«Қазақ тілі» пәнінен 3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары Окылым
Тапсырма
Мәтінді оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
[10]
Су
Сусыз өмір сүру мүмкін емес. Жер бетінің төрттен үш бөлігін су алып жатыр. Ол – мөлдір.
түссіз. Судың үш күйі болады, сұйық-су, қатты-мұз, газ-бу. Нел градустан төмендегенде су
мир болып қатады, ал қайнаганда од буга айналады. Аналарың кір жуганда далаға жайып
қояды. Ол кеуіп кетеді. Неліктен? Себебі күн суды буландырады. Күн қатты ыстык, ал
жапырактар. Өсімдіктер неге қурап кетпейді? Себебі, од тамырмен су сорып, оны
буландырып жібереді. Жер бетінде су тұщы және ащы су болып бөлінеді. Ащы су бұл теңіз,
мұхит сулары, ал тұщы су өзен, көл, жер асты сулары. Жердегі әрбір 100 л судың 98 л тұрды
су, 2 л тұщы су екен. Көл суларының кейбірі ащы, кейбірі тұщы суға жатады.
Құрлық бетінде әртүрлі ойыстар кездеседі. Ондай ойысқа су толса, көл пайда болады.
Көлемі әртүрлі. Шагын колдердің ені мен ұзындығы бірнеше ондаған метрден аспайды. Ал
ірі көлдердің бір шетінен екінші шетіне көз жетпейді, Балық ауланады, ауыз су алынады, мал
суарылады,
Каспий - дүниежүзіндегі ең ірі көл. Солтүстігінен оңтүстігіне дейін мың километрден
қашықтыққа созылып жатыр. Терендігі - 800 м. Балық көп.
Құбырдан алынған су 100% таза бола бермейді. Ол өзеннен хлор қосылып, тазартылып
келеді. Адам күніне 2 литрге жуық су ішеді екен. Ол - су, шай, шырын, сусын, минералды су.
Адам тек қайнатылған су гана ішу керек. Себебі , қайнамаган судан кейде гратит ауруына
да шалдығып жатады. Оның құрамында мкробтар болуы мүмкін.
1. Адамның денсаулығына қатысты айтылған абзацты белгіленіз,
А) |
B) 2
C) 3
D) 4
[
1]
2. Мәтін мазмуына қатысты мақал-мәтелді
табыңыз. А) Адам қайшысы - заман қашысы.
В) Су - тіршілік көзі.
C) Күн күркіресе, қок дүркірер,
D) Жаңбыр жауса - жер ырысы
[1
]
3. Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.
жер
ойык
кішкентай
ішетін су,
2]
4. Мәтіндегі негізгі және қосымша 3 ақпараттарды ажыратыңыз.
Негізгі ақпарат
Қосымша ақпарат
1.
2.
2.
[31
5. Мәтіне қатысты ой-тұжырымыңызды жазыңыз. Көмек керек достар Тжб қолдарыңнан келсе толығымен көмектесіп жіберші рахмет алдынала​

Қазақстанның ежелгі қалалары – жазба деректемелер мен археологиялық материалдар нәтижесінде анықталған байырғы қоныс орындары, қала жұрттары. 6 – 9 ғасырларда Оңтүстік Қазақстан мен Оңтүстік-Батыс Жетісуда қала мәдениеті жақсы дамыды. Саяси жағынан бұл аймақтар түрік әулеттеріне бағынды және реті бойынша Батыс Түрік, Түргеш, Қарлұқ қағандықтарының құрамына енді. Бұл кезеңде көшіп жүретін жер аумағы шектеліп, көш жолдары қалыптасты, тұрақты қыстаулар мен жайлаулар орнығып, егіншілік пайда болды, отырықшы кедейлер тобы бөлініп, жекелеген рулық топтар отырықшылыққа көшті. Мемлекеттік төрешілдік аппарат құрылып, ортақ тіл мен жазу қалыптасты, сауда және дипломаттық байланыстар дамыды. Осындай жағдайда әкімшілік және қолөнер, сауда, мәдениет орталығы ретінде қалалар салына бастады. Оңтүстік Қазақстандағы ең ірі қала Исфиджаб саналады. Ол 629 ж. Сюань-Цзянның жылнамасында “Ақ өзендегі қала” атымен алғаш аталады. Кейін Махмұт Қашқари Сайрам – ақ қаланың аты (әл-Мединат әл-Байда), ол Исфиджаб деп, кейде Сайрам деп те аталғанын жазады. Сайрамнан Шашқа баратын жол бойында 8 – 10 ғасырларда Газгирд (Қазығұрт) болған. Исфиджабтың шығыс жағында Шарап, Будухкет, Тамтаж, Абараж, Жувикат қ-лары мен елді мекендері орналасқан. Шарапқа – Төрткөл Балықшы, Будухкетке Қазатлық қалаларының жұрты сай келеді. Тамтаж, Абараж – керуен сарайлары іспетті. Арыстың төменгі ағысында орталығы Отырар қ. болған Фараб (Отырар) өңірі жатты. Отырар аты (Отырарбенд) 8 – 9 ғ-лардағы жазба деректерде аталады. Оның Фараб, Тарбанд секілді атаулары да бар. Отырардан төменірек Сырдария бойындағы Шауғар өңірінде сол аттас орталығы болған. Шауғар қаласы(соғды тілінен аударғанда “Қара тау”) Түркістанның оңтүстік-шығысында 8 км жерде орналасқан Шойтөбе қаласының орнында болған.Түркістан қаласы:Оңтүстік-Батыс Жетісуда қалалардың өркендеуіне, қолөнері мен егіншіліктің және құрылыс техникасының дамуына Соғды ұрпақтарының елеулі әсері болды. 8 ғ-дың 2-жартысында олар Шу, Талас жазықтарына көптеп қоныстана бастады. Соғдылық саудагерлер Иран мен Византияны Шығыс Түркістанмен жалғастыратын Ұлы жібек жолының бойына сауда қоныстарын салды. Осындағы Тараз және Суяб қалалары Қазақстаннан тыс жерлерге де мәлім болды.

Тақырыбы : 1 ) Мал шаруашылығы

2) Малдың қамы

3) Мал бағу

{Осының біреуін таңдасаңыз болады }

Болымсыз етістік : 1) аталған аталайын , ,аталыңыз, аталсын , атал .

2) айналысқан , айналысайын , айналысыңыз , айналыссын , айналыс .

3) Еккен , егейін , егіңіз , ексін , ек .

4)Сақталған , сақтайын , сақтаңыз , сақтасын , сақта .

1) Тапсырма

Сұрақтарға жауап беріңдер .

1)Кәсіп деген адамның жұмысы. Адам ол жерде қызмет етеді. Қызметі үшін сыйақы алады.

2) Кәсіп таңдағанда өзіңе ұнайтын кәсіп таңдау керек. Сен ол жұмыстан рахат алуың керек. Кәсіп таңдаудағы негізгі мақсат сол .

3) ( өзіңізге ұнайтын кәсіпті жазасыз)