5. Төмендегі мәтіндегі сөйлемдерді ажыратып, тыныс белгілерін қойып жазыңдар. Олардың қойылу себебін түсіндіріңдер.
А өз дамуының ұзақ жолында жеміс-жидек
теріп аң аулап егін егіп мал өсірудің металл қорытудың сыр-
ларын ашты сөйте жүріп өмірлік мол тәжірибе жинақтады әр
алуан еңбек құралдарын қару жарақтарын жасады осы тірші-
лік қамы адамға болмыс туралы ойлауға ойлануға мүмкіндік
берді
Дүлей табиғат адамдардың әр құбылыстың киесі бар деген
сенімін тудырды
Кие деген не деп сұрады Алмаш
Ол алғашқы қауым адамдарының сол кездегі ақыл-ой, са-
насының жемісі
(Мырзабек Дүйсенов) 181 бет қазақ тілі
1941 жылы 15 қарашада Германия әскерлері 51 дивизиямен Мәскеуге екінші “негізгі шешуші шабуылды” бастады. Батыс майдан жауынгерлері ауыр ұрыстар жүргізді. Осы майданға кіретін 16-армияның құрамында Алматыда жасақталған генерал-майор И.В. Панфилов басқарған 316-атқыштар дивизиясы (кейіннен 8-гвардиялық-панфиловшылар дивизиясы) Мәскеу түбіндегі Волоколам тас жолын қорғады. 16-қарашада жау Волоколам бағытында ұрысқа шығып, Дубосеково разъезіндегі 1075-атқыштар полкі 4-ротасының 2-взводы тұрған бекініс шебіне шабуыл жасады. Ротаның саяси жетекшісі В. Г. Клочков басқарған взвод жауынгерлері — барлығы 28 адам мылтықпен, жанармай құйылған шөлмектермен, гранаталармен қаруланып, жаудың 20 танкісімен 4 сағатқа созылған ұрыс жүргізді. Жаудың 14 танкісі қиратылып, панфиловшылар арасынан да бірнеше адам қаза тапты. Жау ұрысқа тағы 30 танк шығарды. Қазақстандық жауынгерлер соғыс тарихында сирек кездесетін ерлік жасап, жаудың болат құрсанған машиналарына төтеп берді. 28 панфиловшылардың 23-і қазаға ұшырады, бірақ жау танкілері олардың шебінен өте алмады.
ақсу-жабағылы - қазақстанның ең ескі қоры, сондай-ақ юнеско-ның биосфералық резерваты мәртебесіне ие орталық азиядағы бірінші болып батыс тянь-шань шельфінде теңіз деңгейінен 1000-ден 4280 метр биіктікте орналасқан. міне, биіктігі жоғары белдіктер: жартылай шөлдер құрғақ forb далаымен ауыстырылады, құрғақ шабындықтардың сәнді аудандары сергіп келе жатқан арча бүршектеріне жол береді. түрлі-түсті альпі гүлдерінің әшекейлі әшекейлері мұздықтардың қарлы және көкшіл тілдерінде қараңғы шыңдардың аяғын безендіреді. ақсу-жабағылы - сирек кездесетін, жойылып бара жатқан және эндемикалық жануарлар мен өсімдіктердің ең бай қазынасы. мұнда арқар және тау ешкілері, маралдар мен раушандар, сілеусіз және қар барысы, қасқырлар мен түлкілер, аюлар мен саңырауқұлақтар, тас сақиналары мен герма кездеседі. құстардың бай әлемі. көктемде өсімдіктер, грифон аңақтары және алтын бүркіттер аспанға көтеріледі. тас тауларында ұя салатын ұя, мәңгілік қардың жанында сноуборд таба аласыз. тұтқыр ормандардың көлеңкелі төсемесінде, жұмақ бүркітшісінің төгілуі тірі жарық болып көрінеді. флейтадағы қоңырау үндері көгілдір құсты әнге ұқсас. көптеген түсті көбелектің, сирек кездесетін түрлердің, сирек кездесетін түрлердің, жалтақтылардың және сарайлардың күндізгі жағалауында жарқырауы мүмкін.
өсімдіктер флорасы әртүрлі. григтің қызғалдақтары қызыл жалын сияқты беткейлерде өршиді. қызғылт гүлзарларда морин кокандтың әуе гүлдері жиналды.
теңіз деңгейінен 3000 метр биіктікте орналасқан шалғайдағы шұңқырда резервтің тағы бір тартуы - қараңғы жарқыраған тастардан жасалған көптеген суреттерден тұратын «көркем галерея» түрі. онда бейнеленген жабайы және үй жануарлары, аң аулау және ежелгі ң өмірі. ақсу-жабағылы палеонтологиялық учаскелеріндегі тақтатастың шөгінділерінде планетаның ең көне тұрғындары - өсімдіктер, қтар, жәндіктер және қылшақ тәрізді жалған суреттер сақталған.