Скорость моторной лодки по течению реки равна сумме скорости самой лодки, и скорости течения реки. Собственно, и наоборот, когда лодка плывет против течения, ее скорость равна: скорость самой лодки, минус скорость течения реки. Наглядно это выглядит так: V (по течению) = V (cкорость лодки) + V реки V (против течения) = V (cкорость лодки) - V реки Из двух выражений выше можно получить скорость течения реки, приравняв данные выражения по V (cкорости лодки). В первом случае, скорость лодки равна: V= V (по течению) - V реки. Во втором случае, скорость лодки равна: V= V реки + V (против течения). Получаем: V (по течению) - V реки = V реки + V (против течения), откуда получаем, что V реки = (V (по течению) - V (против течения))/2. Теперь упростим наши скорости, то есть, дроби: 45 целых 5/12 км/ч равны (45*12+5)/12=545/12 км/ч - скорость по течению реки. 40 целых 7/12 км/ч равны (40*12+7)/12=487/12 км/ч - скорость против течения реки. Подставляем данные дроби в выражение выше, и получаем скорость течения реки: V реки = (545/12 км/ч - 487/12 км/ч)/2 = 29/12 км/ч. Теперь, чтобы узнать какова же скорость моторной лодки, подставляем значение скорости течения реки в любое их первоначальных наших выражений, получаем: V (по течению) = V (cкорость лодки) + V реки откуда V (cкорость лодки)=V (по течению) - V реки=545/12 км/ч - 29/12 км/ч= 516 км/ч. Или 43 км/ч. ответ: скорость лодки равна 43 км/ч.
Собственно, и наоборот, когда лодка плывет против течения, ее скорость равна: скорость самой лодки, минус скорость течения реки. Наглядно это выглядит так:
V (по течению) = V (cкорость лодки) + V реки
V (против течения) = V (cкорость лодки) - V реки
Из двух выражений выше можно получить скорость течения реки, приравняв данные выражения по V (cкорости лодки).
В первом случае, скорость лодки равна: V= V (по течению) - V реки.
Во втором случае, скорость лодки равна: V= V реки + V (против течения).
Получаем: V (по течению) - V реки = V реки + V (против течения), откуда получаем, что V реки = (V (по течению) - V (против течения))/2.
Теперь упростим наши скорости, то есть, дроби:
45 целых 5/12 км/ч равны (45*12+5)/12=545/12 км/ч - скорость по течению реки.
40 целых 7/12 км/ч равны (40*12+7)/12=487/12 км/ч - скорость против течения реки. Подставляем данные дроби в выражение выше, и получаем скорость течения реки:
V реки = (545/12 км/ч - 487/12 км/ч)/2 = 29/12 км/ч.
Теперь, чтобы узнать какова же скорость моторной лодки, подставляем значение скорости течения реки в любое их первоначальных наших выражений, получаем:
V (по течению) = V (cкорость лодки) + V реки откуда
V (cкорость лодки)=V (по течению) - V реки=545/12 км/ч - 29/12 км/ч= 516 км/ч. Или 43 км/ч.
ответ: скорость лодки равна 43 км/ч.
I бүлек.
Аң-белем, әдәбият, уку-язу, хат-хәбәрләшү
* Акыллыга да әйттем −
Уйлады да белде;
Акылсызга да әйттем −
Тыңлады да көлде.
(Табышмак)
* Югалткан әйберең түгел, −
Эзләмичә тапмыйсың.
(Табышмак)
* Әйткәч, беләсегез килә,
Белгәч, көләсегез килә.
(Табышмак)
* Утыз тештән чыккан − утыз адәмгә җәелә.
(Мәкаль)
* Моны миңа сөйләде Алдар,
Әгәр сиңа очраса,
Ул сине дә алдар;
Болар барсы да ялган,
Ялган булса да,
Ак кәгазьгә язылган.
(Әкият)
* Үлчәүләрдә үлчәнми,
Базарларда сатылмый.
(Акыл)
* Аршынлы түгел, потлы түгел,
Һәркемдә бар.
(Акыл)
* Бер байлык бар − янмый,
Карак та урлый алмый,
Төшеп тә югалмый.
(Белем)
* Акыллы чәчә барыр,
Акылсыз җыя барыр.
(Белем)
* Ачыдан ачырак, татлыдан татлырак,
Усалдан усалрак, дөрестән дөресрәк
Нәрсә бар дөньяда?
(Тел)
* Акчасыз керәсең, хәзинә алып чыгасың.
(Мәктәп)
* Агач түгел − яфраклы,
Тун түгел − тегелгән.
(Китап)
* Кабат-кабат катлама,
Акылың булса ташлама.
(Китап)
* Теле юк − үзе аңлата.
(Китап)
* Анда бар да бар.
(Китап)
* Өнсез, җансыз − иң якын дус.
(Китап)
* Кечкенә генә сандыкка бөтен дөнья сыйган.
(Китап)
* Ак җир, кара тап,
Нәрсә булыр, уйлап тап.
(Китап)
* Ак ялан, кара сукмак, −
Йөри белгән эз табар.
(Китап)
* Ача да яба, ача да яба,
Җавабын зирәк таба.
(Китап)
* Киштә башында төпле төргәк,
Аңа һәр өйдә хөрмәт,
Һәркемгә дә иң кирәк.
(Китап)
* Кул белән чәчәсең, күз белән җыясың.
(Язу, уку)
* Җирлеге ак, орлыгы кара,
Җимеше ни булыр? −
Тикшереп кара.
(Кәгазь, юзу, уку)
* Кәкре-бөкре сызылган,
Хәрефләре сыгылган,
Асты бар, өсте бар,
Тырма кебек теше бар.
(Язу)
* Аш ашамас,
Кара су эчәр,
Дөньяда кош кебек очар,
Күңелләргә нур чәчәр.
(Язу)
* Җир өстендә күп кешеләр
Кар өстенә кара солы чәчәләр.
(Язу)
* Бишәү чәчә, берәү жыя.
(Язу, уку)
* Иген чәчте биш малай,
Урдылар ике агай.
(Язу, уку)
* Кул белән чәчәсең,
Күз белән җыясың.
(Язу, уку)
* Җире ак, орлыгы кара,
Кул белән чәчәләр,
Авыз белән җыялар.
(Кәгазь, язу, уку)
* Ак ялан,
Ак яланда эз калган,
Эз өстендә күз калган.
(Кәгазь, язу, уку)
* Җаны юк, үзе кырык төрле тел белә.
(Каләм)
* Үзе укырга белмәсә дә гомер буе язына.
(Каләм)
* Кәгазь өстен карайта,
Дөнья йөзен агарта.
(Каләм)
* Үзе бер карыш,
Теле мең карыш.
(Каләм)
* Үзе йөзә − чылбыр тезә.
(Каләм)
* Авызы бер, теле ике, җаны юк.
Сөйләгән сүзенең һич саны юк.
(Каләм)
* Менә табышмак, уйлап кара:
Суы тәмсез, йөзе кара,
Чиләгенең төбе юк,
Файдасының чиге юк.
(Кара һәм кара савыты)
* Кара кыр буйлап ак куян чаба.
(Кара такта, акбур)
* Бер чыгарып җибәрсәң,
Нихәтле чакырсаң да кире кайтмый.
(Сүз)
* Әйтермен − миннән китәр,
Тыңламасаң − синнән китәр.
(Сүз)
* Сөрмәгән җирдә тумаган куян баласы.
(Ялган сүз)
* Диңгезе бар, суы юк,
Каласы бар, халкы юк,
Урманы бар, агачы юк.
(Карта)
* Шәһәрләр − йортсыз,
Диңгезләр − сусыз.
(География картасы)
* Ямавы бар, җөе юк,
Каласы бар, өе юк.
(Карта)
* Бабай бүреге йөз ямау.
(Глобус)
* Аягы юк − китәр,
Җибәргән җиргә җитәр,
Кушкан йомышны үтәр.
(Хат)
* Теле юк, теләсә кем белән сөйләшә,
Гәүдәсе юк, кәгазьдән күлмәк кия.
(Хат)
* Дүрт почмаклы келәтем, −
Аккошым бар эчендә;
Кеше алыр дип кайгым юк, −
Тамгасы бар түшендә.
(Хат)
* Кабат-кабат,
Бер кошта өч йөз алтмыш биш канат,
Мин торам аны санап,
Көн дә кими бер канат.
(Календарь)
* Күңелсезгә − юаныч,
Күңеллегә − куаныч.
(Җыр)
II бүлек.
Табигать күренешләре, ел фасыллары
* Өй башына утырган,
Җир йөзен нуры белән тутырган.
(Кояш)
* Ул булса, көн була.
Ул булмаса, төн була.
(Кояш)
* Лампа түгел − яктырта,
Мич түгел − җылыта.
(Кояш)
* Тау башында җәүһәр таш,
Аңа туры караган кешенең күзе яшь,
Аны тапкан кешегә йөз егерме яшь.
(Кояш)
* Егет егетлеген итә,
Елмаеп боз эретә.
(Кояш)
* Зур палас,
Төбендә − йомры калач.
(Күк, ай)
* Нәрсә төнне яктырта,
Нәрсә яна − яндырмый?
(Кояш, ай)
* Иртән чыга,
Кичен югала,
Аның урынына
Энесе кала.
(Кояш, ай)
* Алтын китте, көмеш килде.
(Кояш, ай)
* Өй өстеңдә ярты күмәч.
(Ай)
* Үзе урак, үзенең теше юк.
(Ай)
* Өй артында − ак калач.
(Ай)
* Төнлә калка, көндез ята.
(Ай)
* Мич тулы пәрәмәч,
Уртасында − бер калач.
(Ай, йолдызлар)
* Мең шырпыга бер лампа.
(Ай)
* Ярты телем ипи
Бөтен дөньяга җиткән.
(Ай)
* Бер көтүче мең сарык көтә.
(Ай, йолдызлар)
* Бер атасы, бер анасы,
Ничә йөз мең баласы.
(Кояш, ай һәм йолдызлар)
* Атамның бер туны бар.
Ябынып булмый;
Эче тулы ак энҗе,
Санап булмый.
(Күк һәм йолдызлар)
* Кич булганда күренер,
Таң булдымы − күмелер.
(Йолдыз)
* Актыр үзе, югары,
Җем-җем итеп ул тора;
Бүген таңда килмәсәң.
Китәмен дип утыра.
(Йолдыз)
* Өй түбәмдә − җиз кадак.
(Йолдыз)
* Үзе ялтырый, үзе калтырый.
(Йолдыз)
* Ай белән килә,
Көн белән китә,
Алтын башлы,
Көмеш чәчле,
Мең дә бер йәшле.
(Йолдыз)
* Вак кынадыр үзләре,
Ялтырыйдыр күзләре.
(Йолдызлар)
* Күл тулы алтын балык.
(Йолдызлар)
* Өй башында − җиз иләк.
(Йолдызлар)
* Төнлә баксам, күк тулган,
Иртән баксам, юк булган.
(Йолдызлар)
* Атайдан калган зур коштабак,
Коштабак тулы җиз кадак.
(Йолдызлар)
* Җәүһәр сиптем, җиргә төшми,
Алыйм дисәм, буем җитми.
(Йолдызлар)
* Берсе чәчә, берсе эчә, берсе үсә.
(Болыт, җир, үлән)
* Ишектән керер, түргә менеп утырыр.
(Суык)
* Аяксыз-кулсыз рәсем ясый.
(Суык)
* Аягы юк, кулы юк,
Тәрәзәгә гөл ясый.
(Суык)
* Үзе шушында, үзе беленми;
Тынга беленә, күзгә күренми.
(Һава)
* Ипи түгел, су түгел,
Авыр түгел, аз түгел,
Ансыз яшәү мөмкин түгел.
(Һава)
* Аягы юк - качадыр, канаты юк - очадыр.
(Төтен)
* Мич эчендә кара мәче.
(Төтен)