Вăрçă… Тăван çĕршывăн Аслă вăрçи… 1418 талăк хушши кĕрлене çак харушă вăрçă. Пирĕн чечекленекен тăван çĕршыв çине 1941 çулхи июнĕн 22-мĕшĕнче нимĕç фашисчĕсен эшкерĕсем систермесĕр тапăннă, лăпкă хуласене, ялсене аркатнă, сирпĕтне, çунтара-çунтара янă. Совет халăхĕ пĕр çын пек пулса Тăван çĕршыва хутелеме çĕкленне.
Вăрçăра пехотинецсем те, летчиксем те, моряксем те, разведчиксем те, партизансем те фашистсене хирĕç кĕрешнĕ.
Вĕсен хушшинче пирĕн ял çыннисем те пулнă. Хашĕ-пĕри паттăррăн çапăçса яланлăхах вăрçă хирĕнче юлнă. Таврăннисем вара çамрăк ăрăва телей сунса: «Эпир курнине сирĕн нихçан та курмалла ан пултарччĕ,» - тенĕ.
Иртнĕ вăрçă 27 миллион çын пурнăçне илсе кайна. Вăрçа пирĕн çĕршыва пĕтĕмпе 679 миллиард тенкĕлĕх çухату кунĕ. Миçĕ шкул, больница, музей çĕрпе танлашман-ши?! Çавăн пек йывăр та хăрушă тапхăрта пĕтĕм халăх пĕр çиреп чăмăра пуçтарăннă. 130 ытла чĕлхепе калаçакан халăх пĕр ĕмĕтпе, пĕр тĕллевпе кĕрешнĕ. Çавăнпа çĕнтерне те ĕнтĕ çав ирсĕр тăшмана совет халăхе…
Шел пулин те, вăрçă ветеранесен шучĕ çулсерен чакса пырать. Пирĕн вĕсене хамăран вăй-хал çитнĕ таран пулăшмалла. Тепĕр чухне ырăпа чĕнсе калаçни те вĕсен кăмлне çĕклет, вăрçă суранĕсем çинчен манма пулăшать.
Пиртен инçех мар Гордеев Алексей Николаевич пурăнать. Вăл Хулаçырми ялĕнчи вăрçа ветеранĕсенчен пĕртен-пĕр сывă юлнă çын.
Вăрçă пуçланнă хыпара Элекçей тете Хусан хулинче илтнĕ. Çак тапхăрта вăл ремесла училищинче вĕреннĕ. Часах Элекçей тăван яла таврăнать. Ашшĕне вăрса илсе каяççе. Амăшĕ вара тăвăтă ачипе пĕччен тăрса юлать. Элекçей тете окоп та чавать, колхозра та ĕçлет. Часах вăл бригадир пулса тăрать. Бригадирта 2 çул ĕçлет.
1943 çулта вăл вăрçа каять. Элекçей тетене,ытти çамрăксемпе пĕрле, Украинăна илсе каяççĕ. Çул çинчех вĕсем, мĕскĕнсем, тăшман атаки айне лекеççĕ. Çак каç вара 60 çухрăм çуран утаççĕ вĕсем, мĕншен тесен эшелонне нимĕççем çунтарса яна. Урамра вара «шатăртаттрать декабрь». Çул çинче Элекçей тетен чи çывăх тусĕ Юманов Петр вилсе каять. Вал хамăр ял çынниех пулнă…
Элекçей тете нихăçан та хайне хушнă ĕçрен пăрăнман. Командир пана ĕçе вăхăтлă пурнăçлама тăрăшнă. Ахальтен мар вăл «Хĕрле çалтар» ордена тивĕç пулнă.
Аслă Çĕнтерĕве вăл Берлин хулинче кĕтсе илет. Çĕнтеру çинчен калаçма пуçласан Элекçей тетен куçĕсем шывланаççĕ.
Чăваш йекечĕпе пĕрле вырăссем, украинецсем, белоруссем, хаккассем, узбексем, якутсем, эрменсем савăнаççĕ. Пурте вĕсем – ентĕшсем, тăвансем. Анчах пурин те пĕр шухăш: «Халăхсен юнĕ мĕн чухлĕ тăкăннă çак Çĕнтерушĕн?» Çамрăк каччăн хăвăртрах тăван килне тавранасси килет. Ахальтен мар ваттисем: «Тăван çĕршыв – анне, ют çершыв – атте,» - тенĕ.
Халĕ 83-ри Элекçей тете манукĕсемпе савăнса пурăнать. Вĕсене: « Телейлĕ те вăрăм ĕмĕрле пулăр», - тесе пиллет. Ватăсен пилĕ вара пуянлăхран та хаклă.
Вуланă хайлавсем тăрăх эпир çакна пĕлетпĕр: çĕнтеру кунĕ хăвăртрах çывхартас тесе аслисемпе юнашар тăрса ачасем те кĕрешнĕ. Вĕсем фронтра та, тылра та пĕтĕм йывăрлăха туссе ирттерсе тăшмана çапса аркатма тăрăшнă. Пирĕн, çамрăксен, ирĕк пурнăçа сыхласа хăварассишен паттăрла çапçăма хатĕр пулмалла. Çак хаяр вăрçă çинчен самантлăха та манмалла мар.
Вăрçă вучĕ çĕр çинче паянхи кун та сÿнмен-ха. Чечня вăрçи те хай çинчен мантармасть: террористсем алхасаççĕ, мирлĕ шăплăха пăсаççĕ.
Телейлĕ пурăнма пире мирлĕ пурнăс кирлĕ. Çавăнпа та эпир яланах çапла калатпăр: «Пултăр мир ĕмерех!»
Вăрçă… Тăван çĕршывăн Аслă вăрçи… 1418 талăк хушши кĕрлене çак харушă вăрçă. Пирĕн чечекленекен тăван çĕршыв çине 1941 çулхи июнĕн 22-мĕшĕнче нимĕç фашисчĕсен эшкерĕсем систермесĕр тапăннă, лăпкă хуласене, ялсене аркатнă, сирпĕтне, çунтара-çунтара янă. Совет халăхĕ пĕр çын пек пулса Тăван çĕршыва хутелеме çĕкленне.
Вăрçăра пехотинецсем те, летчиксем те, моряксем те, разведчиксем те, партизансем те фашистсене хирĕç кĕрешнĕ.
Вĕсен хушшинче пирĕн ял çыннисем те пулнă. Хашĕ-пĕри паттăррăн çапăçса яланлăхах вăрçă хирĕнче юлнă. Таврăннисем вара çамрăк ăрăва телей сунса: «Эпир курнине сирĕн нихçан та курмалла ан пултарччĕ,» - тенĕ.
Иртнĕ вăрçă 27 миллион çын пурнăçне илсе кайна. Вăрçа пирĕн çĕршыва пĕтĕмпе 679 миллиард тенкĕлĕх çухату кунĕ. Миçĕ шкул, больница, музей çĕрпе танлашман-ши?! Çавăн пек йывăр та хăрушă тапхăрта пĕтĕм халăх пĕр çиреп чăмăра пуçтарăннă. 130 ытла чĕлхепе калаçакан халăх пĕр ĕмĕтпе, пĕр тĕллевпе кĕрешнĕ. Çавăнпа çĕнтерне те ĕнтĕ çав ирсĕр тăшмана совет халăхе…
Шел пулин те, вăрçă ветеранесен шучĕ çулсерен чакса пырать. Пирĕн вĕсене хамăран вăй-хал çитнĕ таран пулăшмалла. Тепĕр чухне ырăпа чĕнсе калаçни те вĕсен кăмлне çĕклет, вăрçă суранĕсем çинчен манма пулăшать.
Пиртен инçех мар Гордеев Алексей Николаевич пурăнать. Вăл Хулаçырми ялĕнчи вăрçа ветеранĕсенчен пĕртен-пĕр сывă юлнă çын.
Вăрçă пуçланнă хыпара Элекçей тете Хусан хулинче илтнĕ. Çак тапхăрта вăл ремесла училищинче вĕреннĕ. Часах Элекçей тăван яла таврăнать. Ашшĕне вăрса илсе каяççе. Амăшĕ вара тăвăтă ачипе пĕччен тăрса юлать. Элекçей тете окоп та чавать, колхозра та ĕçлет. Часах вăл бригадир пулса тăрать. Бригадирта 2 çул ĕçлет.
1943 çулта вăл вăрçа каять. Элекçей тетене,ытти çамрăксемпе пĕрле, Украинăна илсе каяççĕ. Çул çинчех вĕсем, мĕскĕнсем, тăшман атаки айне лекеççĕ. Çак каç вара 60 çухрăм çуран утаççĕ вĕсем, мĕншен тесен эшелонне нимĕççем çунтарса яна. Урамра вара «шатăртаттрать декабрь». Çул çинче Элекçей тетен чи çывăх тусĕ Юманов Петр вилсе каять. Вал хамăр ял çынниех пулнă…
Элекçей тете нихăçан та хайне хушнă ĕçрен пăрăнман. Командир пана ĕçе вăхăтлă пурнăçлама тăрăшнă. Ахальтен мар вăл «Хĕрле çалтар» ордена тивĕç пулнă.
Аслă Çĕнтерĕве вăл Берлин хулинче кĕтсе илет. Çĕнтеру çинчен калаçма пуçласан Элекçей тетен куçĕсем шывланаççĕ.
Чăваш йекечĕпе пĕрле вырăссем, украинецсем, белоруссем, хаккассем, узбексем, якутсем, эрменсем савăнаççĕ. Пурте вĕсем – ентĕшсем, тăвансем. Анчах пурин те пĕр шухăш: «Халăхсен юнĕ мĕн чухлĕ тăкăннă çак Çĕнтерушĕн?» Çамрăк каччăн хăвăртрах тăван килне тавранасси килет. Ахальтен мар ваттисем: «Тăван çĕршыв – анне, ют çершыв – атте,» - тенĕ.
Халĕ 83-ри Элекçей тете манукĕсемпе савăнса пурăнать. Вĕсене: « Телейлĕ те вăрăм ĕмĕрле пулăр», - тесе пиллет. Ватăсен пилĕ вара пуянлăхран та хаклă.
Вуланă хайлавсем тăрăх эпир çакна пĕлетпĕр: çĕнтеру кунĕ хăвăртрах çывхартас тесе аслисемпе юнашар тăрса ачасем те кĕрешнĕ. Вĕсем фронтра та, тылра та пĕтĕм йывăрлăха туссе ирттерсе тăшмана çапса аркатма тăрăшнă. Пирĕн, çамрăксен, ирĕк пурнăçа сыхласа хăварассишен паттăрла çапçăма хатĕр пулмалла. Çак хаяр вăрçă çинчен самантлăха та манмалла мар.
Вăрçă вучĕ çĕр çинче паянхи кун та сÿнмен-ха. Чечня вăрçи те хай çинчен мантармасть: террористсем алхасаççĕ, мирлĕ шăплăха пăсаççĕ.
Телейлĕ пурăнма пире мирлĕ пурнăс кирлĕ. Çавăнпа та эпир яланах çапла калатпăр: «Пултăр мир ĕмерех!»