Взялся за гуж, не говори, что не дюж! По своему происхождению слово гуж восходит к тому же корню, что и слова узы, вязать, связь.
Слово гуж (множественное гужи) в русском языке имело и имеет несколько значений. Это веревочная петля для весла (на лодке или на гребном судне) ; это еще и перевозки грузов сухим путем - на подводах или санях. Отсюда и современное название гужевой транспорт.
В нашем выражении гуж - это часть упряжи, кожаная (или веревочная) петля у хомута, служащая для скрепления оглобли с дугой. Взялся за гуж - буквально значило "впрягся", а переносно - "взялся за дело", "дал слово, пообещал что-нибудь". Теперь становится понятной и вторая часть пословицы, содержащая нравоучение: не говори, что не дюж, т. е. не отговаривайся, что ты слаб, немощен. Здесь слово дюж - краткая форма прилагательного дюжий в значении "сильный, здоровый, мощный". В слове дюжий исторически выделяется корень дуг - в общем значении "мощь, сила". Сравните современное занедужить от слова недуг, т. е. "немощь, бессилие".
Интересно отметить, что первоначально рассматриваемая нами пословица имела несколько иной смысл, чем теперь. Она значила: "крепись в слове", - читаем мы в Словаре В. И. Даля.
Иными словами, в XIX в. эта пословица значила примерно то же, что "назвался груздем - полезай в кузов" или "не дав слова крепись, а дав слово держись", т. е. выполняй обещанное.
С течением времени смысловое содержание пословицы расширилось, стало более общим. В словарях современного русского литературного языка выражение Взялся за гуж, не говори, что не дюж! обычно толкуется так: "не отказывайся от того, на что сам согласился или вызвался".
Канікулы - гэта заўсёды добра. Асабліва радуе тыдзень адпачынку ад школьных заняткаў у канцы кастрычніка, калі холодает і псуецца надвор'е. Восень ўжо губляе свае яркія рознакаляровыя фарбы і становіцца шэра-карычневай, дажджлівым і няветлай. Цяпер асабліва цяжка з самае раніцы ўставаць і некуды ісці, тым больш быць бадзёрым і прагным да ведаў. Так што восеньскія канікулы ў самы раз!
Падчас восеньскіх канікул я імкнуся як след адпачыць і адцягнуцца ад вучобы, каб потым прыступіць да яе з новымі сіламі. Замест гэтага я звычайна займаюся тым, што дастаўляе мне задавальненне. Нарэшце, прыходзіць час навесці ідэальны парадак у пакоі, адведаць бабулю і дзядулю, сабрацца з сябрамі і правесці разам цэлы дзень, слухаючы музыку, гледзячы фільмы і перадачы, і не думаць пра хатні заданні і заўтрашнім раннім ўздыме.
Калі выдаецца цёплая і сухое надвор'е, я звычайна выбіраюся на шпацыр у парк. А калі сонейка хаваецца ад мяне за хмарамі, пасылаючы замест сябе дождж, то сяджу дома або адпраўляюся ў якой-небудзь цэнтр забавак пад дахам - у музей, на выставу, у кіно
На вакацыях у мяне з'яўляецца больш вольнага часу, якое я магу патраціць на хобі. Мне, напрыклад, падабаецца рыхтаваць новыя стравы для ўсіх членаў сям'і. Праўда, да складаных кулінарных шэдэўраў не даходзіць, але цяпер столькі простых рэцэптаў можна знайсці ў інтэрнэце. Мама асабліва цешыцца, калі я сустракаю яе з працы з талеркай смачнага салаты ці гарачай піцай. Мне наогул падабаецца частаваць блізкіх і сяброў рознымі закускамі і праводзіць час за чаяваннем і гутаркамі, асабліва пад акампанемент пагоды за акном.
Яшчэ ў час канікул я, нарэшце, магу пачытаць не тыя кнігі, якія задаюць у школе, а тыя, якія падабаюцца асабіста мне. І тады я чытаю не спяшаючыся, з задавальненнем. Бываюць настолькі цікавыя кнігі, што хочацца, каб яны ня заканчваліся!
Взялся за гуж, не говори, что не дюж! По своему происхождению слово гуж восходит к тому же корню, что и слова узы, вязать, связь.
Слово гуж (множественное гужи) в русском языке имело и имеет несколько значений. Это веревочная петля для весла (на лодке или на гребном судне) ; это еще и перевозки грузов сухим путем - на подводах или санях. Отсюда и современное название гужевой транспорт.
В нашем выражении гуж - это часть упряжи, кожаная (или веревочная) петля у хомута, служащая для скрепления оглобли с дугой. Взялся за гуж - буквально значило "впрягся", а переносно - "взялся за дело", "дал слово, пообещал что-нибудь". Теперь становится понятной и вторая часть пословицы, содержащая нравоучение: не говори, что не дюж, т. е. не отговаривайся, что ты слаб, немощен. Здесь слово дюж - краткая форма прилагательного дюжий в значении "сильный, здоровый, мощный". В слове дюжий исторически выделяется корень дуг - в общем значении "мощь, сила". Сравните современное занедужить от слова недуг, т. е. "немощь, бессилие".
Интересно отметить, что первоначально рассматриваемая нами пословица имела несколько иной смысл, чем теперь. Она значила: "крепись в слове", - читаем мы в Словаре В. И. Даля.
Иными словами, в XIX в. эта пословица значила примерно то же, что "назвался груздем - полезай в кузов" или "не дав слова крепись, а дав слово держись", т. е. выполняй обещанное.
С течением времени смысловое содержание пословицы расширилось, стало более общим. В словарях современного русского литературного языка выражение Взялся за гуж, не говори, что не дюж! обычно толкуется так: "не отказывайся от того, на что сам согласился или вызвался".
Канікулы - гэта заўсёды добра. Асабліва радуе тыдзень адпачынку ад школьных заняткаў у канцы кастрычніка, калі холодает і псуецца надвор'е. Восень ўжо губляе свае яркія рознакаляровыя фарбы і становіцца шэра-карычневай, дажджлівым і няветлай. Цяпер асабліва цяжка з самае раніцы ўставаць і некуды ісці, тым больш быць бадзёрым і прагным да ведаў. Так што восеньскія канікулы ў самы раз!
Падчас восеньскіх канікул я імкнуся як след адпачыць і адцягнуцца ад вучобы, каб потым прыступіць да яе з новымі сіламі. Замест гэтага я звычайна займаюся тым, што дастаўляе мне задавальненне. Нарэшце, прыходзіць час навесці ідэальны парадак у пакоі, адведаць бабулю і дзядулю, сабрацца з сябрамі і правесці разам цэлы дзень, слухаючы музыку, гледзячы фільмы і перадачы, і не думаць пра хатні заданні і заўтрашнім раннім ўздыме.
Калі выдаецца цёплая і сухое надвор'е, я звычайна выбіраюся на шпацыр у парк. А калі сонейка хаваецца ад мяне за хмарамі, пасылаючы замест сябе дождж, то сяджу дома або адпраўляюся ў якой-небудзь цэнтр забавак пад дахам - у музей, на выставу, у кіно
На вакацыях у мяне з'яўляецца больш вольнага часу, якое я магу патраціць на хобі. Мне, напрыклад, падабаецца рыхтаваць новыя стравы для ўсіх членаў сям'і. Праўда, да складаных кулінарных шэдэўраў не даходзіць, але цяпер столькі простых рэцэптаў можна знайсці ў інтэрнэце. Мама асабліва цешыцца, калі я сустракаю яе з працы з талеркай смачнага салаты ці гарачай піцай. Мне наогул падабаецца частаваць блізкіх і сяброў рознымі закускамі і праводзіць час за чаяваннем і гутаркамі, асабліва пад акампанемент пагоды за акном.
Яшчэ ў час канікул я, нарэшце, магу пачытаць не тыя кнігі, якія задаюць у школе, а тыя, якія падабаюцца асабіста мне. І тады я чытаю не спяшаючыся, з задавальненнем. Бываюць настолькі цікавыя кнігі, што хочацца, каб яны ня заканчваліся!