4-тап. 113-бет Мәтін бойынша 7 сұрақ құрастыр.(По тексту составить 7 вопросов) ТЕКСТ
АПАМ МЕНІҢ Алам менің ... Менің апам – Қолы алтын , құдіретті әйел еді . Қазақта осындай мықты , ерек болса , түгел апамның қолынан келетін . ылды ұлы әйелдер болғаны қандай жақсы ! Ертеректе қазақ әйелі не істеу дайындады . Ыр айдың ішінде жіп иіріп , оюлап Сырмақ жасады , киіз басты Үлкен әпкем Шолпан тұрмысқа шықты . Әпкемнің жасауын апам езі ТСНИіз бен құрақкөрпе тікті . Апам менің ... Жаз өтіп , қылышын сүйретіп қыс келді . Орман - тоғай , тау - тас аппаң , Ал Тай өңірінің әрі жүдеу , әрі көңілді шағы туды . Апам қарағайдың қабығы на бояған қызыл тонымды киіп , ойнауға шығамын . Қолыма былғары қол габымды , тымағымды , ақ пимамды киемін . Шанамды сүйреп шығамын . Қайыңды иіп , шанамды да апам істеп берген . Сонда Әңгiштайдың өзім СЕлді бар баласы маған қызыға да қызғана қарайтынын , жағымсып мені мен дос болғысы , менімен ойнағысы келетінін біліп , танауымды шүйіремін .
1.Жігіттің асылы-мінезінің асылдығы.Шыншыл,адалдық,ақ көкіректік,аңқылдақ мінезді жігіт -жігіттің асылы.
2.Жігіттің масылы-жалқаулық,еріншектік.Қолынан түк келмейтін,еңбек етпей,ата-анасының мойнына мініп отырған масыл жігіт.
3.Бір сырлы,сегіз қырлы жігіт-жігіттің сұңқары.Қолынан бәрі келетін,өнері мен ісі өзінің келбетін аша түсетін,ісіне мінезі сай,бойында бар қасиет табылатын жігіт.
4.Ақылды,сабырлы жігіт-ойланып ақылмен іс атқарар,топта ақылымен көзге түсер,шешілмейтін істі ақылымен шешіп,өзгеге ақыл берер,қиындықта-қуанышта сабырлылық танытар жігіт.
5.Адамдық қасиеті бай,кісінің ақысын жемейтін,адами болмысымен өзіне жақын тартып тұратын,арамдығы жоқ,адамдығы мол жігіт.
6.Ақылсыз жігіт- көрсеқызар,ойланбай сөйлейтін,ақылы таяз,ұрда-жық мінезді,ақылына емес күшіне сенетін жігіт.
( Шәкәрім – философ,ақын )
Шәкәрім Құдайбердіұлы
( 1858 – 1931 )
Мазмұны
Қазақтың бес арысы
Шәкәрім Құдайбердіұлының өмірі мен өмір сүрген ортасы
Шәкәрім – қазақ әдебиетінің класигі
Шәкәрім – философ
Шәкәрімнің асыл мұрасы
Қазақ әдебиетінің бес арысы – Ш.Құдайбердіұлы, А.Байтұрсынов, М.Дұлатов, Ж.Аймаутұлы, М.Жұмабаев білім, жалпы ұлттың руханият саласында ерек еңбек еткен.
Олардың қаламынан туған туындыларда әлеуметтік – қоғамдық жағдайлар, қазақ халқының азаттығы мен теңдігі кең орын алған.
Шәкәрім Шығыс Қазақстан облысының Абай ауданында өмірге келген. Әкесі Құдайберді Құнанбайдың үлкен бәйбішесі күнкеден туған. Ш.Абайдың немере інісі болғандықтан тәлім, тәрбиені мол алған. Ұлттық дәстүр-өнегесін көріп өскен. Әкесі өмірден өткен соң Шәкәрім Құнанбайдың тәрбиесінде болады. Абайдың ақыл-кеңесін тыңдап, жас кезінен өз бетінше ізденген. Бірнеше тілді (араб, түрік, парсы, орыс) еркін меңгерген.
Шәкәрім 1905-1906 жылдары хажыға сапар жасап оралады. Бұл сапарды ол көптен ойлап жүрген мақсаттарының бірі – Стамбул кітапханалардағы асыл мұраларды оқуға, тарих тереңіне үңілуге пайдаланған. Шәкәрімнің дүниеге, өмірге, табиғатқа, сан-сала құбылыс-көріністерге, дінге көзқарасында кейбір қайшылықтар, жеке үстірттіктер, түсінбеушіліктер кездескенмен, ол ешқашан дінге берілген фанатик, өмір қуаныш-рахатынан аулақ болуды уағыздаған тақуа, бәрін жоққа шығаратын нигилист, торығатын спектик, көзқараста идеалист, өмір бағытынта реакционер болған емес. Оның көптеген шығармаларының мазмұны айқындағандай, дүниеге көзқарасында Шәкәрім көбіне рационализмге, денизмге бейім. Бұл философиялық бағыт бойынша дүниені жаратушы бір күш бар дегенді мойындаушылық, оның дәлелі – табиғатың, жаратылыстың келісті жарасымдылығы, жүйелі тынысы мен үнемі қозғалысы: өмірде ақиқат, шындық, білім-ғылым, ақыл мен сезім дамуы арқылы іске асады да дүние ісіне құдай араласпайды, адамның болмысты танып білу мен адам өзін-өзі жетілдіру мүмкіншіліктерінде шек жоқ. Қазақтың ағартушы – демократтары да көбіне осы дүниетанымды, көзқарастарды жақтағаны белгілі. Шәкәрім де солардың ізінде болды.
міне жауап.