Параўнальная характарыстыка літаратурных герояў (у. караткевіч "паром на бурнай рацэ") літаратура з’яўляецца адным са сродкаў пазнання жыцця і, перш за ўсё, чалавека. каб глыбока раскрыць характары, пісьменнікі часта ідуць па шляху супастаўлення герояў. такі прыём выкарыстаны янкам купалам у паэме «курган» пры абмалёўцы вобразаў гусляра і князя. у параўнальным плане пададзены вобразы сцёпкі і аленкі ў аповесці «на прасторах жыцця» якуба коласа. гэтым прыёмам карыстаўся і у. караткевіч пры стварэнні вобразаў пора-леановіча і горава ў апавяданні «паром на бурнай рацэ» . абодвагероі — выпрабаваныя ў баях ваенныя ў чыне каззітанаў, якія накіраваны з ротай салдат ахоўваць адзіны паром, каб не аддаць яго ў рукі паўстанцам. у пачатку твора аўтар зазначае, што аднаму з іх, пора-леановічу, «не вельмі верылі як нашчадку сепаратысцкай фаміліі і ўраджэнцу магілёва» , таму «ў дапамогу яму» паставілі юрыя горава, карэннага русака са старой маскоўскай фаміліі, які быў паранены ў сутычцы з паўстанцаў пад ракавам і адасланы «ў тыл» на лячэнне. сімпатыі чытача, здаецца, павінны быць на баку пора-леановіча: чалавека, якому не давярае сам генерал урадавых войск. бо ці можна прыхільна ставіццаі да чалавека, роля якога — шпіёніць? але гэта толькі першае ўражанне. у. караткевіч не навязвае нам сваіх думак, а дае магчымасць разабрацца, хто ёсць хто? вось мы бачым горава, які ў думках апынуўся ў маскве, успамінае сваю старэнькую маці, каханую дзяўчыну надзейку, марыць аб мірным жыцці. і раптам — стрэл! гэта страляў-забаўляўся з дуэльных пісталетаў пора-леановіч. горава ўразіў (каторы ўжо раз! ) яго сухі прыгожы твар, белыя валасы, бакенбарды і, галоўнае, страшнаватыя блакітныя вочы, у якіх бачная была пагарда да ўсяго. і яшчэ рэзкі шрам паўз брыво і левую скронь — адмеціна двубою. многае можа сказаць пра героя яго партрэт. пора-леановіча выдавалі вочы аўтар далей скажа: «яго нахабныя і страшныя вочы гарэлі вясёлым шаленствам» . і тут жа гораў дасць дакладную характарыстыку пора-леановічу: «чалавек, які сядзіць яго, — страшны, вельмі небяспечны чалавек, драпежнік, у якога, пэўна, зусім няма ў душы месца для так званых пакут сумлення» . і вельмі хутка мы ўпэўнімся ў гэтым. наступная ноч выдалася «вераб’інай» . дождж паліў так, што, здавалася, паветра было менш, чым вады. вада прыбывала вельмі хутка, рака пайшла старыком. на перасцярогу бывалага салдата івана, які прапанаваў паставіць каравул на рацэ, каб не здарылася бяды з прахожымі, пора-леановіч рэагуе іранічна: «табе што да таго? няхай не суюцца ў » і калі гораў хоча неяк абразуміць пора-леановіча, гаворачы, што да свайго народа трэба адносіцца з павагай, што людзі не вінаватыя, калі дрэнна робяць улады, той адказвае, што народ — гэта быдла, якое па галаве трэба біць. і ваша, і наша, і польскае, і ўсякае. іншага яны не варты. людзей не шкадуй. ні жанчын, ні дзяцей. ідзі па трупах, і добра табе будзе. і мы пачынаем разумець, які жудасны чалавек гэты пора-леановіч. для яго галоўнае — стаць на той бок, які выйграе. а прысяга, закон гонару — гэта не для яго. яшчэ болып поўна раскрываюцца героі апавядання пры сустрэчы з жанчынай, жонкай грынкевіча, кіраўніка паўстанцаў, якая везла памілаванне свайму мужу. адзін (пора-леановіч) ведаў, што пакаранне грынкевіча будзе выканана гэтай ноччу, і наўмысна затрымліваў жанчыну. другі (гораў), нічога не , рызыкаваў сваім жыццём, каб пераправіць жанчыну на другі бераг раз’юшанай ракі. менавіта гэтая вераб’іная ноч паказала, якія розныя тыпы людзей увасабляюць пора-леановіч і гораў. мы ўбачылі, што адзін з іх люта ненавідзеў людзей, а другі ганарыўся сваім . такія людзі, як капітан пора-леановіч, не павінны жыць на зямлі, — падкрэслівае аўтар, — і адмоўны герой гіне на дуэлі.
У свеце чалавек не адзінокі, яго акружаць іншыя людзі. Ёсць бацькі, якія аб ім клапоцяцца, сваякі, браты і сёстры. А яшчэ ў чалавека ёсць сябры. І як выдатна, калі яны сапраўдныя! Каго ж можна назваць сапраўдным сябрам? Я лічу, што гэта чалавек, які заўсёды гатовы прыйсці табе на дапамогу, выручыць з любой бяды. Нездарма народная мудрасць абвяшчае: “Сябар пазнаецца ў бядзе”. Але я лічу, што сябар пазнаецца яшчэ і ў радасці. Сапраўдны сябар можа шчыра парадавацца тваім поспехам, дасягненням. Ён ніколі не будзе зайздросціць, бо зайздрасць – гэта вельмі дрэннае якасць характару. Зайздрасць не толькі разбурае самога чалавека, але і робіць балюча людзям, якія яго атачаюць. Я перакананы, што сапраўдная сяброўства можа быць толькі паміж роўнымі людзьмі. Гэта зусім не азначае, што ў іх павінна быць аднолькавая колькасць матэрыяльных даброт. Я кажу аб тым, што ў сяброўстве няма месца суперніцтва. Сапраўдны сябар заўседы паважае тваё меркаванне. Вядома ж, ён не павінен падзяляць усе твае погляды, бо кожны чалавек мае права на ўласны пункт гледжання. Мне здаецца, што сапраўдны сябар гэта той, хто можа адкрыта паказаць на твае недахопы, дапамагчы ад іх пазбавіцца. Сапраўдных сяброў не бывае шмат. Народная мудрасць гаворыць: “Няма сябра – шукай, а знайшоў – беражы”. Здараецца так, што за ўсе жыццё чалавек не знаходзіць сапраўдных сяброў. Я думаю, што вінаваты ён сам. Сябраваць трэба вучыцца з самага дзяцінства. Сяброўства – бясцэнная рэч на зямлі, яе нельга купіць, яе можна зарабіць сіламі сваей душы. Мая жыцце толькі пачынаецца. У мяне, вядома ж, ёсць знаемыя, з якімі я маю зносіны, але сапраўдны сябар ўсяго адзін. Яго клічуць Ілля. На жаль, ён пераехаў жыць у іншы горад, як гэта часта здараецца ў сем’ях вайскоўцаў. Але хоць мы далёка адзін ад аднаго, мы працягваем размаўляць. Бо для сапраўднага сяброўства няма межаў часу і прасторы, яно жыве ў нашым серцы.Каб не было сапраўднага сяброўства, то ва ўсім свеце панавалі пагром і вайна. Але сапраўднае сяброўства ў цяперашні час рэдкая з’ява. Можна здавацца лепшым сябрам, але не быць ім. Сапраўднае сяброўства – гэта, перш за ўсе, упэўненасць у тым, што чалавек, якога ты лічыш сваім сябрам, не пакіне і не здрадзіць ў цяжкую хвіліну, будзе трымаць у таямніцы тое, што ты яму сказаў. Вось гэта самае галоўнае ў сапраўдным сяброўстве для мяне! Сапраўдны сябар ніколі не параіць нічога дрэннага, і будзе старацца зрабіць усе, каб табе было лепей. Так, на зямлі заўсёды знойдзецца той, каго можна будзе назваць сапраўдным сябрам. На ўсей працягласці твайго жыцця вы разам будзеце пераадольваць цяжкія перашкоды на вашым шляху, будзеце ўсе рабіць разам. Сапраўдны сябар – гэта назаўсёды, каб ні здарылася! Нават калі вас разлучыць лёс, то на сэрцы застануцца прыемныя ўспаміны аб гэтым чалавеку!
