жарияланбаған көптеген өлеңі мен тарихи жырлары бар. Қазанғап ақынның қазір де көптеген тарихшы ғалымдардың терең зерттеуін қажет ететін шығармалары жетерлік.
Объяснение:
Сюжетообразующей линией трагедии является борьба за власть между царем Борисом Годуновым и беглым монахом Григорием Отрепьевым, выдающим себя за царевича Димитрия.
Главные герои :
Борис Годунов. Автор многогранно раскрывает его образ – как властный и мудрый правитель, любящий муж и отец, Борис наделен многими достоинствами. Опытный политик, одаренный могучей волей, блестящим умом и искренней заботой о своем народе царь, тем не менее, не смог завоевать народную любовь. Народ не смог простить ему убийство царевича, кроме того, политика тотального закрепощения крестьян также была не по душе простому люду. Все царские щедроты и благодеяния воспринимались народом как лицемерные средства задобрить и удержать от мятежа народные массы. По мнению Пушкина, именно отсутствие народной поддержки, любви и уважения было главной причиной трагедии царя Бориса.
Пимен. Кроткий и смиренный старец, монах-летописец Чудова монастыря - один из центральных персонажей трагедии Пушкина, он является единственным свидетелем трагического убийства. Пимен непреднамеренно провоцирует своего келейника Григория на самозванство одним лишь неосторожным упоминанием о равном возрасте Отрепьева и убиенного царевича. При этом он декларирует власть царя, как данную от Бога, и впоследствии призывает народ каяться за грехи царя-детоубийцы.
Григорий Отрепьев. Образ одного из главных героев начинает раскрываться в келье старца Пимена. Страстная натура молодого инока берет верх над его стремлением к уединению в монастырских стенах. Далее Гришка раскрывается и как пылкий влюбленный, и как одержимый жаждой власти молодой человек. В образе Самозванца он заручается поддержкой как бояр, так и польской шляхты, но любовь народа ему завоевать так и не удастся. Вместо приветственных возгласов, новопоставленного царя ожидает народное безмолвие.
Марина Мнишек. Честолюбивая дочь польского воеводы, жена Лжедмитрия, она была готова добиться царской власти любым путем, будучи одинаково безразличной как к страстной любви Самозванца, так и к политическим интересам своего народа.
Князь Шуйский. Яркий представитель боярской оппозиции, участник практически всех политических заговоров. Его роль имеет большой вес и значение в сюжете трагедии. Он первым расследует убийство царевича и дальновидно оценивает последствия вести о Самозванце. Изворотливость, трезвый и холодный расчет – характерные черты поведения этого действующего лица как в отношении царя, так и в отношении его приближенных.
Юродивый. Значительность роли этого персонажа в том, что он позволил себе на площади перед собором Василия Блаженного прилюдно обвинить царя в убийстве маленького царевича. Второе появление в сцене битвы под Кромами ознаменуется плачем Юродивого о судьбе русского народа в грядущее Смутное время.
Объяснение: