Сөйлем құрамына қарай жай сөйлем және құрамалс сөйлем болып екі топқа бөлінеді . Жәй сөйлем бір ғана ойды білдіріп, бір интононациямен айтылады да, құрмалас сөйлем екі я одан да көп жай сөйлемнен құралып күрделі ойды білдіреді. Құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдер өзара мынадай жолдармен байланысады : а) Интонация арқылы іргелесе байланысады : Байжанның оны көруі біріншірет еді: орта бойлы, төртбақтау, толықша , сарғылы өңділеу, қырықты алқымдап қалған жігіт екен. Мұнда бірінші жай сөйлемнен кейін дауыс ырғағы көтеріңкі айтылып, кідіріс ұзаққа созылмай, екінші сөйлеммен ұласып кетеді де , екі сөйлемнің арасын байланыстырып, күрделі ойды білдіруге дәлекер болып тұрады. ә) Жалғаулық шылаулар (септеулік ) арқылы байланысады: Құланбай күзеуден ерет қайтып кеткен соң, өзге елдің бәрі де дағдыдан тыс күземді ерте алып көшіп еді . б) Құрмаластың құрамындағы жай сөйлемнің баяндаушы тиянақсыз тұлғада келіп, келесі жай сөйлеммен ұласып, құрмаласа байланысады. Мысалы: Құрымбайдың оқуға кетуі шын болса, ол өз ісін ойламаған жерден істеген екен. Құрмалас сөйлемдер байланысу тәсілдеріне қарай үш түрге бөлінеді: 1. Салалас құрмалас . 2. Сабақтас құрмалас. 3. Аралас құрмалас.
Құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдер өзара мынадай жолдармен байланысады :
а) Интонация арқылы іргелесе байланысады :
Байжанның оны көруі біріншірет еді: орта бойлы, төртбақтау, толықша , сарғылы өңділеу, қырықты алқымдап қалған жігіт екен.
Мұнда бірінші жай сөйлемнен кейін дауыс ырғағы көтеріңкі айтылып, кідіріс ұзаққа созылмай, екінші сөйлеммен ұласып кетеді де , екі сөйлемнің арасын байланыстырып, күрделі ойды білдіруге дәлекер болып тұрады.
ә) Жалғаулық шылаулар (септеулік ) арқылы байланысады: Құланбай күзеуден ерет қайтып кеткен соң, өзге елдің бәрі де дағдыдан тыс күземді ерте алып көшіп еді .
б) Құрмаластың құрамындағы жай сөйлемнің баяндаушы тиянақсыз тұлғада келіп, келесі жай сөйлеммен ұласып, құрмаласа байланысады. Мысалы: Құрымбайдың оқуға кетуі шын болса, ол өз ісін ойламаған жерден істеген екен.
Құрмалас сөйлемдер байланысу тәсілдеріне қарай үш түрге бөлінеді:
1. Салалас құрмалас .
2. Сабақтас құрмалас.
3. Аралас құрмалас.
1. Мәтін мазмұнына сай келетін тақырыпты көрсетіңіз.
A) Ана әлдиі
В) Қасиетті ана тіл
C) Киелі туған жер
Д) Ата-баба аманаты
2. Автордың ан1. Мәтін мазмұнына сай келетін тақырыпты көрсетіңіз.
A) Ана әлдиі
В) Қасиетті ана тіл
C) Киелі туған жер
Д) Ата-баба аманаты
2. Автордың ана тілін сипаттауын сәйкес жауаппен ұсын.
Ана тілім ...
А. Алаулаған арай бар
В. Ардақ тұтар алтыным
С. Жырлап өтем ән қылып
3. Автордың ана тілін сипаттауыы
сәйкес жауаппен ұсын.
Ана тілімде ...
А. Алаулаған арай бар
В. Ардақ тұтар алтыным
С. Жырлап өтем ән қылып
4. Автордың ана тілін сипаттауын сәйкес жауаппен ұсын.
Ардақтымды ...
А. Алаулаған арай бар
В. Ардақ тұтар алтыным
С. Жырлап өтем ән қылып
тілін сипаттауын сәйкес жауаппен ұсын.
Ана тілім ...
А. Алаулаған арай бар
В. Ардақ тұтар алтыным
С. Жырлап өтем ән қылып
3. Автордың ана тілін сипаттауыы
сәйкес жауаппен ұсын.
Ана тілімде ...
А. Алаулаған арай бар
В. Ардақ тұтар алтыным
С. Жырлап өтем ән қылып
4. Автордың ана тілін сипаттауын сәйкес жауаппен ұсын.
Ардақтымды ...
А. Алаулаған арай бар
В. Ардақ тұтар алтыным
С. Жырлап өтем ән қылып
Объяснение: