2. Мәтінде берілген ақпараттар бойынша SWOT-талдау жасаңыз. Біз қазбалы отындарға тәуелдіміз. Көмір, мұнай және табиғи газ әлемдік энергияның шамамен 90%-ын құрайды. Ғаламдық қазбалы отынның қолданылуы: көмір – 28%; мұнай – 40%; табиғи газ – 20%. Олар әртүрлі күйде болғанымен, барлық үш отын түрі тарихи кезеңге дейінгі өсімдіктер мен жануарлар қалдықтарынан тұратын көмірсутектер.
Бүгінде біз қолданатын отындардың көбі алғашқы динозаврларға дейін миллиондаған жылдар бұрын өмір сүрген тірі организмдерден қалыптасқан. Бірақ бұл қалдықтар қалайша қуатты энергетикалық ресурстарды түзе алады? Өсімдіктер күн энергиясын сіңіріп, оны «фотосинтез» деп аталатын биологиялық процесс арқылы пайдалануға жарамды энергияға айналдырады. Өсімдіктер мен жануарлар өлгеннен кейін, оларды микроорганизмдер шірітіп, ыдыратады. Осы процесс арқылы ежелгі органикалық заттар өзіндегі химиялық энергиясымен бірге қабаттарастында көміледі. Уақыт өте қысым мен жылу материалды қысып, құрамынан су сияқты заттарды шығарып, концентрацияланған көмір тегін қалдырады және бүгінде біз білетін қатты, сұйық немесе газ түріндегі қазбалы отындарды қалыптастырады.
Қазбалы отынның қалыптасуы
Мұнай мен газ теңіз түбіндегі жануарлардың органикалық қалдықтарынан пайда болады.
Көмір, негізі, теңіздік заттардан емес, жердегі өсімдік қалдықтарынан қалыптасқан.
Бүгінде бұл отын терең жер астынан өндіріледі. Қазбалы отын түрлері бізді дайын энергия көзі мен қамтамасыз етеді. Бірақ олар ұзақ қалыптасатын болғандықтан, қазбалы отындар адам өмірінің кезеңінде алмастырылмайды, яғни олардың энергия көзі ретінде басымдылығы шектеулі және қалпына келмейді
ответ:
– саламатсыз ба,апай!
– саламатсыңдар ма,? көңіл-күйлерің қалай?
– жақсы.
– ендеше үй тапсырмасына не беріліп еді?
– компьютердің пайдасы мен зияны туралы ауызша дайындалып келу.
– жарайды,онда дайындалуға 5 минут берем.сонан соң сабақ сұраймын.
* * *
– ал кім маған компьютердің пайдасы туралы айтып береді?
– апай,мен айтайыншы!
– қане,айта ғой,бекет.
– компьютер,ең біріншіден,еңбек өнімділігін арттырады.яғни,аз ғана уақыт ішінде сіз іздеген ақпаратыңызды тауып,есеп жүргізіп,кесте сыза аласыз.компьютер арқылы соншама қашықтыққа қарамастан алыстағы қарым-қатынас жасай аласыз.үшіншіден,әрине,уақытыңызды көңілді өткізе аласыз.компьютермен фильмдер көріп,ойын ойнай аласыз.
– өте жақсы.отыра ғой, бекет.барлығың оған қосыласыңдар ма?
– ия!
– ал компьютердің зияны туралы кім сөз қозғағысы келеді?
– мен! мен!
– тынышталамыз,оқушылар! аяулым,сен айтып көрші.
– компьютер денсаулыққа біршама зияндық әкеледі.көп отырсақ,көзіміз белгілі бір қашықтықтан көрмей қалуы әбден мүмкін.дұрыс отырмаудың әсерінен омыртқа тірегі бұзылады.әрі компьютерден радиациялық сәулелер бөлінеді.көп отырсақ тамаққа деген тәбет бұзылады.ұйқы,зейін қою да баяулайды.және компьютерден тәуелді болып қалу мүмкіндігі де жоғары.
– жарайсың,аяулым! қосарларың бар ма?
– және де компьютердің әсерінен ң психикасы да бұзылуы мүмкін.
– дұрыс айтасың,диана.сонымен,егер уақытымен пайдаланып,арасында жаттығу жасап тұрсақ,компьютердің зиянын көрмейміз ғой?
– ия!
– жарайсыңдар.үй тапсырмасына барлығың да дайындалып келіпсіңдер.жаңа сабақ бастайық.