1-тапсырма. Мәтінді оқы. Прочитай текст. Желкенді кемелер заманынан бері желдің күші Бофорт шкаласымен өлшенеді. Осы
жел күшін өлшеуге бұл шкаланың шамасы жетпей қалатын кездер де болады екен.
40–50 м/с соққан жел. Бұл жылдамдық бір орында тұрған адамды ұшырып әкете алатын
жел жылдамдығы. Ұшақтан секіретін парашютистер осы жылдамдықпен құлайды.
Секундына 15 метр — реактивті ұшақтар қонып жатқанда желдің жылдамдығы
осыдан көп болмауы керек. Ал қону алқабы ылғал болса, жел жылдамдығы 2-3 есе аз
болуы керек.
Сендер бүгін осындай қызықты ақпаратты білдіңдер.
1)Мәтінге тақырып қой
(Назови текст)
2) Мәтінен үш есімдікті жаз
(Напиши три местоимения из текста)
3) Сұраққа жауап жаз. Желдің күшін қандай шкаламен өлшейді? (Напиши
ответ. Какая шкала используется для измерения силы ветра?)
Басты кейіпкер Жамал - өз тағдыры үшін
күресуге дайын, сауатты, саналы қыз.
Бақыт жолында қандай қиыншылық болса
да күресуге дайын.
Ғали - сол замандағы оқыған,
мәдениетті жастарының жиынтық
бейнесі. Сырт келбетіне ақылы сай жігіт
Ғалидың әрбір іс-әрекетінен, сөйлеген ,
жазған хаттарынан бұл қасиет айқын
аңғарылады.
Медресе бітірген, мұғалім болып қызмет
атқарған. Саудамен айналысады. Ынталы
жігіт. Сүйгені үшін жанын құрбан етуге
дайын.
Сәрсенбай - жүздеген жылқысы, үш
жүздей қойы бар бай, момын адам.
Байлықтың буы басын айналдырып,
болыстыққа таласады. Байлығын босқа
шашып, сайланбай қалады. Өзіне жақтас
іздеп, болыстың інісі Байжанмен құда
болуды ойлайды.
Байжан - құбылмалы, қатаң адам.
Байжан бай, оның баласы Жұман,
сондай-ақ Жамалдың әкесі Сәрсенбай,
үлкен шешесі Қалампыр - ескі
психологияның адамдары. Оларға
адамгершіліктен гөрі байлық, шен
мақтанышы қымбатырақ.
Зайсан көлі — Қазақстанның көлдерінің Оңтүстік Алтай және Сауыр, Тарбағатай жоталары арасындағы тектоникалық ойыста жатқан тұщы көл. Көл теңіз деңгейінен 395 м биіктікте. Жағалауы жайпақ. Тектоникалық бөген көлдер типіне жатады.Суының минералдануы 100 мг/л-ден артпайды, түсі көкшіл, мөлдірлігі 1,3 м. Химиялық құрамы жағынан хлоролы-натрийлі. Жоғарғы деңгейі мамыр айы мен маусым айының бас кезінде, төменгісі қыста байқалады. Қараша - сәуір айларында мұз құрсанып жатады.
Зайсанға Қара Ертіс, Көкпекті, Жарма, Кендірлік өзендері құяды да, Ертіс (Ақ Ертіс) ағып шығады. Өзеннің жалғасы көл табанындағы ені 2 км, тереңдігі 10 м-ге дейін баратын ұзынша ор түрінде байқалады. Су режимі Қара Ертіспен байланысты.Жазда таудағы қар ерігенде көл деңгейі көтеріледі. Қыста төмендейді. Су деңгейінің маусымдық ауытқуы 1 – 2,5 м. Ең төмен деңгейі сәуірдің басында байқалады. Ертістегі Бұқтырма СЭС-і салынғанға дейін көл айдынының аумағы 1788 км2, ұзындығы 111 км, ені 30 км, орташа тереңдігі 4 – 6 м (ең терең жері 10 м) болатын. Бөгет салынғаннан кейін көл Бұқтырма бөгеніне қосылып кетті. Көлемі артып, жаға сызығының пішіні өзгерді. Соңғы жылдары көлге құятын Қара Ертіс өзенінің суын Қытайда шамадан тыс пайдалану салдарынан Бұқтырма бөгенінің деңгейі төмендеп, аумағы кішіреюде. Қосылатын су мөлшері бұдан әрі азая берсе, Зайсан көлі бөгеннен оқшауланып, бұрынғы табиғи қалпына қайтып оралуы мүмкін.
Бүгінгі күні Зайсан көлінің ихтиофаунасы 21 түрден тұрады, оның ішінде 16 түрі байырғы немесе жергілікті балықтар болса, 5 түрі жерсіндірілгендердің қатарына жатады, яғни ол 24% құрайды. Әсіресе, бекіре, ақбалық, таймен, көксерке, табан, ақ қайран, сазан, т.б. көптеп ауланады. Табан, көксерке, алабұға, торта балықтарының таралу аумағы өте кең болып, көлдің барлық акваториясына жайылған, ал шортан көбінесе балық аулауға тыйым салынған жерлерде көп шоғырланған. Аққайран мен мөңке балықтарының бірнеше түрі шөптесін сияқты биотоптарда көбінесе өзендер шығанақтары мен жағалауларында кездеседі. Ал саны жағынан аз, сазан, қарабалық, нәлім сияқты балық түрлері сирек кездеседі. Бүгінгі күні жемдік қорға көлдегі табан балығы басымдылығының біраз азаюы салдарынан сазан, қарабалық, нәлім сияқты бағалы балықтар үшін өз санын көбейтуге мүмкіншіліктер туып отыр. Кәсіптік мәні жағынан төмен таутан мен торта балықтары саны жағынан көп емес[1]. Көл маңында бірнеше балық кәсіпшілігімен айналысатын ауылдар (артельдер) бар. Суына ондатр жерсіндірілген. Көл айдыны кеме қатынасына пайдаланылады.[2][3]